Morgunblaðið - 23.04.1997, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 1997 31
AÐSENDAR GREINAR
Lestur í lok dags
En hvað um hina fullorðnu?
Lesa þeir nóg? Sennilega ekki.
Flestir rækta lestur sinn með
því að glugga í dagblöð eða tíma-
rit en lestur góðra bóka er öllum
hollur. Þegar minnst er á bóklestur
spyrja menn oft hvenær þeir eigi
að finna tíma til þess að líta í bók.
Dýrmætasti lestrartími dagsins
reynist mörgum í rúminu fyrir
svefninn. Sumir sofna kannski eft-
ir nokkurra mínútna hvíld einkum
ef dagurinn hefur verið erilssamur,
aðrir geta lesið í hálftíma eða
klukkutíma fyrir svefninn og svo
eru þeir sem ætla að lesa stundar-
korn en eru með í höndum svo
áhugaverða eða spennandi bók að
þeir geta ekki hætt fyrr en hún
hefur verið lesin til enda í einni
striklotu og farið er að birta af
degi áður en henni er lokað.
Við allra hæfi
Bækur eru æði fjölbreyttar að
efni og gerð og ættu því allir að
geta fundið eitthvað við sitt hæfi
í bókabúðum, eigin bókahillum eða
í almennum bókasöfnum. Þessi
hljóðláti miðill getur flutt lesend-
unum fagrar menntir, magnaða
lífsreynslu, notadrjúgan fróðleik,
skarplegar athuganir. Bækur
geyma sumar hveijar fjársjóð upp-
lýsinga og efnis til upplifunar og
geta frætt lesandann um heim-
speki, viðskipti, raunvísindi, rekst-
ur, margbrotið mannlíf, trúmál,
sögu og samtíð svo að nokkuð sé
nefnt.
Um það geta flestir orðið á einu
máli að góðar bókmenntir göfgi
andann og víkki sjónhring lesand-
ans. Gildir þá einu hvaðan úr ver-
öldinni bækurnar eru ættaðar. En
íslenskur skáldskapur hefur að
auki því hlutverki að gegna að
rækta og efla sjálfsvitund þjóðar-
innar, opna augu okkar fyrir því
hver við erum.
Gott væri að sem flestir temdu
sér þá ljúfu reglu að ljúka hveijum
degi með því að líta í bók. Það
skiptir ekki öllu máli hvaða bækur
eru á náttborðum landsmanna eða
hvort þær eru nýjar eða gamlar.
Bækur geta geymst marga manns-
aldra, sumar rykfalla, aðrar lifa
eigin lífi og eru lesnar aftur og
aftur. Sennilega er það allöruggur
mælikvarði á að bók sé góð ef fólk
getur hugsað sér að lesa hana oft-
ar en einu sinni. Og það gildir jafnt
um þessar bækur sem dregnar eru
fram úr hillunni í annað eða þriðja
sinn eins og aðrar áhugaverðar
bækur frá ýmsum tímum að góð
bók er ávallt ný.
Höfundur er formaður Félags
íslenskra bókaútgefenda.
Heildarlöggjöf um háskólastigið
ÞEGAR rætt er um
háskóla á íslandi nefna
menn í fyrstu þijá
skóla, það er Háskóla
íslands, Háskólann á
Akureyri og Kennara-
háskóla íslands. Hins
vegar horfir þetta
öðruvísi við, þegar bet-
ur er að gáð. Fleiri
skólar gera þá kröfu
til nemenda sinna, að
þeir hafi lokið stúd-
entsprófi, sem er aðf-
araprófið að háskóla-
námi. Raunar koma
fulltrúar 13 skóla sam-
an til fundar, þegar
samstarfsnefnd há-
skólastigsins hittist.
Innan þeirrar nefndar hafa um
nokkurt skeið verið umræður um
nauðsyn þess að setja samræmda
löggjöf um háskólastigið. Átti
nefndin raunar frumkvæði að því,
að í ársbyijun 1995 var Ólafí G.
Einarssyni, þáverandi menntamála-
ráðherra, send tillaga að frumvarpi
að lögum um háskóla. Á síðasta
kjörtímabili var einnig starfandi
nefnd til að ræða um þróun og fram-
tíð Háskóla íslands. Skilaði hún
skýrslu í árslok 1994.
Ég hef nú lagt fram frumvarp til
laga um háskóla á Alþingi. Var það
til fyrstu umræðu þriðjudaginn 15.
apríl síðastliðinn og hefur verið vís-
að til meðferðar í menntamálanefnd
þingsins. Hlaut frumvarpið almennt
jákvæðar undirtektir þingmanna.
Er það meðal brýnna mála, sem
æskilegt er, að Alþingi afgreiði á
þessu vori. Á grundvelli þeirra meg-
inreglna, sem er að finna í frum-
varpinu, hef ég einnig lagt fram
frumvarp um Kennara- og uppeldis-
háskóla á Alþingi.
Nauðsynlegar meginreglur
Helsta markmið heildarlaga um
háskólastigið er að skilgreina og
festa í sessi skipan þess skólastigs,
sem tekur við af framhaldsskóla-
stigi. í frumvarpinu eru dregin sam-
an þau meginskilyrði, sem skóla-
stofnun þarf að upp-
fylla til að geta talist
háskóli og veita há-
skólagráðu í námslok.
Almenn regla um þetta
efni auðveldar skipulag
einstakra skólastofn-
ana og svarar spurn-
ingum nemenda, sem
sætta sig illa við að
stunda framhaldsnám
að loknu stúdentsprófi
án þess að öðlast há-
skólagráðu í námslok,
á þetta til dæmis við
um listnám og nám
uppeldisstétta utan há-
skóla. Á grundvelli
heildarlaganna verður
þannig unnt að setja
faglegar kröfur innan væntanlegs
Listaháskóla.
