Morgunblaðið - 10.04.1997, Síða 40

Morgunblaðið - 10.04.1997, Síða 40
40 FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1997 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR Nýr raforkusamn- ingur fyrir RR í MEÐFYLGJANDI töflu má lesa um sölu- verð Landsvirkjunar á kílóvattstundum (kWst) til almennra rafveitna, Áburðar- yerksmiðjunnar, ÍSALs og Járnblendis- ins. Verðið er mælt í US millum, þ.e. doll- araeiningum. Við sjáum að verulegur munur er á verði eftir því hvort selt er til stóriðju eða almennra rafveitna eða allt að fjórfaldur munur sum árin. En spurningin er hvort til dæmis Rafmagnsveita Reykjavíkur (RR), sem ætti að vera óháð Landsvirkjun og gæta hags- muna höfuðborgarbúa, geti ekki náð sambærilegum raforkusamn- ingi við Landsvirkjun og stóriðjan með því að kaupa jafnmikið raf- magn dag sem nótt árið um kring. Með því móti yrðu engar sveiflur í raforkukaupum gagnvart Lands- virkjun. Raforkuverðið ætti að vera veru- lega lægra samanber upplýsingar úr með- fylgjandi töflu. Aflgeta Landsvirkjunar er nú rúmlega 5.000 kíló- vattstundir á ári. Framleiðslunýtingin er hins vegar 90% af afl- getunni og gagnvart almennri raforkunotk- un er nýtingin 75%. Viðbótarkaup RR á kílóvattstundum yrði hlutfallslega verulega minna en hlutfallsleg lækkun raforkuverðs ef sömu kjör eiga að gilda og gagnvart stór- iðju. Avinningur höf- uðborgabúa með slíkum raforku- samningi hleypur á mörg hundruð milljónum króna á ári. Annars segja Landsvirkjunar- menn að framleiðslukostnaður á kílóvattstund í nýjum virkjunum sé vel yfir 20 US mill. Aldrei hefur stóriðja borgað slíkt verð. Hún hef- ur yfírleitt verið nær 10 US millum en 20 US millum. Forvitnilegt væri að fá það fram hvernig þetta dæmi gengur upp þegar horft er til lengri Engin stórrekstrarhag- kvæmni, segir Jóhann Rúnar Björgvinsson, er hér á landi í raforku- framleiðslu. tíma. Áhugavert rannsóknarverk- efni fyrir blaðamann með metnað á borð við Hrafn Jökulsson. Er ekki kominn tími til að fara ofan í viðskipti Landsvirkjunar við stór- iðju áður en lengra er haldið á þessari braut. Með stækkun ÍSALs fer um 60% af raforkuframleiðslu Landsvirkjunar til stóriðju og með stækkun Járnblendisins og tilkomu Columbía álversins nálgast stór- iðjunotkunin 70% af raforkufram- leiðslunni. Og ef Keilisnes kæmi til færi ríflega 80% af raforkufram- leiðslunni til stóriðju. Svigrúmið fyrir almennar rafveitur að bera uppi niðurgreiðslur á raforku ef svo er raunin verður æ minna með aukinni stóriðju. Neyðarlausnin yrði hugsanlega sú ef í óefni færi að ríkissjóður yfirtæki orkuskuldir Jóhann Rúnar Björgvinsson Raforkusala Landsvirkjunar í US mill á kílóvattstund Ár Almennar Áburðar- rafveitur verksmiðjan Járnblendi- ÍSAL félagið 1979 17,70 5,81 5,81 7,31 1980 23,66 6,62 6,62 7,33 1981 27,71 6,60 6,60 6,17 1982 27,55 6,56 6,56 6,84' 1983 34,13 7,83 7,83 7,67 1984 34,83 9,94 9,94 6,67 1985 30,19 12,50 12,50 6,43 1986 32,16 12,60 12,60 7,32 1987 38,13 10,37 13,57 8,81 1988 39,84 9,60 17,54 10,15 1989 33,63 10,32 18,21 9,64 1990 36,29 9,38 16,37 10,79 1991 37,93 11,48 14,54 10,22 1992 40,02 10,74 13,02 11,53 1993 35,73 11,58 12,30 7,32 1994 36,55 13,00 