Morgunblaðið - 24.08.1997, Side 26

26 SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 1997 27
JMtfgtmMiifrtfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Atímum kalda stríðsins
naut ísland sérstöðu á al-
þjóðavettvangi vegna hernaðar-
legs mikilvægis landsins. Varn-
arstöðin í Keflavík hafði lykil-
þýðingu fyrir vestræn lýðræðis-
ríki í þeim átökum. Þessi sér-
staða tryggði okkur íslending-
um margföld áhrif á alþjóða-
vettvangi miðað við það, sem
ella hefði verið. Vígstaða okkar
í þorskastríðunum var mun
sterkari en ella og óhætt að
fullyrða, að af þeim sökum lágu
Bretar undir meiri þrýstingi frá
bandalagsþjóðum sínum um að
gefa eftir. Á okkur var hlustað
vegna mikilvægis íslands í þess-
um átökum.
Með lokum kalda stríðsins
breyttist þessi staða. Innan
Bandaríkjanna komu fram
ákveðnar kröfur um að draga
úr kostnaði við bandarískar
hersveitir og herstöðvar víðs
vegar um heim og þá ekki sízt
í Evrópu. Þessar kröfur voru
eðlilegar og í samræmi við þær
hefur bandarískum hermönnum
á erlendri grund fækkað mjög.
Umsvifin í varnarstöðinni í
Keflavík hafa einnig dregizt
saman og er það raunar einnig
í samræmi við þær yfirlýsingar,
sem gefnar voru af hálfu ís-
lenzkra stjórnvalda fyrir tæp-
lega hálfri öld, þegar varnarlið-
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ið kom hingað til lands.
Á síðasta ári höfðu stjórnvöld
nokkrar áhyggjur af því, að í
röðun sendiráða Bandaríkja-
manna erlendis eftir mikilvægi
yrði sendiráð þeirra hér fært
niður vegna breyttra aðstæðna.
Svipaðar áhyggjur hafa reyndar
komið fram að undanförnu í
Þýzkalandi vegna þess hversu
miklar tafir urðu á tilnefningu
nýs sendiherra Bandaríkjanna
þar í landi.
í Morgunblaðinu í gær er frá
því skýrt, að fram hafi komið
hugmyndir innan Atlantshafs-
bandalagsins á síðasta ári um
að breyta stöðu varnarstöðvar-
innar í Keflavík og taka hana
út úr herstjórnarkerfi banda-
lagsins. Þar kemur einnig fram,
að íslenzk stjórnvöld hafi snúizt
öndverð gegn þessum hugmynd-
um og að sérstök lausn hafi
verið fundin á málinu. Hins veg-
ar sé ljóst, að það krefjist æ
meiri vinnu og frumkvæðis af
hálfu íslenzkra stjórnvalda að
treysta stöðu íslands innan
bandalagsins.
í hnotskurn þýðir þetta, að
við getum ekki lengur treyst á
hernaðarlegt mikilvægi íslands
til þess að tryggja okkur áhrif
á alþjóðavettvangi. Við verðum
þess í stað að byggja á málefna-
legu framlagi okkar á vettvangi
þeirra alþjóðasamtaka, sem við
eigum aðild að.
Tvö dæmi má nefna, sem
treyst hafa stöðu okkar á al-
þjóðavettvangi. Hið fyrra er það
frumkvæði, sem þáverandi rík-
isstjórn hafði að viðurkenningu
á sjálfstæði Eystrasaltsríkj-
anna. Hið seinna er raunsæ af-
staða núverandi ríkisstjórnar til
fjölgunar aðildarríkja Atlants-
hafsbandalagsins á leiðtoga-
fundi þess í Madrid fyrr í sumar.
Með málefnalegu framlagi og
vinnu á alþjóðavettvangi getum
við haldið þeim áhrifum, sem
við áður höfðum tryggt okkur
vegna legu landsins og traustrar
samstöðu með lýðræðisríkjun-
um í kalda stríðinu. En slíkt
útheimtir hins vegar aukna
áherzlu á þátttöku okkar í al-
þjóðlegu samstarfi.
