Morgunblaðið - 05.11.1996, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 1996 27
Vituð ér enn
- eða hvað?
LISTIR
Morgunblaðið/Kristinn
TÓNLISTARHÓPURINN Sequentia flutti Eddukvæði í anddyri
Þjóðminjasafnsins.
TONLIST
Þjóöminjasafnið
SÖNGUR OGSTRENGJA-
SLÁTTUR
Tónlistarhópurinn Sequentia flutti
Eddukvæði við undirleik á miðalda-
hljóðfæri. Sunnudagurinn 3. nóvem-
ber, 1996.
ÖLL trúarbrögð eiga sér ein-
hverja heimsmynd um tilorðningu
lifandi og dauðra hluta og sé gert
ráð fyrir, að í Norður- og Mið-Evr-
ópu hafi búið vitiborið fólk, fyrir
daga kristni, er líklegt að sú heiðni,
sem við íslendingar þekkjum eigi
sér afar fornar rætur og miklu mun
fjarri okkur en ritunartími þeirra,
þ.e. Eddukvæðanna. í Landmámu
er gerður strangur munur á að
syngja og kveða og þeir sem hafa
athugað muninn á kristnum slétt-
söng, sem á rætur sínar í trúarsöng
gyðinga og öðrum frumstæðum
skrautsöng, þar sem allskyns til-
færslur á söngtónuninni gerði radd-
aðan söng nærri óhugsandi, nema
ef vera skyldi í þeim „heterofón-
iska“ kraðaksöng, sem Platon segir
frá og enn er tíðkaður meðal araba-
þjóða, geta gert sér í hugarlund
hversu kveðið hafi verið fyrrum.
Söngur íslenskra kvæðamanna í
dag hefur bæði orðið fyrir lagræn-
um og tónmyndunaráhrifum hins
katólska sléttsöngs og þeir hafa
einnig tileinkað sér síðari daga
raddferli, er felur í sér ákveðna
hljómskipan, er byggir að mestu á
samskipan aðalþríhljómanna.
Þá er eitt athyglisvert við þann
söngarf okkar íslendinga, sem við
gjarnan nefnum íslensk þjóðlög, að
í þeim er ekkert að finna, sem teng-
ir hann við hljóðfæraleik. Lögin eru
ekta söngtónlist og má þar tvennt
til taka, að hér á landi var býsna
lítið um hljóðfæraleik og nær alls
ekkert fyrir kristni og katólski
söngurinn, er eins og allir vita, hrein
söngtónlist.
Þrátt fyrir þetta, er ekkert við
því að segja, að reynt sé að sam-
stilla söng og hljóðfæraleik við
flutning hins forna trúararfs íslend-
inga og fer síst á undirrituðum að
finna að svo gerðum tiltektum. Slíkt
er trúlega gert í þeim tilgangi að
færa þetta forna efni til samtímans
með einhvetjum hætti en varla er
hugsanlegt, að þar komi til einhver
sú sagnfræði, er nota megi til að
nálgast hið upprunalega. Þetta
mega Grikkir þola varðandi tónlist
sína, þar sem aðeins finnast þijú
forn dæmi um fornan söng þeirra
en heilmikið um tónfræði og heim-
spekilegar og fagurfræðilegar
vangaveltur um áhrif og gagnsemi
tónlistar. Vel ættum við Islendingar
að geta sætt okkur við það sem við
höfum og líklegt að hinn forni tví-
söngur, sem iðkaður var og er af
alþýðu manna, eigi sér upprunaræt-
ur í fyrstu dögum kristni hér á landi
og verið trúlega mikið iðkaður, áður
en bann á samstígum fimmundum
og dibólustónbilinu, sem fræðimenn
kalla „trítónus", gekk í gildi sam-
kvæmt páfaboði á 13. öld. Sem
sagt tvísöngurinn á sér sannanlega
um sjö til átta hundruð ára iðkunar-
tíma og því trúlega einhveijar elstu
menjar „alþýðusöngs", sem til eru
í heiminum, að áliti „erlendra“
fræðimanna.
