Morgunblaðið - 03.05.1997, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 3. MAÍ1997 39
ERLEND HLUTABREF
Dow Jones, 2. maí. 1
VERÐ HREYF.
NEW YORK
Dow Jones Ind 6997,8 t 0.3%
S&PComposite 802,8 t 0,3%
Allied Signal Inc 73,5 t 1,6%
Alumin Coof Amer.. 69,4 t 0,2%
Amer Express Co.... 66,8 t 1.3%
AT & T Corp 33,9 t 1.5%
Bethlehem Steel 8,5 t 1.5%
Boeing Co 99,4 l 0,5%
Caterpillar Inc 90,5 t 1,0%
Chevron Corp 68,0 t 0,6%
Coca Cola Co 63,0 t 0.6%
Walt Disney Co 81,0 í 0,2%
Du Pont 105,5 f 0,8%
Eastman KodakCo.. 81,3 í 1,8%
Exxon Corp 54,9 í 0,9%
Gen Electric Co 111.3 t 0.8%
Gen Motors Corp .... 56,8 i 0,9%
Goodyear 53,3 t 1,2%
Intl Bus Machine 160,9 t 0.2%
Intl Paper 42,4 t 1,2%
McDonalds Corp 52,8 i 0.5%
Merck & Co Inc 90,4 t 0,1%
Minnesota Mining... 87,6 t 0,6%
MorganJ P&Co 101,4 0.0%
Philip Morris 39,4 t 1,0%
Procter&Gamble.... 126,1 t 1,0%
Sears Roebuck 48,3 0.0%
Texaco Inc 104,0 0,0%
Union CarbideCp... 49,0 1,3%
United Tech 75,9 0,0%
Westinghouse Elec . 16,9 i 0,7%
Woolworth Corp 20,6 0,0%
AppleComputer 2180,0 0,0%
Compaq Computer. 88,5 t 1,3%
Chase Manhattan ... 93,8 i 0,1%
ChryslerCorp 29,4 í 2,5%
Citicorp 112,9 1 1.4%
Digital Equipment.... 30,5 : 0,4%
Ford MotorCo 34,1 i 1,8%
Hewlett Packard 53,1 0,0%
LONDON
FTSE 100 Index 0,0 100,%
Barclays Bank 1143,0 0.3%
British Airways 687,0 i 1.6%
British Petroleum 68,0 t 0,7%
British Telecom 935,0 i 0.5%
Glaxo Wellcome 1195,0 t 0,2%
Grand Metrop 513,5 i 0,3%
Marks& Spencer.... 494,0 ! 0,4%
Pearson 713,8 i 0.1%
Royal&Sun All 487,5 t 0,1%
ShellTran&Trad 1076,0 ] 0,7%
EMI Group 1232,5 f 0,1%
Unilever 1655,0 t 1,9%
FRANKFURT
DT Aktien Index 3491,1 t 1.6%
Adidas AG 180,0 i 0,3%
AllianzAGhldg 334,0 i 0,6%
BASFAG 68,1 f 1,9%
Bay Mot Werke 1461,0 t 3,0%
Commerzbank AG... 46,6 t 0,4%
Daimler-Benz 131,7 t 2,4 %
Deutsche Bank AG.. 91,3 i 0,1%
Dresdner Bank 56,0 t 1,0%
FPB Holdings AG 325,0 í 2,4%
Hoechst AG 67,7 i 0.5%
Karstadt AG 516,0 i 0,6%
Lufthansa 24.6 t 1.9%
MANAG 495,5 i 0.7%
Mannesmann 680,0 i 0,1%
IG Farben Liquid 1,9 f 2,1%
Preussag LW 435,5 i 2,0%
Schering 169,4 t 2.0%
Siemens AG 94,8 f 1,0%
Thyssen AG 380,2 t 0,7%
Veba AG 89,4 t 0,2%
Viag AG 773,0 f 0.4%
Volkswagen AG 1157,0 t 5,1%
TOKYO
Nikkei 225 Index 19514,8 t 1,2%
Asahi Glass 1170,0 t 0.9%
Tky Mitsub. bank ... 2080,0 f 3,5%
Canon 3170,0 ; 4,6%
Dai-lchi Kangyo 1410,0 t 0.7%
Hitachi 1230,0 t 1.7%
Japan Airlines 507,0 t 0.2%
Matsushita E IND. .. 2150,0 t 3,9%
Mitsubishi HVY 820,0 * 1,3%