12,57 8,42 1995 38,17 16,53 16,97 13,54 eins og árin 1983, 1986 og 1989. skuldbindingu. Og hvaða sérstæðu En hafa ber í huga að fyrir 6 aðstæður eru hér á landi fyrir að árum í samningum um álver á bjóða helmingi ódýra rafmagn en Keilisnesi var miðað við að lang- til dæmis Norðmenn. Engin stór- tíma- verð á áltonni yrði 1.850 rekstrarhagkvæmni er hér á landi dollarar og tók raforkuverðið mið í raforkuframleiðslu heldur margar að því. Við stækkun ÍSALs var smáar virkj anir. Liggur sérstaðan langtíma- verðið komið niður í ef til vill í einokunarveldi Lands- 1.600 til 1.650 dollarar og nú er virkjunar, pólitískri siðblindu verið að tala um rúmlega 1.500 dollara í tengslum við samninganna við Columbía. Hvert verður lang- tímaverðið árið 2005 þegar við verðum ef til vill komnir með bind- andi raforkusamninga við fleiri aðila áratugi fram í tímann. Ekki einu sinni Venesúela tryggir slíka stjórnmálamanna og virðingarleysi gagnvart almannafé. Af hverju hefur þetta einokunarbatterí Landsvirkjun, sem teflir með örlög okkar og framtíðarbúsetu, engan gagnrýninn eftirlitsaðila? Höfundur er hagfræðingur. John Wayne, Jesús Kristur og Hinrik Bjarnason SIÐGÆÐIS- VARSLA Hinriks Bjarnasonar er með eindæmum áhugaverð. Sem dagskrárstjóri er- lends efnis hefur hann með haukfránum aug- um verið óþreytandi að leita uppi þau vondu áhrif sem útlendingar fínna uppá að setja í kvikmyndir og sjón- varpsþætti. Nú síðast hætti hann við að sýna kvikmyndina „Síðasta - , freisting Krists“ eftir Oskarsverðlaunaleik- stjórann Martin Scor- sese sem á að baki margar vel gerðar myndir um mannfólkið, en á sama tíma ótta- lega siðlausar og andstyggilegar eins og Hinrik Bjarnason veit manna best. Enda fjallar „Síðasta freisting Krists" um síðustu daga Jesú á jörðinni og leikstjórinn fellur í þann ægilega guðlastapytt að leyfa sér að ímynda sér hvernig Jesús hugsaði sem maður. Ekki nóg með það. Leikstjórinn bítur höfðið af skömminni með því að láta Jesú hafa mök við konu! Mér verður óglatt. Og ég veit að Hinrik Bjarna- son og allir sem hringdu í hann og báðu hann í guðs bænum að taka . myndina af dagskrá hljóta líka að vera með velgju yfir þessu ógeði. Lái þeim hver sem vill. Ef Jesús var maður, sem útaf fyrir sig er kannski ekki svo siðlaus hugsun, þá getur hann andskotakornið samt sem áður ekki haft mannlegar þarf- ir eða langanir. Eða hvað? Ég veit það ekki. Og ekki Martin Scorsese heldur og þess vegna fannst honum það vera góð hugmynd að velta því fyrir sér í kvikmynd hvemig Jesús 4 ^hafði brugðist við ef hann hefði verið maður. Hinrik Bjarnason veit að svona Iagað gengur bara ekki í sjónvarpi allra landsmanna, þar sem bara góðir og fallegir og siðferði- lega réttir og heilbrigðir hlutir eiga heima. Líkt og X-files, eða Ráðgát- ur, eins og það heitir á íslensku og skartar gullfallegu FBI leynilög- '.reglupari sem ganga undir nöfnun- um Mulder og Scully. Fimmtudagskvöldið 3. apríl þurftu þau skötu- hjú að upplýsa undar- legt mál. Fundist hafði barnslík á víðavangi, svo illa vanskapað að skötuhjúin voru sann- færð um að þetta barn væri þjakað af öllum erfðafræðigöllum sem þekktust í veröldinni. Hófst nú leit að