Morgunblaðið - 23.04.1997, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 1997 27
LISTIR
*
Ur hryggðardjúpi
hátt til þín
TÖNLIST
Kópavogskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Verk eftir Mendelssohn, Jón Þórar-
insson, J.S. Bach og Reger. Marteinn
H. Friðriksson, orgel. Kópavogs-
kirkju, sunnudaginn 20. apríl kl. 21.
MARTEINN H. Friðriksson,
sem haldið getur upp á 20 ára starf
sem dómkantor á næsta ári, hélt
á sunnudaginn var orgeltónleika í
einni stílhreinustu kirkju lýðveldis-
ins, Kópavogskirkju, á efsta punkti
Digraness.
Þótt hún sé ótvírætt augnayndi,
er það nokkur annmarki Kópavogs-
kirkju, hversu eftirhljómur er lítill -
hvort sem veldur samhverft bygg-
ingarlag eða teppalögn, nema hvort
tveggja komi til. Þetta hlýtur að
draga úr áhrifamætti dramatískari
orgelverka, en á móti kemur, að
hver tónn (og þar með einnig hver
smáarða) skilar sér með virktum,
þannig að húsið hlýtur að teljast
„kröfuhart" í fleira en einum skiln-
ingi. Kostir hins nýja 32 radda org-
els frá Bruhn og sön kváðu að vísu
umdeildir, en með því að undirr. er
ekki sérfróður um þá sálma, skal
látið nægja að segja, að af áheyr-
endapalli í eystri væng hljómaði
hljóðfærið oftast mjög faliega í
smekkvísu raddavali orgelleikarans,
þó að meira lifandi akústík hefði sem
sagt komið í góðar þarfir, einkum í
rismestu verkunum.
Dagskráin var fjölbreytt, vönduð
og skemmtiieg, og hóf flytjandinn
tónleikana með stuttum en greinar-
góðum kynningum. Fyrst var Sónata
nr. III í A-dúr eftir Felix Mend-
elssohn, sem kunnari er af hljóm-
sveitarverkum sínum og jafnvel
píanóstykkjum en af orgeltónsmíð-
um enda naut konungur hljóðfæra
ekki sömu athygli vínarklassískra
og snemmrómantískra tónskálda og
barokkhöfunda. Því má þó ekki
gleyma að Mendelssohn var ein
megindriffjöðurin í endurvakningu
Bachs með frægri uppfærslu á Matt-
heusarpassíunni 1829, enda leyndu
áhrifin sér ekki í tignarlegum fúguk-
öflum sónötunnar, og sömuleiðis í
öðru verki Mendelssohns; orgelfor-
leiknum Aus tiefer Not (Ur hryggð-
ardjúpi hátt til þín), sem sló á ljúf-
ari strengi í anda píanóbálksins
Ljóða án orða; hvort tveggja leikið
af næmri tilfínningu fyrir barokk-
rómantískum bræðingsstíl tón-
skáldsins.
Hið spræka æskuverk Jóns Þór-
arinssonar, Orgelmúsík (Prelúdía,
koral & fúga), samið þegar höfundur
var nýkominn heim úr námi hjá Hin-
demith, er hugsanlega með því fram-
sæknasta sem hann hefur skrifað,
en hefur, andstætt örlögum margra
módernískra æskuverka, elzt vel,
enda bæði fijó og öguð tónsmíð.
Iðandi andríki prelúdíunnar kom vel
fram í leik Marteins, hinn önugt-
angurværi kórall fjaraði út á áhrifa-
miklu dímínúendói, og stríðnislega
ferhyrnd cantus firmus fúgan lék
einnig í höndum flytjandans þrátt
fyrir fjölda fingurbrjóta í nótunum
og lauk fortissimo með rismiklum
hómófónískum coda.
