Morgunblaðið - 10.04.1997, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1997 33
AÐSENDAR GREIIMAR
Ef koldíoxíð væri útflutnings-
vara væri allt með felldu
FYRRI grein lauk
með því að lýst var
nokkuð aðferð í sam-
skiptum þjóða og fyrir-
tækja og hagkvæmri
stöðu framleiðenda í
skjóli lágs orkuverðs.
Merki þess að fram-
leiðendur þekki og nýti
sér þessa stöðu má
finna í samningatækni
Columbia Ventures við
íslensk stjórnvöld. Mér
virðist sem stjórnend-
um fyrirtækisins hafi
tekist að hræða okkur
með tilvitnunum í
möguleika á að flytja
álver sitt til Venesúela i stað Grund-
artanga. Allt í einu virtist kosturinn
betri en nokkru sinni fyrr og róa
varð öllum árum að þessu marki,
sem áður hafði ef til vill ekki verið
svo augljóst. Af hlaust sú reginvilla
í samningaaðferð að stjórnvöld létu
tilbúinn þrýsting mótaðilans hafa
áhrif á mat stöðunnar, ef til vill án
þess að íhuga eigin styrk, og hugs-
anlega aðra kosti en nokkurn samn-
ing við Columbia Ventures.
Annars er það önnur saga, að
stjórnvöld spilla ítrekað samnings-
stöðu sinni með því að líta á hvern
möguleika sem sinn síðasta. Þannig
setja þau sig sjálf í tímaþröng. Einn-
ig skiptir þar máli viðhorf í hönnun
orkuvera. Þar er alltaf hugsað stórt
svo að jaðarorkueining sé sem ódýr-
ust og samkeppnishæfust þegar
dregur til úrslita um næstu verk-
smiðju álframleiðenda, þótt minni
jarðvarmastöðvar séu mun vænni
gagnvart umhverfinu og jafnvægi
í þjóðarbúskapnum.
Til marks um þenslu
á álmarkaði má nefna
að ekki eru nema örfá
ár siðan framleiðendur
tóku sig saman um að
draga úr framleiðslu til
að hækka heimsmark-
aðsverð. Einnig er það
markvert að margir
helstu notendur áls í
iðnaði, eins og Audi
bílaverksmiðjurnar,
nota nýtt ál. Á1 er kjör-
ið til endurvinnslu, og
þá oft betra en nýtt til
_ „ . bílaframleiðslu vegna
Freyr Svernsson eiginleika sinna. Samt
er auðveldara og jafnvel ódýrara að
nota nýjan málm sem notið hefur
ríkisstyrkja þeirra landa sem viljug-
ust eru til orkusölu án tillits til að-
stæðna.
Telja má að áhrif álvers á Íslandi
sé lítil viðbót við heildarmagn koltví-
oxíðs í andrúmsloftinu. En áhrifin
vega þyngst gagnvart eigin ímynd
og stefnu í íslenskri iðnþróun. Með
nýju álveri risi ný varða á braut til
iðnþróunar sem stefnir þvert á veg
annarra vestrænna ríkja.
Þrátt fyrir einstakar aðstæður á
íslandi stefnir í allt að 14 prósenta
aukningu á losun koltvíoxíðs hér á
þessum áratug, og er þar ekki talin
með mengun frá iðnaði. Þótt aðild-
arríki rammasamningsins hafi
skuldbundið sig til að hefta losun
gróðurhúsalofttegunda, svo að heild-
armagn þeirra verði ekki meira um
aldamót en það var árið 1990, eru
stjórnvöld að hugleiða stóriðjufram-
kvæmdir sem mundu auka losun
Með nýju álveri risi ný
varða á braut iðnþróun-
ar, segir Freyr Sverris-
son í seinni grein sinni,
sem stefnir þvert á veg
annarra vestrænna
ríkja.
koltvíoxíðs um nær 60 prósent. Þar
á ofan koma aðrar gróðurhúsaloft-
tegundir sem samanlagt mundu
valda meira en tvöföldun „gróður-
húsamengunar".
Það yrði okkur til málsbóta ef
þjóðarframleiðsla ykist þeim mun
meira. En svo yrði líklega ekki eins
og meðfylgjandi mynd gefur til
kynna. Svo kynni að fara innan tíð-
ar að losun koltvíoxíðs á Islandi á
hverja einingu þjóðarframleiðslu yrði
hærri en í Þýskalandi sem berst nú
í bökkum við að minnka notkun kola.
Meðan aðrar þjóðir Vestur-Evr-
ópu reyna að losa sig við stóriðju
sína til þróunarlanda (og íslands),
og auka þess í stað áherslu á há-
tækni og þjónustu, heldur Island sig
við hugsunarhátt liðinna tíma þegar
þungaiðnaður skipti sköpum fyrir
velmegun þjóða. Það á ekki lengur
við, og hvergi síður en á íslandi.