for- eldrum barnsins, sem væntanlega höfðu bor- ið það út af ótta og skelfingu þegar þau sáu afkvæmi sitt. Til að gera langa sögu stutta þá varð niðurstaðan á leit þeirra þessi. Á niðurníddum bóndabæ fundu þau þijá bræður, Gott er til þess að vita, segir Friðrik Erlings- son, að afnotagjöld eru notuð til efniskaupa, sem gleðja og styrkja. sem hver um sig var svo vanskapað- ur sem mest mátti verða vegna sifjaspella, sem greinilega hafði verið aðaláhugamál fjölskyldu þeirra um áratugaskeið. Þegar nú leynilögregluparið knáa hafði fund- ið bræðurna, þá var eftir að finna konuna sem þeir höfðu bamað. Ekki Ieið á löngu uns þau fundu hana undir rúmi uppá háalofti. Var hún bæði handalaus og fótalaus og svo viðbjóðsleg í andliti sem mest mátti verða og voru margar falleg- ar nærmyndir af lýtum hennar. Svo kom rúsínan í pylsuendanum. Kerl- ingarhræ þetta reyndist sumsé vera móðir drengjanna þriggja og höfðu þeir á síðkvöldum gamnað sér með móður sinni, líkt og tíðkast hafði í þeirra fjölskyldu um árabil, og myrt afkvæmin um leið og þau fæddust. Höfðu nú Mulder og Seully farsællega leyst enn eina ráðgát- una. Ég sá ekki kynninguna á þætt- inum og þess vegna veit ég ekki hvort þulan varaði börn og við- kvæma við þessum þætti, en mér fínnst það satt að segja ótrúlegt því þarna er náttúrulega um marg- faldan og mikilvægan siðferðisboð- skap að ræða sem ég veit að Hin- rik Bjarnason vill ekki að fari fram- hjá nokkrum manni. Ég veit líka að Hinrik Bjarnson er mér sam- mála í því að við þurfum meira af svona efni, miklu meira, og best þætti mér ef einmitt þessi þáttur yrði endursýndur nokkrum sinnum svo öruggt sé að þeir sem misstu af honum geti fengið að sjá Mulder og Scully fletta ofan af siðspilling- unni í heiminum. Svo lengi sem skötuhjúin knáu fara ekki að glíma við eilífðarmálin eða upprisu Jesú Krists, heldur halda sig við þá hluti í tilverunni sem standa næst hinum almenna áhorfanda Ríkissjónvarps- ins, þá er vel. Það er svo gott að vita til þess að afnotagjöldin manns eru notuð til þess að kaupa efni sem ekki aðeins lyftir huganum á hærra plan, heldur gleður og styrkir og nærir sálarlífið svo maður er betri maður á eftir. Og það fylgir því ósvikin öryggis- og vellíðunartil- finning að vita af siðgæðisvörðum eins og Hinrik Bjarnasyni sem, líkt og Mulder og Scully, er vakinn og sofínn yfir siðferðilegri velferð landsmanna. Hvað eru líka kvik- myndagerðarmenn að velta sér upp úr Jesú Kristi og gera sér mat úr honum? Er þessum mönnum ekkert heilagt? Og hvers vegna í ósköpun- um ætti Sjónvarpið að taka þátt í því að sýna kvikmyndir sem gerðar eru af mestu hugsuðum nútíma kvikmyndagerðar? Sjónvarpið var alls ekki stofnað til þess og hefur það ekki á stefnuskrá sinni. Sjón- varpið er uppeldisstofnun fyrst og fremst og flytur aðeins inn vandað siðferðilega uppbyggilegt efni líkt og Ráðgátuþáttinn góða og kúreka- myndir með John Wayne. Enda hefur John Wayne líka miklu meira að segja en Jesús Kristur. Og svo er hann líka svo miklu flottari í tauinu. Höfundur er rithöfundur og kvikmynda- og handritshöfundur. Friðrik Erlingsson Kvótinn og hlutafjársala ENGINN vafi er á því að færast mun í vöxt, að