Svanasöngur J.S. Bachs, Vor
deinen Thron tret’ ich hiermit (Að
stóli þínum stefni’ ég för), sagður
saminn á banalegunni, var hjart-
næmur í einföldum innileika sínum,
ekki sízt fyrir fallega, tregablendna
registrun. Þarnæst lék Marteinn eitt
af frægustu orgelverkum Tómasar-
kantorsins, Tokkötu, adagio og fúgu
í C-dúr (BWV 564), í Grove talið frá
Weimarárunum (1712—17), þó að
vel gæti verið yngra stílsins vegna,
enda (skv. kynningu Marteins) að
líkindum skrifað til vígslu orgels úr
snilldarsmiðju Gottfrieds Silber-
mann. Dramatísku allsheijarþagn-
irnar í fyrsta hluta tokkötunnar -
greinilega hugsaðar fyrir ómmikla
kirkju - guldu óhjákvæmilega að-
stæðna, en skemmtilegar „berg-
máls“-registursskiptingar fiytjand-
ans komu að nokkru í staðinn, þó
að fótspilseinræðan hefði mátt vera
þyngri á brún, jafnvel í þurri akú-
stík sem þessari.
Hin sérkennilega, allt að því
skondna, vox humana-tungurödd
Bruun orgelsins (eða var hún
kannski að færast úr stillingu?) setti
mikinn svip á syngjandi Adagioþátt-
inn, og eftir glæsilegar risahljómsúl-
ur tengikaflans (Grave) tók við lok-
afúgan. Stefið sver sig í ætt við
svokallaðar „dansfúgur" norður-
þýzka orgelskólans, enda varla of-
sagt að höfuðskepnur og himintungl
sameinist þar í tröllaukinni kos-
mískri gleðisveiflu. Fúgan var ágæt-
lega leikin, burtséð frá fulldjörfu
hraðavali, sem hélzt ekki til lengdar
og hlaut að vita á dijúgan skammt
af geigskotum þegar mest á gekk.
Lokaatriði dagskrár var Inngang-
ur og Passacaglia í d-moll eftir
kontrapunktsnillinginn Max Reger.
Þéttriðið krómatískt tóntak hans
birtist þegar í stormasama inngang-
inum, og passacaglíutilbrigðin á sí-
endurteknu þrábassastefí voru eitt
langt crescendó frá hvíslandi upp-
hafi til grenjandi niðurlags sem leitt
gátu hugann að seiðmagni Boléros
eftir Ravel, þótt um gjörólíkan stíl
væri að ræða. Verkið var feikivel
leikið, og bar túlkunin vott um fimi,
skap og skilning.
Ríkarður Ö. Pálsson
Tónleikar á
Hvammstanga
MICAEL Jón Clark baritónsöngvari
heldur tónleika á vegum Tónlistarfé-
lags V-Hún. í félagsheimilinu á
Hvammstanga 23. apríl kl. 21.
Micael Jón hefur starfað á Akur-
eyri um 25 ára skeið sem fiðlu- og
söngkennari, kór- og hljómsveitar-
stjóri. Hann hefur sungið einsöng
með Sinfóníuhljómsveit íslands og
hjá mörgum kórum og nú síðast ein-
söngvari í uppfærslu Sinfóníuhljóm-
sveitar Norðurlands á Carmína Bur-
ana. Undirleikari á píanó er Richard
Simm.
-------------
Tónleikar í
Fríkirkjunni
SÖNGHÓPUR Móður jarðar syngur
í Fríkirkjunni í Reykjavík á sumar-
daginn fyrsta og hefjast tónleikarnir
kl. 20.30. Sérstakir gestir tónleik-
anna verða Emil og Anna Sigga
söngflokkurinn. Stjórnandi er Esther
Helga Guðmundsdóttir, píanóundir-
leik annast Sigrún Grendal, Stína
Bongó leikur á ásláttarhljóðfæri og
einsöng annast Anna Sigríður
Helgadóttir.
-----.........
Tónleikar í
Bústaðakirkju
DANSKA hljómsveitin Bazaar held-
ur tónleika í Bústaðakirkju í kvöld
kl. 20.30.
Orð
í eyra
BLINDRABÓKASAFN íslands
heldur upp á dag bókarinnar
með því að almenningi verður
boðið að kaupa úrval af hljóð-
bókum þess. Hér er um að ræða
tilraunaverkefni, en ef það gefst
vel er stefnt að því að auka
umsvifin í hljóðbókasölu á
næstu árum.
