Morgunblaðið - 24.08.1997, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 17/8-23/8
►SEX fyrirtæki sem flutt
hafa inn frosnar franskar
kartöflur krefja ríkið um
endurgreiðslu á 270 til
280 milljdnum króna auk
dráttarvaxta og kostnaðar
vegna ólögmætrar
álagningar jöfnunargjalds
í febrúar 1988. Þá hækk-
aði landbúnaðarráðuneyt-
ið gjaldið úr 40% í
190% í kjölfar deilu við
fjármálaráðuneytið um
hvort franskar kartöflur
væru iðnaðarvara eða
landbúnaðarvara. Álagn-
ing jöfnunargjaldsins var
dæmd ólögmæt með dómi
Hæstaréttar 19. desember
1996. Þegar hefur verið
dæmt í máli eins fyrir-
tælganna sex og var fallist
á endurgreiðslukröfu
þess.
►TVEIR menn slösuðust
er forsjóðari í Krossanes-
verksmiðjunni á Akureyri
sprakk á ellefta tímanum
á miðvikudag. Þeir
voru lagðir inn á slysa-
deild FSA en reyndust
ekki alvarlega slasaðir.
Tveir menn til viðbótar,
sem einnig voru nálægt
forsjóðaranum, þurftu í
heyrnarmælingu
en sluppu að öðru leyti
með skrekkinn.
Tjón vegna sprengingar-
innar varð lítið og tefur
ekki vinnslu.
Ásókn í upplýsing-
ar um heilsufar
ÁSÓKN í upplýsingar um heilsufar fólks
hefur stórlega aukist að þvi er fram
kemur í ársskýrslu Tölvunefndar 1996.
Þorgeir Örlygsson, formaður Tölvu-
nefndar, telur að þess kunni að vera
skammt að bíða að aðilar hér á landi, sem
stunda viðskipti, vilji komast yfir upplýs-
ingar um erfðaeiginleika fólks og aðrar
heilsufarsupplýsingar í því skyni að úti-
loka einstaklinga, sem hafa tiltekna
erfðaeiginleika, frá viðskiptum við sig.
Hugað að samein-
ingu SHR
og Ríkisspítala
STEFNT er að undirritun samkomulags
mjög fljótlega á milli ríkisins, Reykjavík-
urborgar og stjóma Ríkisspítala og
Sjúkrahúss Reykjavíkur (SHR) um
skipulags- og hagræðingaraðgerðir
vegna mikils fjárskorts sjúkrahúsanna.
Þriggja manna nefnd fjármálaráðuneyt-
is, heilbrigðisráðuneytis og Reykjavíkur-
borgar hefur í sumar unnið að gerð til-
lagna um aðgerðir. Þá verður í næstu
viku kynnt sérfræðiskýrsla um hvort
hagkvæmt kunni að vera að sameina
SHR og Ríkisspítala að hluta eða fullu.
Rætt um Smugu-
deilu á ný
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkisráð-
herra segist gera ráð fyrir að í framhaldi
af gerð tvíhliða samnings við Rússland
um samstarf í sjávarútvegsmálum verði
reynt að þoka þríhliða viðræðum um
lausn Smugudeilunnar af stað á ný.
Israelar hneyksl-
ast á Arafat
SPENNAN í samskiptum Israela og
Palestínumanna hefur aukist að undan-
fórnu og saka hvorir aðra um áhugaleysi
á varanlegurn friði. Hafa ísraelar slakað
nokkuð á refsi-
aðgerðum gegn
Palestínumönn-
um vegna sjálfs-
morðsárásar á
markaði í Jer-
úsalem þar sem
14 manns týndu
lífi en Yasser
Arafat, leiðtogi
Palestínumanna,
hefur lýst yfir,
að hann muni ekki taka við fyrirmælum
frá ísraelum. Ögraði hann ísraelum
með því að faðma að sér einn af leiðtog-
um Hamas-hreyfingarinnar á svokall-
aðri þjóðareiningarfundi Palestínu-
manna á Gaza og hafa Bandaríkjamenn
einnig látið í ljós vanþóknun sína á því.
Vaxandi spenna er einnig í Suður-Lí-
banon en þar hafa að minnsta kosti 10
óbreyttir borgarar látið lífið á einni
viku. Gerðu ísraelar loftárás á landið á
miðvikudag, eina þá mestu, sem þeir
hafa gert í rúmt ár.