Mitsui 980,0 i 0,6%
Nec 1590,0 t 1.3%
Nikon 1830,0 t 1.1%
PioneerElect 2330,0 t 2,6%
SanyoElec 500,0 t 2.9%
Sharp 1650,0 t 0,6%
Sony 9360,0 t 1,1%
Sumitomo Bank 1490,0 0,0%
Toyota Motor 3810,0 t 3,5%
KAUPMANNAHÖFN
Bourse Index 156,8 t 0,4%
Novo Nordisk 654,3 i 0,1%
Finans Gefion 136,0 i 0,7%
Den Danske Bank... 585,5 t 1,8%
Sophus Berend B ... 814,0 t 0,8%
ISS Int.Serv.Syst 195,0 0.0%
Danisco 390,0 t 0,5%
Unidanmark 331,0 t 0.6%
DS Svendborg 300000,0 0,0%
Carlsberg A 412.4 i 0.0%
DS1912 B . 212000,0 0.0%
Jyske Bank 520,0 0.8%
OSLÓ
OsloTotallndex 1089,5 i 0,3%
Norsk Hydro 340,5 i 1.9%
Bergesen B 149,0 t 0,7%
Hafslund B 39,3 0,0%
Kvaerner A 353,0 i 0,3%
Saga Petroleum B... 113,0 i 1.7%
Orkla B 555,0 t 0,7%
Elkem 135,0 i 1,1%
STOKKHÓLMUR
Stokkholm Index .... 2687,6 t 1,8%
Astra AB 320,5 1 0,2%
Electrolux 90,5 0,0%
Ericson Telefon 78,5 t 12,1%
ABBABA 97,0 t 1.6%
Sandvik A 27,3 í 6,8%
VolvoA25SEK 54,0 t 5,9%
Svensk Handelsb... 55,5 0,0%
Stora Kopparberg... 109,0 t 0.5%
Verö allra markaða er í dollurum. VERÐ: Verð
hluts klukkan 16.00 í gær. HREYFING: Verö-
breyting frá deginum áður.
Heimild: DowJones
] Strengur lif ■
i
Viðskiptavinir SVR
ráða ferðinni
Bætt þjónusta á síðasta hausti svo
EINS og viðskiptavinum SVR
og fleirum er kunnugt voru gerðar
talsverðar breytingar á leiðakerfi
SVR um miðjan ágúst síðastliðinn.
Meginmarkmið þeirra breytinga
var að laga kerfið sem best að
almennum ferðaþörfum borg-
arbúa. Þótt stuðst væri við kannan-
ir á ferðaþörfum fólks í borginni
og ábendingar frá viðskiptavinum
var fyrirfram gert ráð fyrir því að
einhveijir hnökrar kæmu í ljós
þegar farið væri að reyna á breyt-
ingarnar. Því var ákveðið að safna
ábendingum viðskiptavina í vetur
og fylgjast með virkni kerfisins í
því skyni að lagfæra það sem bet-
ur mætti fara. Það tekur alltaf
nokkurn tíma að safna nægilegum
gögnum og vinna síðan úr þeim
tillögur að betri þjónustu. Tillög-
urnar þarf síðan að skoða vel inn-
an fyrirtækisins áður en hægt er
að ganga endanlega frá breyting-
um.
Viðbrögð viðskiptavina
Fyrstu vikurnar eftir að breyt-
ingarnar tóku gildi barst mikið af
ábendingum. Fljótlega kom í ljós
að flestir höfðu athugasemdir við
Við breytingarnar 15.
--------------------j,------
maí, segir Lilja Olafs-
dóttir, er verið að taka
tillit til óska viðskipta-
vina og ábendinga
starfsmanna.
sömu atriði og þau voru ekki mörg.
Mikið var um jákvæð viðbrögð sem
staðfestir að fyrir flesta var verið
að bæta þjónustuna.