Heildarlöggjöfin geymir aðeins
einfaldar en nauðsynlegar megin-
reglur. Háskólum er sett markmið,
sjálfstæði þeirra er tryggt, mælt er
fyrir um gæðaeftirlit og ákvæði sett
um árangursstjórnun á grundvelli
Frumvarp til háskóla-
laga styðst við fagleg,
fjárhagsleg- og stjórn-
sýsluleg rök. í greininni
lýsir Björn Bjarnason
meginatriðum slíkrar
heildarlöggjafar.
samnings skóla við ríkisvaldið um
fjárveitingar. Þá er heimilað að
semja við einkaaðila um rekstur
háskóla og þannig treystar forsend-
ur fyrir starfi Samvinnuháskólans í
Bifröst og frekara háskólanámi í
tengslum við Verslunarskóla ís-
lands.
Sjálfstæði eflt
í frumvarpinu er lagt til, að sjálf-
stæði háskóla verði eflt og ábyrgð
Björn
Bjarnason
PP
&co
ÁRMÚLA 29 • PÓSTHÓLF 8360 • 128 REYKJAVÍK
SÍMI 553 8640/568 6100
0MB
A ÞÖK - VEGGI - GÓLF
Þ. ÞORGRÍMSSON &CO
Rutland þéttir, Rutland er einn helsti
bætir og kætir framleiðandi
þegar að þakið þakviðgerðarefna í
fer að leka Bandaríkjunum
Veldu rétta efnið - veldu Rutland!
stjórnenda þeirra aukin. í þessu felst
meðal annars víðtækara umboð
skólastjómenda til ijármálaum-
sýslu. Samningar við skólana um
fjárveitingar skulu gilda til nokk-
urra ára í senn og eiga meðal ann-
ars að taka mið af fjölda nemenda.
Innan Háskóla íslands hafa menn
nú um nokkurt skeið lagt á ráðin
um gerð reikniiíkans, sem verði
grundvöllur að fjárveitingum til
skólans. Frumvarpið kemur til móts
við þær hugmyndir.
Ríkisreknir háskólar verða sjálf-
stæðar ríkisstofnanir, sem um gilda
sérlög eða reglur með vísan til heild-
arlaganna. Yfirstjórn skólanna ræð-
ur fyrirkomulagi kennslu, nám-
skeiða, námsmats og rannsókna,
hafi háskólinn rannsóknarhlutverk.
Frumvarpið gerir ekki ráð fyrir því,
að allir háskólar sinni rannsóknar-
skyldum.
Staða rektorsembætta við há-
skóla verður efld. Menntamálaráð-
herra skipar rektor til fimm ára.
Rektor hefur ráðningarvald gagn-
vart öllum starfsmönnum háskóla,
prófessorum sem öðrum. Embætti
rektors skal auglýst laust til um-
sóknar, en ráðherra er bundinn af
tillögu háskólaráðs, þegar hann
skipar í starfið. Háskólaráð ákveður
eftir hvaða leiðum það kemst að
niðurstöðu um tillögu til ráðherra.
í nefndinni, sem lagði á ráðin um
þróun Háskóla íslands, varð það
sameiginleg niðurstaða, að horfíð
skyldi frá núverandi skipulagi á
háskólaráði. í stað þess, að þar sitji
fulltrúar deilda, komi kjörnir fulltrú-
ar starfsmanna og nemenda auk
manna utan skólans. Er þessi leið
farin í háskólafrumvarpinu. Lagt er
til, að háskólaráð verði ekki skipað
fleiri en 10 fulltrúum, þar af skipi
menntamálaráðherra tvo.
í samræmi við nýjar kröfur
Hér verða einstök ákvæði í frum-
varpi til heildarlaga um háskóla
ekki rakin. Almennt er frumvarpið
í samræmi við ný lög um stjóm-
sýslu, upplýsingaskyldu stjómvalda
og réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins. Það tekur einnig mið af
alþjóðlegri þróun í lagasetningu um
háskóla og á að skapa íslenskum
háskólum færi á að nýta sér nýjung-
ar á eigin forsendum og haga starfi
sínu í samræmi við alþjóðlegt sam-
starf og samkeppni milli háskóla.
Furmvarpið gerir ráð fyrir því,
að innan tveggja ára frá gildistöku
laganna, hafi einstakar stofnanir
lagað sig að þeim, með endurskoðun
eigin laga, sé það nauðsynlegt.
Nefnd um endurskoðun laga Há-
skóla íslands er þegar að störfum
með þátttöku fulltrúa skólans og
menntamálaráðuneytisins. Nýlegt
álit umboðsmanns Álþingis um upp-
sögn lektors í spænsku við Háskóla
íslands varpar ljósi á þann stjórn-
sýslulega vanda, sem leiðir af núver-
andi skipan mála og flóknum tengsl-
um skólans og menntamálaráðu-
neytisins.
Nýjar kröfur í menntamálum, um
fjármálastjórn ríkisins og til opin-
berrar stjórnsýslu sýna þannig ótví-
rætt, að brýnt er að setja heild-
arlöggjöf um háskólastigið.
Höfundur er
menntamálaráðherra.
Dlscovery Diesel ▼
ÞÚ KEMST
VELÁFRAM
á Discovery Diesel
Glæsilegur og rúmgóöur farkostur, með
slaglanga og mjúka gormafjöðrun sem er
ein sú besta sem í boði er. Komið
og skoðið vel útbúinn
Discovery Diesel í sýningar-
sal okkar Suðurlandsbraut 14.