Þar sem takmarkað úrval
hljóðbóka hefur verið til á al-
mennum markaði hafa ýmsir
snúið sér til Blindrabókasafns
íslands, m.a. fólk, sem vill
hlusta á góðar bókmenntir við
vinnu sína og heimilisstörf,
langferðabílstjórar, sem vilja
hvíla sig á útvarpi og hlusta
frekar á bækur á ferðum sínum
og starfshópar á vinnustöðum.
Öllu þessu fólki hafa starfs-
menn orðið að neita vegna þess
að hljóðbækurnar hafa fram að
þessu einungis verið til útláns
fyrir blinda og sjónskerta og
aðra, sem ekki geta fært sér
prentað letur í nyt. Safnið hefur
því sett á laggirnar bókaútgáfu
sem nefnist Orð í eyra. Ætlunin
er að velja úr safninu hljóðrit-
anir á góðum ritverkum og
bjóða þær almenningi til sölu.
Á þeim 13 árum sem safnið
hefur starfað, hafa verið lesnar
inn á hljóðbækur margar af
helstu bókmenntaperlum ís-
lendinga auk þýðinga á heims-
bókmenntaverkum.
Undirbúningur verkefnisins
er nú á lokastigi og hefur verið
prentaður fyrsti sölulisti Orðs í
eyra. Á honum eru u.þ.b. 35
bækur. Stærð bókanna er frá 2
snældum upp í 9.
Bækurnar eru fyrst um sinn
aðeins til sölu á Blindrabóka-
safninu, en almennings- og
skólabókasöfnum verður boðið
að fá hljóðbækur sendar í póst-
kröfu. Þeir, sem hafa áhuga á
að fá sölulistann, kaupa
hljóðbækur eða afla sér frekari
upplýsinga, geta snúið sér til
Orðs í eyra, Blindrabókasafni
íslands, Digranesvegi 5 í Kópa-
vogi.
Mor^unblaðið/Ásdís
HLUTI verks llluga Eysteinssonar: Utsendingar
Hallgrímskirkjuklukkna í Grafarvogskirkju.
Lo'ósmyndir/Illugi
HVERFISLISTAVERKIÐ, sem prýðir efri hæð Grafarvogskirkju, hefur illur unn-
ið ásamt félögum í æskulýðsfélagi kirkjunnar.
Umhverfislistaverk
í Grafarvogskirkju
SUMARDAGINN fyrsta sýnir
listamaðurinn illur umhverfis-
listaverk í Grafarvogskirkju. Efri
hæð Grafarvogskirkju hefur verið
skreytt á mjög nýstárlegan hátt
af listamanninum, segir í tilkynn-
ingu. Fermingin og unglingurinn
innan kirkjunnar eru þau við-
fangsefni sem listamaðurinn hef-
ur unnið með síðustu þrjá mán-
uði. Þetta listaverk mætti kalla
hverfislistaverk, því ekki aðeins
hafa unglingar úr Æskulýðsfélagi
Grafarvogskirkju aðstoðað lista-
manninn heldur hafa fjölmörg
fyrirtæki lagt hönd á plóginn með
velvild sinni og styrkt verkefnið á
ýmsa vegu.
Verkið verður til sýnis 25., 26.
og 27. apríl. frá kl. 12-18, síðan
verður verkið framlag Grafar-
vogskirkju til Kirkjulistarviku
Reykjavíkurprófastsdæma í maí.
Opnunin verður fimmtudaginn
24. apríl kl. 17 og mun kirkjukór
Grafarvogskirkju syngja nokkur
lög.
Næstkomandi sunnudagskvöld
27. apríl verða haldnir stórtónleik-
ar í aðalkirkjuskipinu og hefjast
þeir kl. 20.30. Þar munu koma
fram söngvararnir Garðar Cortes,
Ingveldur Ýr, Ólöf Kolbrún og
Sigurður Skagfjörð. Kvartettinn
Út í vorið, Kvennakór Reykjavik-
ur, Kór, barna og unglingakór
Grafarvogskirkju. Stjórendur eru:
Áslaug Bergsteinsdóttir, Hörður
Bragason og Margrét Pálmadóttir.
