Morgunblaðið - 10.04.1997, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Síðustu handritin
úr Konungsbók-
hlöðu komin heim
ÞAÐ var heldur kalt og hryssings-
legt veður þegar síðustu handritin
sem Danir afhenda íslendingum
úr Konungsbókhlöðu í Kaup-
mannahöfn komu til landsins með
Brúarfossi Eimskipafélags ís-
lands í gær en liðin eru 26 ár síð-
an fyrstu handritin komu til
landsins með dönsku varðskipi.
Raunar hafa reglulegar handrita-
sendingar þó ekki staðið yfir
nema tæp 24 ár því að vorið 1971
komu aðeins þau tvö handrit sem
voru nefnd sérstaklega í dönsku
handritalögunum og reglulegar
sendingar hófust ekki fyrr en
sumarið 1973. Á sautjánda hundr-
að handrita verður afhent úr safni
Áma Magnússonar auk um það
bil tólf hundruð fornbréfa og
fimm þúsund fornbréfaupp-
skrifta.
Handritin í sjúkrastofu
skipsins
Stefán Karlsson, forstöðumað-
ur Stofnunar Árna Magnússonar,
tók við handritunum úr hendi
Nikulásar Halldórssonar í Sunda-
höfn en þeim hafði verið pakkað
vel og vandlega í tuttugu böggia
sem geymdir voru í sjúkrastofu
skipsins.
Nikulás sagði i samtali við
blaðamann að handritanna hefði
verið vel gætt enda um dýrmætan
farm að ræða. „Áður en við feng-
um handritin í hendurnar kom
sendinefnd frá Konungsbókhlöð-
unni í heimsókn i skipið og kann-
aði aðstæður. Ég held þeir hafi
þó einkum viljað ganga úr skugga
um að áhöfninni væri treystandi
fyrir þessum gersemum. Siðan
stóð til að innsigla herbergið sem
þau voru geymd í en ekkert varð
úr því. Ég var sá eini sem hafði
lykil að herberginu og enginn fór
þar inn á leiðinni."
Bögglarnir tuttugu voru með
mestu varúð bornir úr sjúkrastof-
unni og settir í körfu sem svo var
hífð í land. Þar tók lögreglan við
bögglunum og flutti í Stofnun
Árna Magnússonar í Árnagarði.
Fyrsti böggullinn sem opnaður
var innihélt meðal annars elsta
handritið í þessari sendingu,
messudagarím frá öndverðri
fjórtándu öld með ártíðum ýmissa
Vestfirðinga og einnig Sturlunga
og Oddaveija. Einnig voru þar
eiginhandarrit Bjarna Thorarens-
en og Jónasar Hallgrímssonar.
Meðal annarra handrita í þessari
sendingu eru lögbókarhandrit,
það elsta frá sextándu öld, og tvö
grallarahandrit frá því um 1600.
Meðal yngri handrita eru upp-
skriftir af kvæðabók Ólafs Jóns-
sonar á Söndum, ævisögu Jóns
Indíafara og Sorgarreisu séra
Ólafs Egilssonar sem var hertek-
inn í Tyrkjaráninu 1627 en látinn
laus árið eftir. í sendingunni er
einnig bókmenntasaga Jóns
Ólafssonar úr Grunnavík og
bréfasafn Jóns Árnasonar þjóð-
sagnasafnara í 39 öskjum.
Stórkostlegur hlutur
Stefán segir að fáar sendingar
hafi verið jafnstórar og þessi því
yfirleitt hafi einungis þijú eða
fjögur handrit komið í einu. Að-
spurður hvaða merkingu heim-
koma handritanna hefði í hans
huga sagði Stefán að þau hefðu
verið mikil lyftistöng fyrir þá
starfsemi sem rækt er í Stofnun
Morgunblaðið/Þorkell
STEFÁN Karlsson, forstöðumaður Stofnunar Árna Magnússonar, tók við síðustu handritunum, sem
komu til Iandsins úr Konunglega bókasafninu í Kaupmannahöfn, í gær.
MYND af krossfestingunni aftast í elsta handritinu sem barst
að þessu sinni sem er messudagarím frá öndverðri 14. öld með
ártíðum ýmissa Vestfirðinga og einnig Sturlunga og Oddaveija.