í þessum efnum þarf Alþingi
sjálft að hafa forystu. íslenzkir
þingmenn taka nú þegar virkan
þátt í alþjóðasamstarfi en það
þarf hins vegar að endurspegl-
ast í ríkara mæli í umræðum í
þinginu sjálfu. Með því að miðla
þeirri þekkingu, sem þeir afla
sér stuðla þeir að almennri
fræðslu þjóðarinnar um alþjóð-
leg málefni.
Utanríkisþjónustan hefur
verið efld mjög á þessum ára-
tug. Engu að síður blasa við ný
verkefni. Áform eru uppi um
opnun sendiráðs í Tokyo og
nefndur hefur verið möguleiki á
íslenzku sendiráði í Argentínu.
Á næstu árum verða gerðar
auknar kröfur til utanríkisþjón-
ustunnar um framlag hennar til
stefnumörkunar í utanríkismál-
um auk þess, sem þung áherzla
hlýtur að verða lögð á þjónustu
við íslenzkt atvinnu- og við-
skiptalíf. Hálfri öld eftir lýð-
veldisstofnun verðum við nú að
standa á eigin fótum á alþjóða-
vettvangi en getum ekki lengur
byggt á þeirri sérstöðu, sem
kalda stríðið óneitanlega
tryggði okkur.
STAÐA ÍSLANDS
í RITGERÐ
• minni um
Sturlu Þórðarson í
Bókmenntum er bent
á margt í Sturlungu -
og einkum íslendinga
sögu - sem er skrifað
inní Njálu og fleiri íslendinga sög-
ur. Eitt af því sem ég bendi á er
það, hvernig lýsing Þórðar Þor-
valdssonar Vatnsfírðings er skrifuð
inní Gunnlaugs sögu. Þannig hefur
hún orðið fyrirmynd bæði að per-
sónulýsingu Gunnlaugs ormstungu
og Hallfreðar vandræðaskálds, en
augljós rittengsl eru á milli mann-
lýsinga skáldanna í þessum sögum.
Samtímaverk Sturlu Þórðarson
hafa verið notuð í persónusköpun
íslendinga sagna og fomar hetjur
sögualdar hlotið svipmót manna
sem Sturla þekkti. Auk þess hafa
andrúm og atburðir sagnarita hans
sett mark sitt á ýmsa þætti íslend-
inga sagna. Lýsingin á Þórði Þor-
valdssyni er ekki hin eina úr ritum
Sturlu Þórðarsonar sem merkja má
í íslendinga sögum, heldur er lýsing
hans á Snorra, bróður Þórðar, einn-
ig fyrirmynd mannlýsinga í Islend-
inga sögum og ýmislegt úr henni
hefur slæðzt inn í persónulýsingar
íslendinga sagna. Sturla lýsir
Snorra Þorvaldssyni á þessa leið:
„Hann var vænn maður og Ijós á
hár og rétthár og vel vaxinn og
kurteis í ferð, hár meðalmaður að
jöfnum aldri og fræknlegur, heit-
fastur (þ.e. orðheldinn, hélt loforð
sín) og fagurorður og kallaði mjög
sinn þá, er hann talaði við, óhlut-
deilinn, en ef hann lagði nokkuð
til, varð hann að ráða, við hvern
er hann átti, e!la fylgdi ber ógæfa.“
í orðabók Fritzners segir að fag-
urorður sé hið sama og fagurmáll
en þau orð koma fyrir í fornmanna
sögum og Morkinskinnu að því er
segir í orðabók Fritzn-
ers, en fagurorður er
notað í Konungs-
skuggsjá og Þiðriks
sögu af Bern, auk
Sturlungu. Rétthár,
þ.e. slétthærður (and-
stætt hrokkinhár eða hrokkinhærð-
ur) kemur fyrir í byskupa sögum
og Víga-Glúms sögu, auk Sturl-
ungu. En heitfastur kemur einungis
fyrir í Morkinskinnu, auk Sturl-
ungu.