Meðal helstu ábendinga voru
kvartanir frá Sjúkrahúsi Reykja-
víkur og íbúum við Sléttuveg, sem
töldu sér betur þjónað með leið 3
en með leið 5, eldri borgurum við
Bólstaðarhlíð, þar sem biðstöð var
lengra frá húsinu en áður og
kvartanir vegna lengri göngu frá
biðstöð við Fossvogskapellu. Þá
kom fram að íbúar í norðurhverf-
um borgarinnar óskuðu eftir betri
tengingu við Kringlusvæðið, svip-
að og hringleiðirnar veittu áður.
Einnig komu í ljós auknar umferð-
artafir í miðborginni sem hefur
sett stóran hluta vagna úr áætlun
um miðbik dagsins, auk þess að
of knappur tími hafði verið áætl-
aður til aksturs á leiðum 6 og 14.
Eins og alltaf þegar eitthvað
breytist þurfa starfsmenn tíma til
að aðlagast því.
Sú nýbreytni að dreifa ferðum
vagna betur þannig að sem jafn-
ast sé á milli ferða á fjölförnustu
stöðum borgarinnar hefur mælst
mjög vel fyrir. Einnig hefur sá
háttur að láta vagna mætast á
skiptistöðvum hlotið mjög góðar
viðtökur og hafa viðskiptavinir
verið fljótir að tileinka sér þá
auknu ferðatíðni sem skapaðist
við það í austurhverfunum á
álagstímum. Tímatöflur leiða eru
stilltar saman þannig að kerfið
myndi eina heild.
Leiðakerfið metið
A virkum degi aka vagnar SVR
tæplega 18 þúsund km. Á álags-
tímum eru a.m.k. 62 vagnar sam-
tímis á götunum og farþegar eru
allt að 30 þúsund á dag þegar flest
er. Það tekur nokkurn tíma að
safna saman öllum ábendingum,
fá reynslu af breyttum leiðum og
mæla stundvísi á ýmsum tímum
dags. Þegar gögn liggja fyrir þarf
að vinna upp
breytingartillögur og
fara vandlega yfir
áhrif þeirra á kerfið í
heild. Breytingar eru
sjaldnast afmarkaðar
við einn stað heldur
hafa þær keðjuverk-
andi áhrif víða í leiða-
kerfinu. í janúar voru
fyrstu tillögur að
breytingum kynntar.
Þær fengu vandlega
umfjöllun innan og
utan fyrirtækisins og
voru lagaðar sem best
að þeim athugasemd-
um sem fram komu.
Brugðist við óskum
viðskiptavina
Við breytingar sem gerðar verða
15. maí er fyrst og fremst verið
að taka tillit til óska viðskiptavin-
anna og ábendinga starfsmanna.
Tímatöflur eru rýmkaðar á flestum
leiðum til að halda betur áætlun á
álagstímum og minnka álag á
vagnstjóra. Borgarráð hefur sam-
Lilja Ólafsdóttir
þykkt breytingar á
skipulagi umferðar í
miðborginni sem eiga
að leysa þann umferð-
arhnút sem nú er mik-
inn hluta dagsins í
Hafnarstræti og á
Hverfisgötu og á það
stuðla að aukinni
stundvísi vagnanna.
Af breytingum á
einstökum leiðum má
nefna að leið 3 mun
aka að Sléttuvegi og
Sjúkrahúsi Reykjavík-
ur. Hún mun einnig
hætta að aka Hvassa-
leiti vegna óska íbúa
þar. Það skapar tíma til að aka
Bólstaðarhlíð, sem mjög hefur ver-
ið óskað eftir. Leið 5 hættir að aka
að Sléttuvegi en í stað þess lengist
leiðin að Listabraut. Þar með er
komin bein leið úr norðurhluta
borgarinnar, Kleppsholti, Vogum
og Heimum að Kringlusvæðinu.
Leið 14 mun aka í Borgarhverfi
og leið 115 mun aka í Engja-
hverfi. Ný leið, sem verður nr. 9,
mun tengja Ártúnsstöðina við at-
hafnasvæði meðfram Sæbraut að
Kirkjusandi á álagstímum morgna
og síðdegis.
SVR er þjónustufyrirtæki
Hlutverk SVR er að annast al-
menningssamgöngur í borginni.