útgerðarfélög- um verði breytt í al- menningshlutafélög. í framhaldi af því mun framboð á slíkum hlutabréfum aukast. Enda er þetta ákjósan- leg leið til þess að fá aukið rekstrarfé og að dreifa ábyrgðinni. Á hinn bóginn er hætt við, að það fé, sem fengist með slíkum hætti, rynni frekar í vasa þeirra, sem á sín- um tíma tóku áhættuna með fjárframlögum til þess að stofna til út- gerðar; því flestum þykir best að hafa allt á þurru, þegar möguleiki gefst á slíku með sölu hlutabréfa. Kaup nokkurra lífeyrissjóða á hlutafé í útgerðarfyrirtækjum hafa vakið athygli og fallið í góðan jarð- veg hjá ríkisstjórn, enda má segja að hófleg þátttaka lífeyrissjóða í útgerð sé að ýmsu leyti æskileg. Aftur á móti gætu útgerðarfyrir- tæki freistast til að setja ofur hátt verð á hlutafé með því að miða við hámark kvótaverðs, sem er ótrygg verðmiðun, að ekki sé meira sagt. Kvótinn virðist vera þungur á met- unum þegar hlutafé er selt. Margvís- legur háski stafar af þess háttar verðmyndun hlutafjár; einkum ef verðið er skrúfað upp úr öllu vaidi í takt við kvótaverð. Þá er við búið, að útgerðarfélög rísi ekki til lang frama undir fargi svo fjarstæðu- kenndra arðsemiskrafna. Sinnuleysi Alþingis gagnvart út- gerðarmálum er áhyggjuefni. Leggja þarf niður eða lækka veru- lega hina glórulausu 20% fyrningu. Vonlítil og illa rekin útgerðarfyrir- tæki geta í skjóli hennar tórt lengur og rangar hugmyndir um raungildi hlutaQár þeirra myndast. Slíkt er ámælisvert gagnvart kaupendum hlutaíjár. Það má ekki gleymast, að Alþingi gæti hvenær sem er rankað við sér og fært afskriftir í eðlilegra horf eða afnumið kvótann. Þá gætu sum útgerðarfélög að vonum lent í vanda. Loks gæti svo farið að nýju hluthaf- arnir yrðu að bera hall- ann. Þá gætu lífeyris- sjóðir komist í vand- ræði. Það er ljóst. Með óbreyttu ástandi er aukin hætta á að kvótinn safnist á fárra hendur. Afleiðing þess yrði sú, að minni háttar byggðarlög sitji uppi með engan kvóta og leggist í auðn. Endurskoðun eða af- nám kvótans var eitt af aðalkosningaloforðum sumra alþingismanna. Hvorki þeir stjómar- þingmenn né aðrir heyr- Kvótinn, segir Gunn- laugur Þórðarson, virðist vera þungur á metunum þegar hlutafé er selt. ast nefna neitt í þá áttina í dag. Verði kvótinn á skip látinn haldast áfram þarf samt að taka viðmiðanir hans til endurskoðunar og greina hann meira í sundur en nú er. Nauð- synlegt er að setja sérstakan kvóta á stærri fiskiskip með kvöð um veiði utan tiltekinnar dýptarlínu. Einnig þarf sérstakan kvóta á snurvoð. Fiskiskip undir 20 tonnum, sem stunda línuveiðar, ættu að fá að veiða utan kvóta sex mánuði ársins. Það gæti verið ein leiðin til þess að bjarga stijálbýlis byggðarlögunum frá auðn. Trilluútgerð er hættuleg hluta hvers árs og því æskilegt að taka mið af því. Alvitað er að veiði á línu hefur sáralítil sem engin áhrif á stærð fisk- stofna, en línufiskurinn er eftirsótt- asti aflinn. Hugmyndir þingmanna Kvennalistans um einskonar strandk- vóta, sem væri ætlaður til stuðnings þorpunum í stijálbýlinu, eru allrar athygli verðar. Höfundur er hæstaréttarlögmaður. Gunnlaugur Þórðarson

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.