Reynt að gera við
Mír-stöðina
ÞRIGGJA manna áhöfn rússnesku
geimstöðvarinnar Mír átti að hefjast
handa við viðgerðir á Spektr-einingu
stöðvarinnar á fostudag en hún
skemmdist verulega þegar flutninga-
flaug rakst á stöðina 25. júní sl. Var fyr-
irhugað að reyna að tengja aftur kapla,
sem flytja orku til stöðvarinnar frá sól-
arsellum, en stöðin hefur verið raf-
magnslítil eftir áreksturinn. Er það
mikið vandaverk því að geimfaramir
verða að vinna það með geimhanska á
höndum og auk þess verður að þræða
kaplana um loka. Hafa menn áhyggjur
af, að við það geti komið leki að honum.
Nokkru áður en viðgerðin átti að hefjast
á fóstudag kom í Ijós, að leki var með
hanska annars geimfarans og einnig í
hálsmálinu. Tókst að gera við það.
►ÞINGIÐ í íran staðfesti í
liðinni viku stjórn Mo-
hammads Khatamis, for-
seta landsins, og er litið á
það sem stuðning við hóf-
sama umbótastefnu hans.
Gerðu harðlínumenn
harða hríð að mörgum
ráðherraefna hans en þau
voru þó öll samþykkt.
Talsmaður Bandarfkja-
stjórnar sagði, að þessi
þróun í Iran væri áhuga-
verð og líklegt, að nýja
stjórnin endurspeglaði
fremur vilja þjóðarinnar
en einstakra hópa.
►NORÐMENN hafa verið
uppteknir af fréttum um,
að Thorbjorn Jagland for-
sætisráðherra hafi verið
málvinur sovéskra njósn-
ara og sendiráðsmanna í
Ósló á áttunda og níunda
áratugnum. Var því haldið
fram f dagblaðinu VG og
NRK, norska ríkissjón-
varpinu, að hann hefði
fengið nafnið „Júrí“ í
skýrslum njósnaranna.
Norska leyniþjónustan
segist hafa vitað um þessa
fundi Jaglands neð Sovét-
mönnunum og aldrei talið
þá grunsamlega og raunar
er því ekki haldið fram, að
Jagland hafi gerst sekur
um eitthvað en kannski
sýnt af sér barnaskap.
Ekki er Jjóst hvort þessar
upplýsingar hafi einhver
áhrif á niðurstöðu þing-
kosninganna í Noregi 11.
september.
►HAFIST var handa við
brottflutning allra fbúa
eyjarinnar Montserrat í
Karfbahafl en þar hafa
verið mikil eldsumbrot.
Raunar voru flestir famir
en þeir, sem eftir vom,
vom fluttir tveggja ná-
lægra eyja.
FRÉTTIR
sl
GARÐURINN við Skál þar sem ijúfa þarf glufu til að vatnið renni út í Skaftá á
ný og sjatni við þjóðveginn.
Bændur vilja stjórna
vatnsrennsli um Eld-
hraun og Landbrot
Veríð er að kanna samhengi í vatnsbúskap
Skaftár og lindalækja í Landbroti.
Bændur vilja fá nóg vatn niður í Eldhraun
og Landbrot til að viðhalda hárri grunn-
vatnsstöðu sem þeir telja nauðsynlegt
lífríkinu þar.
BÆNDUR í Landbroti telja að
grunnvatnsstaðan í Eldhrauni og
gamla Landbrotshrauninu geti verið
í hættu ef nægt vatn nær ekki að
seytla gegnum hraunið. Þar með
gætu lindarlækir þornað upp og líf-
ríki í mýrunum neðst í byggðinni
verið stefnt í voða. Telja þeir því að
stjórna þurfi vatnsrennsli úr Skaftá
m.a. með vamargörðum og rörum
þannig að nægt vatn fáist niði.r í
hraunin.
Starfsmenn Vegagerðar ríkisins
ráðgerðu síðdegis í gær að rjúfa glu-
fu í varnargarð við Skaftá, nálægt
Skál, til að hleypa vatninu aftur í
Skaftá. Með því myndi sjatna vatnið
við hringveginn í Eldhrauninu en
þar hefur legið um 40-50 sentimetra
djúpt vatn á veginum síðustu daga.
Bændur hafa haldið vamargarðin-
um við til að vatn renni niður um
Eldhraun og Landbrot. Bjarni Jón
Finnsson verkstjóri sagði um hádegi
í gær erfiðleikum bundið að komast
að varnargarðinum vegna vatna-
gangsins en taldi líklegt að það tæk-
ist þegar liði á daginn.