Stefna fyrirtækisins er að almenn-
ingssamgöngur séu ákjósanlegur
ferðamáti. Þjónustan er fyrir borg-
arbúa og gesti borgarinnar og allt
starf fyrirtækisins á að miðast við
að vera í þeirra þágu. Samt er það
svo að ekki er unnt að verða við
öllum óskum sem fram koma, þar
sem þær eru mjög mismunandi og
í mörgum tilvikum er það þannig
að það sem einum hentar best er
öðrum óþægilegt. Leiðakerfi al-.
menningssamgangna er því sniðið
að almennum þörfum fremur en
séróskum.
Leiðakerfi SVR er í stöðugri
þróun til að falla sem best að ferða-
þörfumm í borginni og breytingu
byggðar. Best er þó að halda breyt-
ingum í lágmarki því það tekur
sinn tíma fyrir viðskiptavini og
starfsfólk að aðlagast þeim. Þær
breytingar sem gerðar eru nú í vor
eru ekki miklar, en þeim er ætlað
að bæta almennt stundvísi vagna
og laga þjónustuna betur að þörf-
um einstakra hópa.
Góða ferð með strætó!
Höfundur erforstjóri SVR.
. Vj
ISLENSKT MAL
Fram á grímu frflega vel
fljóðið situr að drekka.
Oðarvímu úti tel,
endann rímu svo eg fel.
(Ármannsrímur.)
HÉR kom stafhenduætt III,
stikluvik, mjög algengur rímna-
háttur, þarna þríhend. Höfundur
er Jón lærði Guðmundsson
(1574-1658). Hann var fróðleiks-
maður, en ekki sérlega gott skáld,
þó margt kvæði hann. Trú á gald-
ur og fomeskju gerði honum lífíð
oft erfitt. Tökum svo hérna með
síðasta (IV.) fiokk stafhenduætt-
ar, það er valstýft:
Fer á múrinn fífu týr
sem fyrir býr,
spyr hver eigi eggjastýrir
öldu dýr.
(Bernótusrúnur.)
Þetta er gríðarlega dýrt: val-
stýfa, frumsneidd og stímuð. Höf-
undur er Magnús Jónsson í Magn-
ússkógum (1763-1840). Hann var
góður bóndi og smiður og þvílík-
ur höfuðsmaður í rímnagerð, að
fáir ortu meira en hann á þessum
tíma, ef frá eru skildir Guðmund-
ur Bergþórsson og Ami á Okrum.
Af Magnúsi var kominn Snom
Hjartarson stórskáld.
★
Svo áratugum skiptir hafa þau
íslensk böm verið fleiri sem hljóta
meira en eitt nafn. Árin 1921-50
var jafnræði milli einnefna og
fleirnefna. Þegar 60-70% barna
eru fleirnefnd, er enn ríkari
ástæða en fyrr til þess að gaum-
gæfa hversu með skuli fara.
Meðan tvínefni voru alger
nýlunda, var stundum reynt að til-
greina bæði nöfn fóður, þegar
barn var skráð, svo sem: „Guðrún
Axel Friðriksdóttir" eða „Jón
Jóh[ann] Pétursson". Fyrst þegar
ég sá þetta, hélt ég að barnið
hefði heitið Jón Jóhann, en það
reyndist vera faðirinn sem hét Jó-
hann Pétur. Þetta gat því verið
villandi. En svo seint sem 1872
bókar sr. Páll Jónsson á Völlum
skýrt og greinilega: „Guðrún Jó-
hanna Sigurjóns Kristinsdóttir".
Faðir hennar hét Sigurjón Ki'ist-
inn [Alexandersson] og gegndi
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
899. þáttur
nafninu Sigurjón. En þannig fór
að menn völdu annað (eitt) af
nöfnum fóður eða móður að kenna
sig við. Þannig varð t.d. sonur Jó-
hanns Péturs annað hvort Jó-
hannsson eða Pétursson.