Árna Magnússonar, að sinna
rannsóknum á sögu, bókmenntum
og tungu þjóðarinnar og gera það
einkanlega á grundvelli frum-
gagna sem eru öðru fremur hand-
ritin. „En það var Hka stór þáttur
í sjálfstæðisbaráttu okkar að fá
handritin heim. Tilfinningin er
ekki alveg sú sama nú og þegar
fyrstu handritin voru að koma og
menn sem lifðu síðasta skeið sjálf-
stæðisbaráttunnar tóku á móti
þeim. En þessi afhending Dana á
handritunum er af þeirra hálfu
stórkostlegur hlutur sem varla
nokkur önnur þjóð hefði gert með
sama hætti og þeir hafa gert. Og
það þótt þeir hafi ekki látið okkur
hafa allt.“
Stefán segir að stofnunin sé vel
í stakk búin til að taka við handrit-
unum. „Það er vel að okkur búið
hérna en auðvitað væri gott að
geta búið enn betur; það er að
verða ansi þröngt um okkur og
þar að auki myndum við vilja
hafa meira fé til ráðstöfunar,
bæði til myndagerðar eftir hand-
ritunum og til útgáfu."
í vor og sumar eru síðustu
handritin væntanleg úr Árnasafni
í Kaupmannahöfn en gert er ráð
fyrir því að afhendingunni ljúki
formlega að morgni fimmtudags-
ins 19. júní við setningu tveggja
daga málþings um handrit. A
málþingið hefur stofnunin boðið
um fimmtiu Dönum sem hafa eitt-
hvað haft með rannsóknir á hand-
ritunum að gera.
Blóðugir fingur,
illa lyktandi tær
Hópur tilvonandi útskriftamema frá The
Bristol Old Vic Theatre School á Englandi sýnir
leikritið Northern Lights eftir Frederick Harrison
í Þjóðleikhúskjallaranum næstu þrjú kvöld.
Orri Páll Ormarsson stakk við stafni í
kjallaranum og hitti Gunnar Sigurðsson
leikstjóra og fólk hans að máli.
SÚ VAR tíð að breskar
stúlkur hleyptu heimdrag-
anum og hófu störf í ís-
lenskum fiystihúsum.
Vistin í fásinninu var hins vegar
oft og tíðum enginn dans á rósum
og ósjaldan voru taugarnar þandar
til hins ýtrasta. Undir þeim kring-
umstæðum voru þolinmæði og
sjálfsagi kærkomnar dyggðir, svo
ekki sé minnst á sanna vináttu.
Saga þriggja slíkra stúlkna er
sögð í leikriti Bretans Fredericks
Harrisons, Northern Lights, sem
frumsýnt verður í Þjóðleikhúskjall-
aranum í kvöld. Að sýningunni
standa tilvonandi útskriftamemar
frá The Bristol Old Vic Theatre
School á Englandi með Gunnar
Sigurðsson leikstjóra ! broddi fylk-
ingar. Tvær aðrar sýningar eru
fyrirhugaðar, á morgun og laugar-
dag, en ekki er loku fyrir það skot-
ið að efnt verði til aukasýningar á
sunnudagskvöld. Verkið verður
frumsýnt ytra í næsta mánuði.
Hluti af lokaprófi Gunnars við
The Bristol Old Vic Theatre School
er að setja á svið leikrit en braut-
skráning hans verður í júlí næst-
komandi. Kveðst hann öðru fremur
hafa valið Northern Lights vegna
tengslanna við ísland.
„Harrison skrifaði verkið sér-
staklega fyrir farandleikhópinn
Hull Truck Theatre Company fyrir
um það bil áratug. Um það leyti
var fjöldinn allur af breskum stelp-
um að vinna í fiski á Vestfjörðum
og Harrison ákvað að skella sér
hingað og sjá hvemig lífi þeirra
væri háttað. Bar hann niður á
Suðureyri við Súgandafjörð, þar
sem hann eyddi þremur vikum í
að kanna staðhætti og taka viðtöl.
Northern Lights er afrakstur þess-
arar ferðar. Þetta er raunsönn lýs-
ing á iífí þessara stúlkna — þær
komu með fullt af vandamálum
með sér,“ segir Gunnar sem veit
hvað hann syngur — var á sínum
tíma bæði á vertíð á Suðureyri við
Súgandafjörð og á Tálknafirði.
ísaðar gellur
Hull Truck Theatre Company
sýndi verkið víðsvegar um Bretland
á ofanverðum síðasta áratug og
Morgunblaðið/Golli
TRACEY (Mali Harries) og Jenny (Phoebe McEnery Beacham)
bregða á leik í verbúðinni.
féll það, að sögn Gunnars, í fijóa
jörð, bæði hjá gagnrýnendum og
almenningi. Um svipað leyti var
þýdd útgáfa verksins, ísaðar gell-
ur, sýnt hér á landi á vegum Al-
þýðuleikhússins í leikstjórn Hávars
Siguijónssonar. Átti sú sýning
einnig velgengni að fagna.
