Morgunblaðið - 05.11.1996, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
-F
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÁTÖKIN í ZAIRE
MEIRA en milljón flóttamanna af þjóð hútúa frá Rúanda
og Búrundí er nú á vonarvöl í Zaire vegna bardaga upp-
reisnarmanna tútsa í austurhluta landsins við stjórnarher lands-
ins og stríðsmenn úr röðum hútúa. Flóttafólkið flúði Rúanda
og Búrundí fyrir nokkrum misserum af ótta við að tútsar hefndu
fjöldamorðanna, sem hútúar frömdu á þeirra fólki. Nú hafa
tútsar í Zaire gert uppreisn og frændur þeirra, sem eru við
stjórnvölinn í Rúanda, sent herlið þeim til aðstoðar. Fólkinu var
því ekki lengur vært í flóttamannabúðum í Zaire. Stjórnin í
Zaire sakar tútsa í Rúanda um að ætla að leggja Austur-Zaire
undir sig.
Orsakir bardaganna í Zaire eru flókið sambland djúpstæðs
haturs milli þjóða og ættbálka á svæðinu umhverfis vötnin miklu
í Austur-Afríku, stjórnleysis og fátæktar í landinu eftir 30 ára
valdatíð Mobutus einræðisherra og þess valdatóms, sem myndað-
ist eftir að erlend ríki hættu að mestu stuðningi sínum við stjórn
hans eftir að kalda stríðinu lauk.
Það verkefni, sem fyrst blasir við þjóðum heims vegna átak-
anna í Zaire, er að koma matar- og heimilislausum flóttamönn-
um til hjálpar. Takist það ekki innan tíðar stefnir í hörmulegt
stórslys. Ríki heims og alþjóðlegar hjálparstofnanir vinna nú
að því að finna leiðir til að hjálpa fórnarlömbum styrjaldarinn-
ar, en hætt er við að fátt verði að gert nema fyrst takist að koma
á vopnahléi milli stríðandi fylkinga.
Til lengri tíma litið verða ríki heims að aðstoða ríkin á svæð-
inu við að taka á þjóðernisvandamálum, jafnframt því sem þau
reyna að koma á lýðræði og efla efnahagslífið. í Zaire er talið
að búi um 200 þjóðir og þjóðabrot. Landamæri í Afríku fara
sjaldnast eftir búsetu þjóða og ættbálka, heldur voru þau dreg-
in af handahófi af nýlenduveldum fyrri tíma. Hættan er sú að
verði ekki eitthvað að gert, liðist Zaire — og jafnvel fleiri ríki —
í sundur. Rifja má upp í þessu sambandi að hið auðuga hérað
Katanga eða Shaba, syðst í Zaire, hefur gert þrjár tilraunir til
aðskilnaðar eftir að Zaire hlaut sjálfstæði árið 1960.
Slík upplausn myndi leiða af sér enn meiri hörmungar fyrir
almenna borgara; sú skelfilega mynd, sem nú blasir við í Aust-
ur-Zaire, yrði daglegt brauð í Afríku. Mikið ríður því á að fram-
búðarlausnir finnist.
ÁRANGUR KOHLS
HELMUT Kohl er nú orðinn sá kanziari Þýzkalands, sem
lengst hefur setið á valdastóli frá því Sambandslýðveldið
var stofnað eftir síðari heimsstyrjöld. í síðustu viku hafði hann
verið við völd lengur en lærifaðir hans og fyrirmynd, Konrad
Adenauer. Kohl hafði hins vegar löngu áður sannað sig sem
leiðtogi og lykilmaður í stjórnmálum Evrópu.
Kohl hafði mikil áhrif á það að sameining Þýzkaiands gat
orðið að veruleika. Hann er lykilmaður í samskiptum Vestur-
landa við Rússland vegna persónulegra tengsla sinna við Borís
Jeltsín og sömuleiðis er samband þeirra Bills Ciinton mikilvæg-
ur þáttur í tengslum Evrópu og Bandaríkjanna.