Steingrímur Ingvarsson, umdæm-
isstjóri Vegagerðarinnar á Suður-
landi, segir að Vegagerðin muni ekki
aðhafast frekar í málinu, hlutverk
hennar sé einungis að sjá svo um að
þjóðvegurinn sé opinn. Hins vegar
segir hann Vegagerðina, Land-
græðsluna og Skaftárhrepp hafa
fengið Orkustofnun til að kanna
samhengi vatnsrennslis í lindalækj-
unum í Landbroti og Skaftá og hefði
Freysteinn Sigurðsson, jarðfræð-
ingur hjá Orkustofnun, unnið að
henni. Er sú könnun nú á lokastigi
og munu áðurgreindir aðilar síðan
meta hvað æskilegt eða nauðsynlegt
sé að gera til að hafa stjórn á vatns-
rennslinu en Landgræðslan hefur
áhyggjur af leirburði yfir Eldhraun-
ið og skemmdum sem hann veldur
þar.
Bændur í Landbroti segja að
lindalækir sem koma upp undan
Eldhrauninu séu ráðandi um grann-
vatnsstöðuna í Landbrotshrauninu
en þeir séu einnig mikilvægir vegna
veiðihlunninda sem bændur í Land-
broti njóta. Fyrir allmörgum áram
var svonefndur Brestur, vestarlega í
Eldhrauni, stíflaður sem kom í veg
fyrir vatnsrennsli út í vestanvert
Eldhraun og lækkaði þá mjög
grannvatnsstaðan í lindalækjunum í
Landbroti.
Uppblástur hafinn
„Við bændurnir hér vorum farnir
að sjá uppblástur í gamla Land-
brotshrauninu því þetta er allt
fokjarðvegur sem er mjög viðkvæm-
ur,“ segir Hörður Davíðsson bóndi í
Efri-Vík. „Sem málamiðlun fengum
við að setja hólka í Brestinn til að
hleypa vatni í gegn sem kemur til
góða Fljótsbotnum og víðar þar
vestarlega en áfram var vandi á
höndum varðandi vatnsstöðuna í
Grenlæk og Tungulæk.“
Bændur leiðbeindu síðan Skálarál
og héldu honum á afmörkuðum stað
í klapparhrauni segir Hörður og var
garður við hann stíflaður á ný í vor.
„Þegar mikið vatnskast verður í
rigningartíð eins og verið hefur í júlí
og ágúst og hlaupið kemur ofan í
það og aftur verður mikið vatnskast
nú eftir hlaup þá er einfaldlega ekki
pláss fyrir allt þetta vatn þannig að
þessi saklausa tjörn sem seytlaði út í
hraunjaðarinn verður að stórfljóti
og garðurinn stýrði þá vatninu í suð-
urátt og að veginum."
Þurfum heOdarlausn
Hörður segir að með því að halda
álnum á ákveðnum stað hafi bænd-
um tekist að verja tugi hektara
hrauns sem hefði annars smám sam-
an farið undir sand og þar náð að
vaxa mosi. „Við þurfum að fá heild-
arlausn á þessum málum, viljum
lengja líftíma hraunsins og teljum
okkur geta það með því að stýra
vatni úr Skaftá á þremur stöðum
gegnum hólka yfir í hraunið. Þannig
fengjum við nóg vatn út á hraunið
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
SÉÐ norður frá þjóðveginum að
Skaftá og sést hér hvernig vatn-
ið hefur flætt yfir ú stóru svæði.
þegar áin er sem hreinust en þeim
yrði lokað þegar hún er í vexti.
Þannig mætti bæði halda Eldhraun-
inu eins og það er nú sem lengst og
koma í veg fyrir að Landbrots-
hraunið gamla verði sandfoki og
uppblæstri að bráð og að bændur
haldi sínu vatni og þar með fiskeldi
og öðram hlunnindum sem bændur
hér hafa,“ segir Hörður og nefnir að |
bændur hafi margir hverjir um 60-
70% tekna sinna af hlunnindum, að-
allega í Grenlæk.
Hörður segir að auk þessa séu ;
þeir Landbrettlingar, eins og hann ;
nefnir sveitunga sína, að verja dýr-1
mætt og fjölskrúðugt lífríki í '
mýraflákunum fyrir neðan gamla
Landbrotshraunið og væri mikið
slys ef þeir þornuðu upp. „Okkur er
mikilvægt að þetta mál fái farsælan i
endi. Bændur hér era miklir land- f
verndarmenn og þess vegna verðum |
við að fá hingað eitthvert vatn. Við ;
verðum því að ná samstöðu með •
Vegagerðinni og Landgræðslu og ;
öðram ráðandi aðilum sem koma við |
sögu um framtíðarlausn og ég held l
nú að hagsmunir aðila fari ágætlega ;
saman og tel að samstaða náist,“ >
segir Hörður Davíðsson að lokum.