Gunnari var sjálfum falið að
velja leikara til þátttöku í sýning-
unni og kveðst hann vitaskuld hafa
valið „ijómann af því liði sem út-
skrifast í sumar", svo sem hann
tekur til orða. Fimm hlutverk eru
í sýningunni. Stúlkumar þijár eru
leiknar af Mali Harries, Belinda
Kelly og Phoebe McEnery Beac-
ham. ísraelsmaðurinn Oded Fehr
fer með hlutverk íslensks frysti-
hússverkstjóra og Barry Satchwell
Smith leikur breskan diplómat en
svo skemmtilega vildi til að sessu-
nautur hans í flugvélinni á leið til
landsins var einmitt breski sendi-
herrann á íslandi. Hefur hann, að
sögn Smiths, hug á að mæta á
sýninguna.
Æfíngar hófust í Bristol í febrú-
ar og segir leikstjórinn að margvís-
leg vandamál hafi komið upp í
fyrstu. „Leikararnir áttu erfitt með
að setja sig í spor persónanna í
verkinu og þótti textinn skjóta
skökku við á köflum: „Svona talar
ekki nokkur maður,“ sögðu þau.
Ég var auðvitað á öðru máli og
ákvað því að leita leiða til að fara
með hópinn til íslands svo hann
gæti kynnst þessum heimi frá
fyrstu hendi.“
Rófan gekk og fyrir rúmum
tveimur vikum var hópurinn kom-
inn til Tálknafjarðar. Þar dvaldist
hann í fáeina daga við æfingar og
var tekið með kostum og kynjum,
að því er allir vilja koma á fram-
færi. Fóru leikararnir meðal annars
í starfskynningu í frystihúsið og
fengu meira að segja að taka til
hendinni. „Það var mikil upplifun,"
ljúka þeir sundur einum munni.
Mikil lífsreynsla
Til að launa Tálknfirðingum
gestrisnina afréð hópurinn að sýna
eina sýningu vestra. „Þá fyrst rann
upp fyrir þeim ljós,“ segir Gunnar
um hina bresku félaga sína. „Text-
inn hlaut að vera raunsær, því það
skildu hann allir í salnum — jafn-
vel þótt þeir skildu ekki ensku.“
„Dvölin á Tálknafirði var mikil
lífsreynsla," segir Phoebe McEnery
Beacham og Belinda Kelly bætir
við að eftir hana hafi þau sannar-
lega séð Northern Lights í nýju
ljósi. „Það hjálpaði okkur mikið að
fá tækifæri til að kynna okkur
sögusvið leikritsins og ræða við
fólkið á staðnum."
Fimmmenningarnir gera góðan
róm að dvöl sinni á íslandi — hér
sé gott að vera. Þótt ótrúlegt megi
virðast hafi veðrið hins vegar kom-
ið þeim í opna skjöldu en Gunnar
mun víst hafa haldið því fram að
hér um slóðir voraði um svipað leyti
og á Bretlandseyjum. „Við hefðum
svo sem átt að geta sagt okkur að
það væri ekki alveg sannleikanum
samkvæmt," segir Mali Harries.
„Það var reyndar blíðskaparveður
þegar við komum til landsins en
við vorum ekki fyrr komin vestur
en á skall stórhríð."
Þrátt fyrir þetta fullyrða þau að
veðráttan hafi ekki slegið þau út
af laginu — nema síður sé. Há-
punktur dvalarinnar til þessa hafi
hins vegar verið er þau sáu norður-
ljósin fyrir vestan. „Norðurljósin
voru ótrúleg og með því tilkomu-
mesta sem ég hef augum litið,"
segir Fehr og félagar hans taka í
sama streng. „Þetta var í fyrsta
og eina skipti frá því ég kynntist
þeim sem þau hafa verið orðlaus —
öll sem eitt,“ segir Gunnar leik-
stjóri og brosir í kampinn.
Sérstakur gestur í sýningunni í
Þjóðleikhúskjallaranum verður
Bubbi Morthens sem flytja mun lög
sín, eitt af öðru eftir því sem sög-
unni vindur fram. „Þegar ég ákvað
að koma heim með sýninguna þótti
mér strax tilvalið að leita á náðir
Bubba enda falla fjölmargir textar
hans einstaklega vel að þessu
verki,“ segir Gunnar en Bubbi hef-
ur samið lag, ísaðar gellur, sérstak-
lega af þessu tilefni og verður það
frumflutt á sýningunni í kvöld.