Á tónleikum Sequentia voru not-
uð miðaldahljóðfæri, strengjahljóð-
færi sem rekja sögu sína til perulög-
uðu arabísku fiðlunnar, rabab, er í
Evrópu nefndist rebec og tengist
evrópuvist þessara hljóðfæra ferð-
um krossfararriddaranna. Leikið
var einnig á fiddle eða viella, en
svo nefnist önnur frumgerð nútím-
afiðlunnar, sem talin er hafa verið
í notkun á 13. og 14. öld. Harpan
er talin vera elsta hljóðfæri sögunn-
ar og finnast ýmsar gerðir hennar
bæði í myndum og einnig hafa mjög
heilleg hljóðfæri slíkrar gerðar
fundist við fornleifauppgröft, svo
dæmi sé nefnt, í gröf Tut-Enk-
Ammons. Til eru ótrúlega margar
gerðir af hörpum og er sú gerð sem
notuð var af Sequentia, er að formi
til mjög lík krottu, en ein af grísku
hörpunum, kithara (skjaldbaka) á
sér trúlega uppruna í afrískri hörpu,
þar sem umgjörð strengjanna er
skjalbökuskel og eru slík hljóðfæri
enn til þar í landi.
Tónmál það sem Sequentia notar
hljómaði ekki sannfærandi og t.d.
fiðluleikur Elizabetar Gaver, var
næstum pínleg stæling á „harðang-
urs“ fiðlutónlist. Það litla sem
minnti á kvæðasöng var helst að
finna í söng Benjamins Bagby, er
flutti m.a. Þrymskviðu á rnjög
skemmtilegan og leikrænan máta,
sem verður þó að telja frekar vera
leikrænn upplestur en söngflutning-
ur. Framburðurinn hjá Bagby í
Þrymskviðu var nokkuð góður en
mun lakari hjá kvensöngvurunum,
Barböru Thornton og Lenu Susanne
Norin og var vart greinanlegur á
köflum, þó undirritaður teldi sig vel
munandi á texta Völuspár. Þrátt
fyrir að vel megi virða framlag
Sequentia, er flutningur textans of
fjarri því sem hann bestur getur
orðið og því fráleitt að slíkur flutn-
ingur hafi nokkuð gildi, hvorki
fræðilega eða sem skemmtan og
hefur Sequentia hópurinn því fang-
tekið það sem honum er ofviða.
Mætti í framhaldi af þessum við-
burði, spyija þá, sem ef til vill hafa
vaknað við vondan draum, að eitt-
hvað sé ógert 1 endurlifun okkar
forna menningararfs og að eitthvað
merkilegt sér þar að finna.. Vituð
ér enn - eða hvað?
Jón Ásgeirsson
Hlaðvarpinn
Tjarnar-
kvartettinn
og hinar
kýrnar
TJARNARKVARTETTINN úr
Svarfarðardal kemur fram í Kaffi-
leikhúsinu, Hlaðvarpanum, á morg-
un, miðvikudag 6. nóvember, kl.
21. Þar mun hann hita upp fyrir
leikritið „Hinar kýrnar" en það er
nýtt íslenskt gamanleikrit í einum
þætti sem hefur verið á f|ölum
Kaffileikhússins frá því í ágúst sl.
Tjarnarkvartettinn hefur starfað
frá því 1989, haldið Qölda tónleika
víða um land og erlendis og sent
frá sér tvo geisladiska. í þetta sinn
er kvartettinn á leið til Kaupmanna-
hafnar til að syngja á Norrænum
menningardögum.
Kvartettinn skipa þau Rósa
Kristín Baldursdóttir sópran, Krist-
jana Arngrímsson alt, Hjörleifur
Hjartarson tenór og Kristján Hjart-
arson bassi.
Hinar kýrnar eru eftir Ingibjörgu
Hjartardóttur, lög og söngtextar í
leikritinu eru eftir Árna Hjartarson.
Leikendur eru: Ámi Pétur Guðjóns-
son, Edda Arnljótsdóttir og Sóley
Elíasdóttir. Leikstjóri Þórhallur Sig-
urðsson.
Sýningin hefst kl. 21 og lýkur
kl. 23. •
Tjarnarkvartettinn.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
TÁKNRÆNT, að börnin í Hjallaskóla hófu tónleikana og að þeim
lauk á einum fallegasta meiðinum í menningargarði okkar íslend-
inga sem er söngur Hamrahlíðarkórsins.
