Morgunblaðið - 03.05.1997, Page 60

80 LAUGARDAGUR 3. MAÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
■i
KJARRBLÁMI - Hepatica transsylvanica
Skógarblámi
(Hepatica nobilis)
SUMARIÐ er
komið samkvæmt
almanakinu og að
þessu sinni frusu
saman sumar og
vetur alls staðar á
landinu. Þjóðtrúin
segir að það boði
gott sumar og auð-
vitað hlýtur það að
vera rétt.
Náttúran er öil
að vakna til lífsins.
Smávöxnu lauk-
blómin eins og
krókusar, vetrar-
gosi og vorboði
hafa sett lit á garð-
ana nú um skeið
og nú fara fjölæru vorblómin
að blómstra hvert í kapp við
annað.
Skógarblámi er undurfallegt
blóm. Hann vex villtur víðs veg-
ar á norðurhveli jarðar, meira
að segja á Norðurlöndum. Þar
er hann mjög dáður, enda með
alfyrstu vorblómunum. Norð-
menn kalla hann „bláveis", Svíar
„blásippa" en Danir tala um bláa
anemónu. íslenska nafnið segir
okkur mikið um plöntuna, en
hún vex einmitt villt í laufskóg-
um. Skógarbláminn er af sól-
eyjaættinni og náskyldur
anemónum og var áður flokkað-
ur með þeim og gekk þá undir
heitinu Anemone hepatica. Blöð
skógarblámans eru mjög þykk
og deilast í þijá sepa. Laufið er
dökkgrænt og heldur græna
litnum allan veturinn, sé hann
mildur. Þegar vorar vaxa blómin
fyrst fram upp úr gamla lauf-
inu. Þá klippa margir það burtu
til að blómgunin njóti sín sem
best því blómstönglarnir eru svo
lágvaxnir, ná aðeins 10-15 cm
hæð. Blóm skógarblámans eru
fagurblá, eitt á hveijum blóm-
stöngli. Blómblöðin eru oftast
átta, fræflarnir skjannahvítir,
en frævan gulleit. Nýju laufblöð-
in fara að vaxa þegar blómgun
er að mestu lokið. Þau eru fyrst
með fjólubláum blæ en verða
síðar dökkgræn. Nafn skógar-
blámans vísar eindregið til bláa
litarins, en þó er hann til í öðrum
litbrigðum, bæði rósrauðum og
hvítum lit. Hann er
líka til með fylltum
blómum, en þá hefur
hluti fræflanna um-
myndast í blómblöð.
Fylltu blómin eru
mjög vinsæl og
skemmtileg en þar
tapast litaandstæð-
an milli krónublað-
anna og hvítra fræfl-
anna. Hér á landi eru
fyrst og fremst
ræktaðar tvær Hep-
atica tegundir, skóg-
arblámi eða Hep-
atica nobilis og
kjarrblámi, sem var
líka kallaður ung-
versk anemóna, Hepatica
transsylvanica. Kjarrbláminn er
heldur fyrr á ferðinni en skógar-
bláminn og blómin eru stærri og
litur þeirra ljósblárri en hjá
skógarblámanum. Blöð kjarrblá-
mans eru þrísepótt eins og hjá
skógarblámanum, jaðrar blað-
sepa kjarrblámans eru líka skert-
ir en heilir hjá skógarblámanum.
Skógarblámi er nægjusamur
og virðist ekki gera mjög miklar
kröfur til jarðvegsins. Þó er sagt
að hann kjósi frekar kalkríkann
jarðveg og þar sem hann er
skógarbotnsplanta er sjálfsagt
best að jarðvegurinn sé frekar
léttur í sér og fijór. Skógarbláma
má fjölga með sáningu eða skipt-
ingu. Reyndar hefur stundum
verið varað við skiptingu og sagt
að maður eigi ekki einu sinni að
reyna að skipta skógarblámanum
fyrir besta vin sinn. Skógarblám-
inn þroskar fræ hér á landi og
oft er mikið af smáplöntum um-
hverfis móðurplöntuna, sem auð-
velt er að fjarlægja og ala upp
annars staðar. Þar sem skógar-
bláminn vex villtur sjá maurarnir
um dreifingu fræsins. Þeir sækja
í olíudropa sem loðir við fræið
og draga það því oft langt frá
móðurplöntunni.