Til úrbóta
Fyrsta verk okkar ætti að vera
að skilgreina takmark efnahagsþró-
unar okkar. Líklega er markmiðið
ekki að framleiða málma. Vandinn
Hvers eiga borgar-
starfsmenn að gjalda?
í NÓVEMBER sl. lagði samninga-
nefnd Reykjavíkurborgar fram
meginmarkmið borgaryfirvalda í
komandi kjarasamningaviðræðum. í
þeim er m.a. lögð áhersla á að huga
sérstaklega að bættum kjörum lág-
launahópa og draga úr launamis-
mun.
í þeim samningaviðræðum, sem
hafa átt sér stað milli Starfsmanna-
félags Reykjavíkurborgar og borg-
aryfirvalda undanfarna mánuði, hef-
ur lítil sem engin umræða átt sér
stað um launamál. Samninganefnd
starfsmannafélagsins lagði fram
skriflega kröfugerð þ. 3. desember
1996 og fullmótaðar launakröfur þ.
4. mars sl. í þeim er m.a. gert ráð
fyrir 80.000 kr. lágmarkslaunum í
iok samningstímabilsins 1. janúar
1999. Þann 2. apríl gerði samninga-
nefnd Reykjavíkurborgar starfs-
mannafélaginu munnlegt gagntilboð
sem er á svipuðum nótum ef ekki
lægra en lægstu samningar sem nú
hafa verið gerðir og búið er að fella.
Samkvæmt útreikningum hagfræð-
ings BSRB á þessu tilboði verða
lægstu laun (launaflokkur 602-230)
61.335 kr. við lok samningstímans
1. janúar árið 2000.
Er þetta tilboð til þess að bæta
kjör láglaunahópa? Á vinnustaða-
fundi fyrir skemmstu lýsti borgar-
starfsmaður þessari stefnu ágæt-
lega. Hann sagði: „Þetta er ekki
spurning um peninga heldur sjálfs-
virðingu." Hvers eiga borgarstarfs-
menn að gjalda?
Á fyrrnefndum fundi samninga-
nefndanna þ. 2. apríl sl. lagði samn-
inganefnd Reykjavíkurborgar til að
gerð yrði bókun í komandi samning-
um um að gerð verði kjarakönnun
um samanburð á launum borgar-
starfsmanna og starfsmanna ann-
arra sveitarfélaga, könnun sem fæli
ekki í sér fyrirheit um breytingar. í
umræðum í borgarstjórn þ. 20. mars
Einar Ólafsson
Ingibjörg R.
Guðlaugsdóttir
Jakob Frímann
Þorsteinsson
Þetta er ekki einvörð-
ungu spurning um pen-
inga, segja Einar 01-
afsson, Ingibjörg R.
Guðlaugsdóttir og
Jakob Frímann Þor-
steinsson, heldur einnig
um sjálfsvirðingu.
sl. sagði borgarstjóri „ef það er stað-
reynd að fólk hér sem vinnur sam-
bærileg störf, ber sambærilega
ábyrgð og hefur sambærilega
menntun, er lægra launað en í öðrum
sveitarfélögumn, þá er það auðvitað
áhyggjuefni sem við þurfum að tak-
ast á við og reyna að vinda ofnn
af.“ Samanburður á launum borgar-
starfsmanna og starfsmanna ann-
arra sveitarfélaga var gerður árið
1991 í samvinnu Starfsmannafélags
er að fínna viðvarandi aðferð til
hagvaxtar í stað einfaldrar gjaldeyr-
issköpunar af sölu hráefnis sem
skapar fá störf og dugar enn síður
til þess að auka fjölbreytni í efnahag-
skerfinu.
Mikið væri unnið með því að nýta
vatnsorku í formi eldsneytis fyrir
flota landsins og farartæki. Núver-
andi tækni gerir þetta mögulegt ef
notað er vetni, eða vetni sem um-
breytt hefur verið í metanól með
koltvíoxíði sem unnið yrði úr and-
rúmslofti eða afmörkuðum upp-
sprettum. Þar mundi sparast stór
hluti þess gjaldeyris sem álver skapa
og nú er notaður til kaupa á elds-
neyti. Japanir eru að þróa tækni til
að vinna koltvíoxíð úr útblæstri
orkuvera í stórum stíl til blöndunar
við vetni svo að gera megi úr auð-
meðfarið eldsneyti. Þannig má „end-
urvinna" koltvíoxíð endalaust sem
hjálparefni í orkuflutningi og með-
Með því að velja efnahagsþróun
íslands farveg aukinnar mengunar
fyrir hveija einingu þjóðarfram-
leiðslu, og binda þjóðarhag í enn
nýja fjötra hráefnissölu í stað unn-
innar vöru, skipar ísland sér í hóp
þróunarlanda frekar en þeirra fáu
sem megna að tileinka sér bestu
aðferðir sem mögulegar eru. Við
ættum hins vegar að kostgæfa að
nýta aðstöðu okkar sem best með
því að leggja eigin orku, þekkingu
og getu á borð alþjóðlegs samstarfs
um þróun og nýtingu nýrrar tækni.