En það var tvennt annað sem
ég ætlaði að minnast á:
1) Skýlaus er sú krafa að
beygja bæði (öll) nöfn fleirnefnds
fólks. Það má alls ekki nota síð-
ara nafn óbeygt eins og viðurnefni
eða ættarnafn. Dæmi: Heimili
Jóns Arnars Magnússonar, ekki
Jóns *Arnar Magnússonar. Kona
Jóns Baldvins Halldórssonar,
ekki Jóns *Baldvin Halldórsson-
ar. Ef kona heitir Gunnur Ösp,
tölum við um börn Gunnar Aspar,
enda þótt það hljómi eins og
þekkt mannsnafn. Þarna dugir
enginn undansláttur. Við tölum
því um velgengni Dagnýjar Ýrar.
Kvenheitið Ýr er ævafornt og
beygist eins og Sigríður, engan
veginn öðruvísi. Því segjum við_að
Guðmundur sé giftur Þórdísi Ýri.
Á sama hátt er Jón giftur eða
kvæntur Sigurlín Hildi. [Umsjón-
armaður sér ekkert athugavert
við að karlar séu giftir. Sögnin að
gifta er leidd af gefa, og hjón gef-
ast hvort öðru. Aftur á móti geng-
ur oftast nær ekki að konur
kvænist, því að kvænast er dreg-
ið af kván=kona.]
2) Framburðurinn. Ég man
eftir því, þegar Vesturfararnir
eftir Moberg voru í sjónvarpinu.
Þá sagði Liv Ullman jafnan við
bónda sinn [Max von Sydow]:
„Karloskar“ í einni bunu, það var
þríliður,---. Ólukkuframburður
þessi er að laumast inn í íslensku.
Við eigum tvímælalaust að leggja
þunga áherslu (ris) á fyrsta at-
kvæði beggja (allra) nafna, það er
að segja Jón Ingi, ——, ekki *Jón-
ingi, eins og þetta sé þrflið-
ur í brag. Það skiptir líka máli að
við heyrum hvort maðurinn heiti
Geir Finnur eða Geirfinnur, og
hvort mærin heitir Rós Jóna eða
*Rósjóna. Og ekki dugir að segja
að vel hafi gengið hjá „Jónarnari"
í stað Jóni Arnari.
Borist hefur mér eftirfarandi
bréf frá Svanberg K. Jakobssyni
í Reykjavík. Þótti mér það miklu
betur fengið en ófengið og þakka
bréfritara kærlega:
„Kæri Gísli.
Þakka þér marga góða þætti og
þarfa um íslenskt mál á síðum
Morgunblaðsins. Á skrifstofunni,
þar sem ég vinn, eni þeir ljósrit-
aðir og eru skyldulesning allra
sem koma nálægt íslensku máli.
Mig langar til að gera athuga-
semd við ábendingu sem fram
kom í 896. þætti um orðið „bögg-
ur“. Bent var á að þetta orð væri
slanguryrði tölvumanna, sótt í
enska orðið „bug“ sem notað er
um villur og galla í forritum. Það
er örugglega rétt að orðið er
þannig til komið, en margir vita
kannski ekki að þetta orð er til í
íslensku máli. Þess er getið bæði
í Orðabók Menningarsjóðs og ís-
lenskri orðsifjabók Ásgeirs Blön-
dals Magnússonar og merkir
„mein, skaði“ samkvæmt þeim
báðum, en talið fomt mál eða úr-
elt. Hví ekki að veita þessu góða
og gamla orði uppreisn? Það fer
vel í munni, er til í málinu og
merkir auk þess nákvæmlega það
sem það á að lýsa, þ.e. meini eða
skaða. Mætti þá vel búa til hið
ágætasta máltæki og segja á
tölvumannamáli: „Oft fylgir bögg-
ur forriti", samanber að „oft fylg-
ir böggull skammrifí“. Kær
kveðja.“
Vilfríður vestan kvað:
í karganum Kristófer þryxnast,
kýmar í grænkunni yxnast,
öll hugsunin fer
út úr hausnum á mér,
og hnattspymur Eyja-Jöns kikksnast.
[„Limerick [is] a popular form
of short, humorous verse, often
nonsensical and frequently
ribald." (Encyclopædia Britann-
ica). Það er svo að skilja: Limrur
eru vinsæl gerð stuttra gaman-
vísna, oft tóm vitleysa og ósjald-
an klúrar.]
Lítilræði úr skólanum:
Strákur kemur of seint og er
víttur harðlega. „Pabbi djöfull
gleymdi að vekja mig,“ sagði læri-
sveinninn.
>