Skógarbiámi og kjarrblámi
þola vel umhleypingana sunnan-
lands og láta vorhretin ekki mik-
ið á sig fá. Blómgun þeirra er
frá því um miðjan apríl og tölu-
vert fram í maí, allt eftir því
hvernig vorar.
BLOM
VIKUNNAR
352. þáttur
Umsjón Ágústa
Björnsdóttir
íjm 1

Tilboð 20% afsláttur
Verð frá kr. 2.450.
Sníðum þær í gluggann þinn.
Z-BRAUTIR OG GLUGGATJÖLD,
FAXAFENI 14, SÍMI 533 5333.
I DAG
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15 frá mánudegi til föstudags
Samræmd próf
í stærðfræði
eða áfallapróf?
MÓÐIR barns í 10. bekk
hringdi:
„Eg verð að segja, að
mér létti er ég las Morgun-
blaðið í morgun. Að finna
það að Morgunblaðið taki
virkilega púlsinn, og komi
með umfjöllun um sam-
ræmdu prófin strax, gerir
það að verkum að ég mun
verða dyggur áskrifandi í
framtíðinni.
Sú upplifun að sitja með
bamið sitt og þurfa hrein-
lega að veita því áfalla-
hjálp, eftir að hafa farið í
próf, sem varð því ofraun,
vitandi það að barnið er
ágætlega statt í stærð-
fræði og hefur alltaf staðið
sig vel, er einkennileg og
því þótti mér léttir og
stuðningur að því að ijallað
skyldi um málið í fjölmiðli.
Ég vil einnig færa að-
stoðarskólastjóra Víði-
staðaskóla sérstakar
þakkir fyrir að hafa tekið
málstað barnanna í Þjóð-
arsálinni, þar sem hann
varði börnin. Maður var
að velta því fyrir sér hvort
verið væri að prófa í stærð-
fræði eða að prófa hvernig
þau brygðust við áfalli.
Ég óttast það að með
þessu prófi hafi börnunum
verið gefin ástæða til að
fá sér bjór og hef ég heyrt
að ýmsir skólar á Stór-
Reykjavíkursvæðinu ætli
að keyra tíundu bekkinga
út fyrir borgarmörkin að
loknum prófum til að kom-
ast hjá því að þau geri það
í Austurstrætinu.
Hinn almenni borgari
er vanmáttugur gagnvart
þessu og ég skora á
menntamálaráðherra að
gera eitthvað í málinu".
Breytingar á
staðgreiðslu
skatta
SIGURÐUR hringdi og var
hann að velta því fyrir sér
hvort fólk hefði eitthvað
áttað sig á breytingum sem
gerðar hafa verið nýlega á
staðgreiðslu skatta svo og
breytingum á skatt-
leysismörkunum. Hann
telur að nú hafi verið farið
aftan að fólki með þessar
breytingar. Lækkun á
staðgreiðslu skatta skili sér
ekki nema að hluta í vasa
launþega vegna lækkunar
skattleysismarkanna.
Hann var að velta því fyrir
sér hvort forráðamenn
launþega hafi verið með í
ráðum þegar þetta var sett
á.
Tapað/fundið
Hringur tapaðist
MJÓR hringur með rauðum steini tapaðist 12. apríl sl.
á leiðinni frá Reykjavík til Hafnarfarðar. Um ættargrip
er að ræða og missirinn því sár. Skilvís fínnandi er vin-
samlega beðinn að hringja í síma 555-4724 og er fundar-
launum heitið.
Dýrahald
Kettlingar
ÞRÍR kassavanir, geðprúðir og greindir kettlingar fást
gefins á gott heimili. Uppl. í síma 551-7646.
Högni með bláa ól týndist
HÖGNI, grábröndóttur, með bláa 61, týndist fyrir utan
Hamraborgina í Kópavogi miðvikudaginn 23. apríl.
Uppl. í síma 898-9510 eða 568-8923.
SKAK
llmsjön Marjjcir
Pétursson
STAÐAN kom upp í blind-
skák á Melody Amber mót-
inu í Mónakó, sem nú er að
Ijúka. Búlgarinn Veselin
Topalov (2.725) hafði hvítt
og átti leik gegn Hollend-
ingnum Jeroen Piket
(2.640).
27. Rh5! - He4 (Þessi leik-
ur lýsir örvæntingu, en
svarta staðan var töpuð.
Lokin eftir 27.
- gxh5 hefðu
orðið 28.