Vetrarsýning handrita
Að eign-
ast hús
TÖNLIST
Listasafn Kópavogs,
Gcröarsafn
TÓNÞING
Tónþing tónlistamianna í tilefni fyr-
irhugaðrar byggingar tónlistai'húss
í Kópavogi. Kynnir var Jónas Ingi-
mundarson píanóleikari en hann
kallaði tónlistarmenn til þessa tón-
þings. Sunnudagurinn 3. nóvember,
1996.
FLESTAR menningarþjóðir eiga
sér sögu, 'sem er tengd gömlum og
merkum byggingum, en Islendingar
eru þat' fátækir og bygginar úr
steini eru vart eldri en 200 ára.
Líklega misstum við af þeirri tækni,
að byggja úr steini, vegna þess að
landnámið var um garð gengið,
þegar Norðurlandaþjóðirnar hófu
að temja sér að vinna hús úr steini
og er frásögnin af vandræðum
danskra múrara, þegar þeir leituðu
eftir starfshjálp Islendinga við að
byggja Dómkirkjuna, næsta grát-
leg. Vinnulagi og verkkunnáttu er
sennilega mjög erfitt að breyta,
nema á löngum tíma og svo virðist
sem bygging tónlistarhúss, sé álíka
þung fyrir fæti og steinbyggingar-
saga okkar, þó menn sjái ekki í
aurana, þegar byggja skal til þeirra
nytsemda, sem þeir þekkja af eigin
raun. Nú hafa Kópavogsbúar undir
forustu Gunnars Birgissonar, Jón-
asar Ingimundarsonar og fleiri
góðra manna þar á bæ, lagt í ævin-
týri og stefna á að byggja 350
manna tónleikasal og hús til marg-
víslegrar menningarstarfsemi og
listiðju.
Jónas Ingimundarson kallaði til
þessa tónþings og sagði í upphafi
tónleikanna, að allir hefðu sýnt
málinu mikinn áhuga. Tónleikarnir
hófust á söng barna úr Hjallaskóla,
undir stjórn Guðrúnar Magnúsdótt-
ur við undirleik Ágústu Hauksdótt-
ur. Kórinn söng mjög fallega tvö
lög, Hljóðnar haustblær, þjóðlag frá
Búlgaríu, og Nú sefur jörðin sumar-
græn, eftir Þorvald Blöndal. Guðrún
Birgisdóttir og Peter Máté fluttu
Fantasíu eftir Faure. Halldór Har-
aldsson lék Fantaisie Impromptu,
eftir Chopin. Anna Júliana Sveins-
dóttir söng Kveðju, eftir Þórarin
Guðmundsson, og tvö lög, Befreid
og Kling, eftir Richard Strauss, við
undirleik Sólveigar Önnu Jónsdótt-
ur. Bernadel kvartettinn lék fyrsta
þáttinn úr strengjakvartett eftir
Borodin. Peter Máté lék Allegro
barbaro eftir Bartók. Jón Þorsteins-
son söng Nacht und Tráume, eftir
Schubert og Traum durch Dámmer-
ung, eftir Richard Strauss. Hildi-
gunnur Halldórsdóttir ásamt Sól-
veigu Önnu Jónsdóttur lék Róm-
önsu eftir Johann Svendsen og
Blásarakvintett Reykjavíkur
skemmtitónlist eftir Ibert.
Tónleikunum lauk með söng
Hamrahlíðarkórsins, undir stjórn
Þorgerðar Ingólfsdóttur, fyrst söng
hann tvö lög eftir Þorkel Sigur-
björnsson, Tröllaslag og Fararsnið,
þá lag við tvær vísur í Víglundar-
sögu, Stóðum tvö í túni, eftir undir-
ritaðan, Amorsvísur, eftir Snorra
Sigfús Birgisson, Þijú lög eftir Jón
Nordal, við ljóð eftir Snorra Hjart-
arson og lauk söng kórsins með
Næturlagi, eftir Ingunni Bjarna-
dóttur í raddsetningu Hróðmars
Sigurbjörnssonar.