Þeir sem ekki þekktu til álvera
kynnu að halda að í Straumsvík
væri koltvíoxíðsverksmiðja með ál
sem aukaafurð. Þess vegna getum
við harmað að skilgreining umhverf-
isráðuneytisins á mengun frá nýju
álveri er röng; koltvíoxíð er ekki
útflutningsvara heldur mengun ein,
og telst öll ábyrgð á henni okkar
eigin.
Að lokum vil ég segja að það er
merki þess að mikið bjátar á þegar
svo margir bregðast við af mikilli
ástríðu í umræðu um stóriðju. Lík-
lega liggur meira við en eitt álver.
Þá er stund til að hugleiða hvernig
efnahagsþróun á íslandi þurfi að
vera háttað í framtíðinni, að hún
færi þjóðinni allri samkennd og stolt,
en ekki súr í auga.
ferð. Reyndar gæti slík aðferð reynst
hagkvæmari en áætlun um sæstreng
til Evrópu. Spara mætti kostnað af
gerð strengsins og flytja heldur ork-
una í formi metanóls, um borð í
skipum, á hvern þann markað sem
hæst byði.
í Þýskalandi eru veittir styrkir
sem nema u.þ.b. fjórum milljörðum
króna árlega til rannsókna og þró-
unar tækni til nýtingar vetnis sem
eldsneytis. Þjóðverjar hafa einnig
varið tugum milijarða á síðustu
árum til umhverfisverndar í öðrum
löndum og oft í þeim tilgangi að
skapa eigin tækni og umhverfis-
vænum vörum markaði. Þróunars-
amvinna við lönd eins og Þýskaland
og Japan gæti lagt grunn að sam-
göngukerfi á íslandi þar sem ein-
göngu væri notuð innlend orka, og
mun fyrr en flesta grunar. Hvergi
eru aðstæður til_ þróunar slíkrar
tækni betri en á íslandi.
í áætlun fyrir ísland er gert ráð
fyrir að nýjar verksmiðjur verði
reistar með jöfnu millibili fram til
2010, þ.e. álver á Grundartanga og
stækkun járnblendiverksmiðjunnar
fyrir árið 2000, álver á Keilisnesi
2005 og magnesíumverksmiðja fyrir
2010. Áætlun fyrir Þýskaland mið-
ast við áætlanir IBRD um hagvöxt
og tölur frá WEC um koltvíoxíð.
Samkvæmt núverandi stefnu ætlar
Þýskaland að draga úr losun koltví-
oxíðs mun meira fyrir árið 2010 en
gert er ráð fyrir í þessu línuriti, eða
um 30 prósent frá því sem var 1990.
Hér er þess í stað gert ráð fyrir að
dragi úr losun koltvíoxíðs um 6 pró-
sent í samræmi við tölur frá WEC.
Höfundur er við doktorsnám við
Fletcher School of Law and
Diplomacy í Boston í
Bandaríkjunum.
Reykjavíkurborgar og Reykjavíkur-
borgar. Sá samanburður leiddi í ljós
að starfsmenn Reykjavíkurborgar
voru almennt lægra launaðir en
starfsmanna annarra sveitarfélaga.
Samkvæmt nýjasta hefti Kjararann-
sóknarnefndar opinberra starfs-
manna (KOS, okt. 1996) hefur borg-
arstarfsmaðurinn að meðatali 8%
lægri dagvinnulaun en maður í sam-
bærilegu starfi hjá nágrannasveitar-
félögunum og er munurinn 12% þeg-
ar heildarlaun eru skoðuð.
Grundvöllur góðrar þjónustu hjá
borginni er starfsfólkið. Hluti af
ímynd borgarinnar er fólkið sem þar
starfar. Því betur sem búið er að
starfsmönnum, því hæfari eru þeir
að sinna starfi sínu af þekkingu og
alúð. Það hlýtur því að skjóta skökku
við að þessir starfsmenn séu minna
metnir en starfsmenn annarra sveit-
arfélaga og ekki til sóma fyrir
Reykjavíkurborg.
Höfundar eru í samninganefnd
Starfsmannafélags
Reykja víkurborgar.
Byggingaplatan \^][S(2X§
sem allir hafa beðið eftir
^ílllSsÆ' byggingaplatan er fyrir
veggi, loft og gölf
byggingaplatan er eldþolin
vatnsþolin, höggþolin, frostþolin og
hljóðeinangrandi
^Ællsí©5 byggingaplatan er hægt
að nota úti sem inni
^5B[ð©S' byggingaplatan
er umhverfisvæn
byggingaplatan er platan
sem verkfræðingurinn getur
fyrirskrifað blint.
ÞÞ
&co
Leitið frekari upplýsinga
Þ. ÞORGRÍNSSON & CO
ÁRMÚLA 29 • S: SS3 8640 & S68 6100
Brúðhjón
Allur bordbunadur Glæsilcq gjdfdvara Bníðdihjónalistar
VERSLUNIN
Lnugnvegi 52, s. 562 4244.