Tónlistarfólkið gefur vinnu sína
en allur ágóði rennur í orgelsjóð
kirkjunnar sem stofnaður til
minningar um Sigríði Jónsdóttur,
fyrsta organista Grafarvogssafn-
aðar.
í safnaðarsal á fyrstu hæð kirkj-
unnar hefur staðið yfir sýning á
verkum eftir listakonuna Kristinu
Geirsdóttur. Verður sú sýning í
kirkjunni næstu vikurnar.
Hreinarnir þagna
KVIKMYNPIR
Rcgnboginn
VEIÐIMENNIRNIR (JÁG-
ARNA) ★ ★ ★
Leikstjóri Kjell Sundvall. Handrits-
höfundar Sundvall og Björn Carl-
ström. Kvikmyndatökustjóri Kjell
Ljigeroos. Tónlist Bjöni Jason Lind.
Aðalleikendur. Rolf Lassgárd, Hel-
ena Bergström, Lehhart Jáhkel, Ro-
land Hedlund, Jarmo Mákinen. mín.
Svíþjóð. 1996.
STOKKHÓLMSLÖGGAN Erik (Rolf
Lassgárd) er snúinn aftur til
bernskustöðvanna í Norður-Svíþjóð.
Harðsnúin barátta við glæpalýð
Stokkhólmsborgar og skilnaður við
eiginkonu hefur tekið sinn toll. Hann
hlakkar því til að starfa í friðsælu
fjallahéraðinu. Erik kemst hinsvegar
að því að kyrrðin er rétt á yfirborð-
inu, hópur manna í bænum stundar
veiðiþjófnað á mörkinni þar sem
gnótt er af friðaðri bráð - elg og
hreindýrum. Lögregluyfirvöld hafa
jafnan afgreitt málið með blinda
auganu en Erik er ekki á þeim bux-
unum, öllum til hrellingar. Þegar svo
Leif (Lenhart Jahkel), litli bróðir
hans, tengist þjófagenginu og líkin
fra að hrannast upp sér Erik að
fyrri störf hans í höfuðborginni voru
barnaleikur í samanburðinum.
Athyglisverð mynd þar sem sjá
má hlutverk lögreglumannsins frá
tveimur hliðum. í útnáranum eru
gamlar hefðir í heiðri haldnar varð-
andi veiðiþjófnað, Samarnir fá jú
hreinana bætta úr ríkiskassanum og
karlpeningurinn í bænum getur fjár-
fest í amerískum torfærutröllum.
Og allir una glaðir við sitt. En Erik
lætur sér ekki segjast þrátt fyrir
vinsamlegar ábendingar og hótanir.
Hann er grandvar maður og heiðar-
legur sem tekur starf sitt alvarlega.
í kjölfarið fylgir sorgarsaga þar sem
smákrimmarnir missa alla stjórn á
framvindunni. Veiðimennirnir er því
ekki ólíkur vestra að uppbyggingu
með kunnuglegu ívafi norræns
þunglyndisdrama. Sagan er í sjálfu
sér nokkuð frumleg og lengst af
spennuhlaðin og óvænt en klisjurnar
fara að blasa við eftir því sem á líð-
ur án þess þó að eyðileggja skemmt-
unina neitt að ráði. Tónlist er notuð
með góðum árangri, bæði sem krydd
og bakgrunnur, þær eru magnaðar
senurnar þegar litli bróðir er að
þenja raddböndin útí stórbrotinni
náttúrunni. Sumar flétturnar eru
stormandi góðar, líkt og þáttur ein-
feldningsins Ove, aðrar illa unnar,
þ. á m. öll kvenhlutverkin og ódýr
lausnin á málum þorpsbjálfans undir
lokin. Filippeyskri stúlku er verið
að flétta inní söguþráðinn til þess
eins að sýna fordómana í fámenninu
og koma á framfæri nokkrum aulab-
röndurum og kynferðislegu ofbeldi
í útstillingarkassann. Leikurinn er
þéttur og góður þar sem Lenhart
Jáhkel fer fremstur. Tæknilega er
Veiðimennirnir hnökralaus, en það
er fyrst og fremst efnið sem er seið-
andi, enda er Hollywood fallin fyrir
því.
Sæbjörn Valdimarsson