Það þarf ekki að taka það fram
að flutningur listafólksins var mjög
góður og spannaði þónokkurn hluta
af tónlistarflórunni og táknrænt,
að börnin í Hjallaskóla liófu tónleik-
ana og að þeim lauk á einum falleg-
asta meiðinum í menningargarði
okkar íslendinga sem er söngur
Hamrahlíðarkórsins.
Tvennir tónleikar til viðbótar eru
á dagskrá, mánudags- og þriðju-
dagskvöld, og vonandi láta hlust-
endur sig ekki vanta, ekki aðeins
Kópavogsbúar, heldur allir sem
unna góðri tónlist, vilja veg hennar
sem mestan og vita að hún gegnir
stóru hlutverki í faguruppeldi þjóð-
arinnar. Fyrirfram hamingjuóskir
til Kópavogsbúa.
Jón Ásgeirsson
STOFNUN Árna Magnússonar hef-
ur frá upphafi haft opna sumarsýn-
ingu handrita sem afhent hafa ver-
ið til íslands úr safni Árna Magnús-
sonar og Konungsbókhlöðu í Kaup-
mannahöfn. Vegna takmarkaðs
sýningarrýmis hjá stofnuninni get-
ur aðeins lítið úrval handrita úr
safninu verið til sýnis hveiju sinni.
í haust hefur stofnunin tekið upp
það nýmæli að hafa opna handrita-
sýningu að vetrarlagi. Til sýnis eru
9 handrit auk 3ja ljósprentana af
handritum.
Handritin eru; Konungsbók
Grágásar, Grettis saga og fleiri
sögur, Ketilsbók Egils sögu, Rím-
fræði, Kalendarium (messudaga-
rím, almanak), Veraldar saga o.fl.,
Rímnabók, Reykjafjarðarbók Sturl-
ungu a fol. Brot úr skinnbók sem
skrifuð var seint á 14. öld og Jóns-
bók. Að auki eru svo sýnd ljósprent
af Flateyjarbók, Konungsbók eddu-
kvæða og Skarðsbók Jónsbókar.
Vetrarsýningin verður opin sem
hér segir: Frá 1. október til 12.
desember 1996 og frá 7. janúar til
15. maí 1997 verður opið á þriðju-
dögum, miðvikudögum og fimmtu-
dögum frá k. 14-16. Tekið verður
á móti hópum á öðrum tímum þessa
sömu daga ef pantað er með dags
fyrirvara hið minnsta.
15.-31. maí 1997 verður lokað
ÞRIÐJU tónleikarnir í tilefni af
áformum bæjaryfirvalda í Kópa-
vogi um að byggja yfir tónlist í
Kópavogi verða í Listasafni Kópa-
vogs - Gerðarsafni í kvöld, þriðju-
dagur kl. 20.30.
Eftirtaldir listamenn koma fram:
Skólahljómsveit Kópavogs undir
stjórn Ossurar Geirssonar, Kristín
Sigtryggsdóttir og Hrefna Unnur
Eggertsdóttir, Orn Magnússon,
Úr Skarðsbók Jónsbókar.
vegna uppsetningar hátíðarsýning-
ar í tilefni af lokum afhendingar
handrita frá Danmörku sem opnuð
verður 1. júní 1997.
Sýningarskrá er innifalinn í að-
gangseyri sem er 300 kr. fyrir
hvern, en 200 krónur fyrir eldri
borgara, námsmenn og fólk í hópi
(fleira en 10). Ókeypis er fyrir þá
sem eru 16 ára eða yngri og fyrir
hópa skólanemenda sem koma í
fylgd kennara.
Sigurður Ingvi Snorrason og Anna
Guðný Guðmundsdóttir, Marta
Guðrún Halldórsdóttir og Örn
Magnússon, Koibeinn Bjarnason,
Einar Kr. Einarsson og Pétur Jón-
asson, Ágústa S. Ágústsdóttir,
Harpa Harðardóttir, og Kristinn
Örn Kristinsson, Eydís Fransdóttir
og Bryndís Ásgeirsdóttir, Kristinn
Sigmundsson og Jónas Ingi-
mundarson,. Hljómeyki.
Þriðju tónleikarnir