Aukinheldur hafa í valdatíð Kohls verið stigin stór skref í átt
til þeirrar sameinuðu Evrópu, sem verið hefur hugsjón kanzlar-
ans frá því hann upplifði hörmungar heimsstyijaldarinnar sem
unglingur. Eitt stærsta skrefið hefur enn ekki verið stigið, en
virðist þó á næsta leiti. Efnahags- og myntbandalag Evrópu
er frá sjónarhóli Kohls einn mikilvægasti áfanginn á leið hans
að því markmiði að binda Þýzkaland öðrum Evrópuríkjum órjúf-
anlegum böndum. Gangi áformin um myntbandalag eftir hefur
Helmut Kohl náð árangri á stjórnmálaferli sínum, sem fáir aðr-
ir stjórnmálaleiðtogar geta látið sig dreyma um.
HÚSATRYGGINGAR
HÚSATRYGGINGUM Reykjavíkur hefur verið breytt í hluta-
félag og í framhaidi af því hefur borgarráð ákveðið að
kanna möguleika á sölu fyrirtækisins. Öll innlend tryggingafé-
lög og tryggingamiðlar hafa fengið send gögn um söluna, en
tilboðsfrestur er til 20. nóvember.
í ársbyrjun 1995 glötuðu Húsatryggingar Reykjavíkur einka-
rétti sínum á brunatryggingum fasteigna í Reykjavík vegna
samninga um EES. Jafnframt tapaði Brunabótafélag íslands
einkarétti á brunatryggingum fasteigna á iandsbyggðinni. Önn-
ur tryggingafélög hafa síðan náð hluta af viðskiptunum, en
talið er að Húsatryggingarnar einar hafi enn um fjórðung allra
brunatrygginga fasteigna á landinu. Þar af er meginþorri íbúða-
trygginga í Reykjavík og stór hluti trygginga atvinnuhúsnæðis
í borginni.
Húsatryggingar Reykjavíkur hafa verið starfræktar á fimmta
áratug, voru stofnaðar 1954. Þær voru barn síns tíma en eru
í raun löngu úrelt fyrirbrigði, þar sem tryggingafélög á frjálsum
markaði geta annast tryggingar á þeim eignum, sem Húsatrygg-
ingarnar hafa annazt. Það er því í raun löngu tímabært að
gera þá breytingu, sem nú er að verða með sölutilboði Reykjavík-
urborgar á fyrirtækinu.
ÖNNUR þyrlan lendir á gjóskuströndinni í ísgjánni. í henni voru þeir Ari Trausti Guðmunc
kvikmyndatökumaður en flugmaður var Jón Bj
LENTIISG
UM klukkan 15:30 í gær var í fyrsta
sinn lent í gjánni sem myndast
hefur eftir eldgosið í Vatnajökli.
Tvær þyrlur lentu á gjallströnd
norðarlega í gjánni með stuttu milli-
bili en Ragnar Axelsson, ljósmynd-
ari Morgunblaðsins, og Ómar Ragn-
arsson, fréttamaður hjá Sjónvarp-
inu, voru fyrstir tii að stíga niður
fæti. Viðdvöiin var stutt, um 8-9
mínútur, því þyrlurnar voru með
lágmarkseldsneyti til að draga úr
þyngdinni og ekki þótti hættandi á
að drepa á vélunum.
Rétt eftir að seinni þyrlan lenti
heyrðust miklir skruðningar og í
kjölfarið kom flóðbylgja sem fór
langt upp á ströndina og að ann-
arri þyrlunni. Jaki hafði fallið úr
ísveggnum ofan í vatnið, utan sjón-
máls leiðangursmanna. Á flugi yfir
gjánni sáu þeir fleiri jaka hrynja
ofan í enda er vatnið fullt af ís.
Lítið rennsli er í því, nema rétt við
endann á gjánni, þar sem það renn-
ur inn undir ísinn í átt að Gríms-
vötnum.
Að sögn Ara Trausta Guðmunds-
son jarðeðlisfræðings sem lenti
skömmu á eftir þeim Ragnari og
Ómari, var um 19 gráða frost í
flæðarmálinu, um 3 gráðum heitara
en uppi á ísbrúninni, þar sem einn-
ig var lent. Lauslega áætlað er
vatnið 5-10 gráðu heitt, en víða
lýkur úr því vegna hitamismunar-
ins.
Smám saman mun ísinn safnast
fyrir í gjánni og að sögn Ara er
búist við því að eftir nokkra mán-
uði eða í hæsta lagi 1-2 ár muni
jökulinn loka henni og eyða öllum
ummerkjum um gosið.
ÓMAR Ragnarsson horfir í austur en í baksýn er gjáin
Stöðugt hrynja fleiri j