LÝSINGARORÐ AF
• svipuðum toga og þau sem
nú hafa verið nefnd eru á víð og
dreif í mannlýsingum íslendinga
sagna og augljóst að mörg þeirra
eru upphaflega þangað komin úr
persónulýsingum Sturlungu. Lýsing
Þorgils skarða í samnefndri sögu
hans er einnig með sama marki
brennd og mjög í anda Sturlu Þórð-
arsonar, svo og lýsing þeirra Orms-
sona í Svínfellinga sögu, Sæmundar
og Guðmundar, en um þá segir í
sögunni, að Sæmundur hafí verið
„meðalmaður vexti og manna kurt-
eisastur, ljóshærður og fölleitur,
eygður vel og nokkuð munnljótur
og þó vel farinn í andliti, manna
bezt knár jafnmikill." Hluti af þess-
ari lýsingu er notaður síðar þegar
Njáluhöfundur leiðir Skarphéðin
fram á sjónarsviðið. Hann er eygður
vel, fölleitur og munnljótur nokkuð,
svo að dæmi séu tekin. Um bróður
Guðmundar segir að hann hafí ver-
ið „í bláum kyrtli og hafði yfírhöfn
stríprennda. Hann reið við alvæpni.
Hann var lágur maður og sívalvax-
inn, herðimikill og miðmjór og
rauðgulur á hár og hærður mjög,
þykkleitur og fríður maður sýnum,
blíður í viðræðu."
Ögmundi bónda er lýst svo í
Svínfellinga sögu: „Hann var
manna mestur og sterkastur, vel á
sig kominn, rauðhárr, þykkur í and-
liti, digurnefjaður og bjúgt nokkuð
svo nefið, fámæltur hversdags-
lega.“
Þessar lýsingar og margar aðrar
í Sturlungu eru dæmigerðar mann-
lýsingar í íslendinga sögum. Þannig
hefur Sturlunga - og þá ekkisízt
íslendinga saga - orðið fyrirmynd
að kerfísbundnum formúlum mann-
lýsinga á vlð og dreif í fomum sög-
um íslenzkum. Lifandi menn á sturl-
ungaöld eru skrifaðir inní þessi rit
og segir það sina sögu. íslendinga
sögurnar eru sprottnar úr umhverfí
13. aldar manna og persónur þeirra
eru ættaðar úr mannlífi sturlunga-
aldar einsog því er lýst í íslendinga
sögu og öðrum ritum henni ná-
tengdum. Þær eru skrifaðar inní
gömul minni, arfsagnir og margvís-
legan skáldskap sem á ekkisízt
rætur í atburðum sturlungaaldar.
í Þorgils sögu skarða er honum
lýst svo: „Þorgils var vænn maður
yfírlits, herðimikill og gervilegur,
hvítur á hár og hörund, eygður
manna bezt, miðmjór og herðibreið-
ur, þunnt hár og fór vel. Hann var
hraustur og harðger, syndur vel og
hinn mesti harðfari í hvívetna, fá-
mæltur og fastheitinn (þ.e. heitfast-
ur). Hvort sem hann hét góðu eða
illu, þá var hann ör í að efna.“ Sig-
hvati, bróður Þorgils, er lýst svo
að hann hafí verið “mikill maður
og mjúkur og vel glímufær. Hann
var og syndur vel og hagur, nokkuð
orðigur og lagamaður mikill. Eigi
var hann fríður sýnum, en þó var
hann yfirbragðsmikill og kominn á
sig vel, brigðlyndur og nokkuð bráð-
skapaður“, en Guðmundur, bróðir
þeirra, var “fríður sýnum, mikill
maður á vöxt, harðfengur í knáleik-
um, hægur hversdagslega og hélt
mjög til gleði.“
M.