Dxh5+ - Kg8
29. Bxh7+!
Kxh7 30.
Bg5+ - Kg8
31. Dg6+ og
hvítur vinnur.
28. Rxf6 -
Dxf6 29. Bxe4
- dxe4 30.
Dg3 - Ha7 31.
d5 - Bxdð 32.
Hbdl - Df5
33. Db8 - Hb7
34. Df8+ -
Ke6 35. Dc8+
- Hd7 36. g4
- Df7 37. Hxd5 og nú loks
hafði Piket fengið nóg og
gafst upp.
Indveijinn Vyswanathan
Anand sigraði á mótinu.
í dag kl. 19 að íslenskum
tíma hefst einvígi Ka-
sparovs og ofurtölvu IBM,
„Deep Thought1* í New
York. Þeir sem aðgang hafa
að alnetinu geta fylgst með
skákinni um leið og hún er
tefld. Einfaldast er að fara
á heimasíðu IBM. Slóðin
þangað er:
http://www.chess.ibm.co-
m/
HÖGNIHREKKVÍSI
Víkverji
VIÐ íslendingar gefum okkur
gjarnan út fyrir að vera miklir
enskumenn. Það er oft nefnt sem
styrkur ferðaþjónustunnar hvað
þjóðin sé vel að sér í a.m.k. einu
erlendu tungumáli. Víkverji er samt
alltaf jafnhissa á því hvað fyrir-
tæki, sem lifa að stórum hluta á
ferðamannabransanum, leggja lítið
upp úr því að nota rétta og góða
ensku. Hér á hann við veitingahús-
in. Flest hafa þau til dæmis matseð-
il bæði á ensku og íslenzku. Það
heyrir til undantekninga ef enskan
á matseðlinum er villulaus. Víkveiji
sat á Jónatan Livingston mávi fyrir
stuttu og fann allt upp í fimm villur
í enska heitinu á einum rétti. Kálfa-
kjöt var til að mynda kallað „calf“
en ekki veal, eins og enskumælandi
þjóðum þætti eðlilegt. Jafnvel á
Hótel Holti eru villur í enskunni á
mat- og vínseðli.
xxx
YÍKVERJA þykir það einkenni-
legt að vandaðir veitingastað-
skrifar...
ir, sem bjóða upp á þægilegt um-
hverfi, vandaða og fagmannlega
þjónustu og frábæran mat, skuli
ekki leggja sama metnað í meðferð
þeirra tungumála, sem notuð eru
til að upplýsa gesti um þjónustuna.
Kannski er þetta brotalöm í hótel-
og veitinganámi hér á landi. Ætli
þar sé nægileg áherzla á tungu-
málakunnáttu?
xxx
/TJ.ATNAMÓT Skólavörðustígs,
Njarðargötu og Eiríksgötu
hafa verið endurgerð að undan-
förnu, legu gatnanna breytt lítið
eitt og umhverfið fegrað með hellu-
lögn. Víkverja finnst hafa tekizt vel
til með þessa framkvæmd. Nú vant-
ar bara að áfram sé haldið og búið
til myndarlegt torg þarna efst á
Skólavörðuholtinu, sem gæti m.a.
tengt Hallgrímskirkju, Hnitbjörg og
aðrar byggingar við gatnamótin
saman í samræmda heild. Það hefur
því miður verið trassað alltof lengi
að ganga frá nöturlegu umhverfi
Hallgrímskirkju.
xxx
| J.AMAR fyrir dagblöð og fernur
eru gagnlegir og nauðsyn-
legir. Þeir hafa víða verið settir
upp við verzlunarmiðstöðvar í nýrri
hverfum og fara víðast ágætlega.
Hins vegar virðist ganga illa að
finna gámunum heppilegan stað í
eldri borgarhverfum. Fernu- og
dagblaðagámi fyrir hluta Þing-
holtanna hefur til dæmis verið
dembt á skakk ofan í eitt af ör-
fáum opinberum blómabeðum
hverfisins við Bergstaðastræti og
þar stingur hann vægast sagt í
augu. Víkveija finnst skorta á að
umhverfi ámanna í eldri hverfum
sé skipulagt og fegrað, þannig að
fólk setji sig ekki að óþörfu upp á
móti þessum ferlíkjum, sem vissu-
lega þjóna mikilvægu hlutverki í
þágu umhverfisverndar og endur-
vinnslu.