HELGI
spjcdl
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 23. ágúst
Þegar kínversk
stjórnvöld létu til skarar
skríða á Torgi hins him-
neska friðar í júní 1989
var Henry Kissinger,
fyrrverandi utanríkis-
ráðherra Bandaríkj-
anna, spurður hvernig
Bandaríkjamenn ættu að bregðast við: „Ég
myndi ekki grípa til neinna refsiaðgerða,“
svaraði Kissinger og lagði áherslu á mikil-
vægi góðra samskipta við Kínveija. Þetta
sumar hélt Kissinger áfram að koma þessu
viðhorfi sínu á framfæri í viðtölum við
bandarísku sjónvarpsstöðina ABC, sem
hafði gert við hann samning um að greiða
honum 100 þúsund dollara á ári fyrir að
koma fram.
Kissinger skrifaði einnig dálka í dagblöð
þar sem hann kvaðst reyndar hneykslaður
á grimmd Kínveija, en færði rök að því
að hér væri um innanríkismál að ræða og
í raun ætti Deng Xiao-Peng heiður skilinn
fyrir umbótastefnu sína. Ráðherrann fyrr-
verandi sagði meðal annars að ekki ætti
að rasa um ráð fram og bætti við að fyrir
Bandaríkjamenn væru atburðirnir í Peking
„prófsteinn á pólitískan þroska okkar“.
Þessi afstaða Kissingers kom sennilega
fæstum á óvart, en margir ráku hins veg-
ar upp stór augu þegar í ljós kom að á
sama tíma og hann hvatti bandarísk stjórn-
völd til að láta nánast sem ekkert hefði í
skorist var hann að ganga erinda ýmissa
fyrirtækja í Kína. Hann hafði meira að
segja haft milligöngu um stofnun fjárfest-
ingafyrirtækis sex mánuðum áður en ráð-
ist var með skriðdrekum á lýðræðissinnana
á torginu. í kjölfar þess lagðist fyrirtækið
niður, en Kissinger hefði getað hagnast
verulega ef áætlun hans hefði gengið eftir.
Kissinger sagði fráleitt að gefa í skyn
að peningalegir hagsmunir hefðu ráðið því
að hann kom stjórn Kína til varnar: „Eng-
in ríkisstjórn í heiminum mundi hafa liðið
það að tugir þúsunda mótmælenda legðu
undir sig aðaltorgið í átta vikur,“ sagði
Kissinger.
Afstaða Kissingers til Kína er hins vegar
ekkert einsdæmi. Helmut Kohl, kanslari
Þýskalands, hélt því fram að taka yrði til-
lit til mismunandi menningarheima þegar
mannréttindi væru annars vegar. Þegar
hann mælti þau orð voru einnig í húfi mikil-
vægir viðskiptasamningar við Kínveija.
Hugsjónir og
raunsæi
ÞEGAR BILL Clin-
ton bauð sig fram
til forseta árið 1992
sagði hann að beita
yrði Kínveija þrýst-
ingi í mannréttindamálum. Eftir að hann
varð forseti hafa Kínveijar fengið að halda
vildarstöðu sinni í viðskiptum við Banda-
ríkjamenn. Hugsjónirnar, sem Clinton
lagði áherslu á í kosningabaráttunni, fengu
að víkja fyrir kaldri raunsæishyggju Kiss-
ingers.
Fyrr í þessari viku var kínversk viðskipta-
sendinefnd stödd hér á landi. í henni voru
fulltrúar rúmlega 30 fyrirtækja. Fyrir
nefndinni fór An Chingxan og sagði hann
í samtali við Morgunblaðið að í viðræðum
við forustumenn í íslensku viðskiptalífi hefði
aldrei verið minnst á mannréttindi. An sagði
þó að ekki væri fráleitt að tengja mannrétt-
indi og viðskipti, en hann hafði þá í huga
rétt Kínveija til betri lífskjara. Hann nefndi
ekki stöðu andófsmanna og minnihlutahópa
í heimalandi sínu.
Samuel Berger, þjóðaröryggisráðgjafi
Clintons, var í Kína fyrir rúmri viku til
að undirbúa leiðtogafund Clintons og
Jiangs Zemins, forseta Kína, sem haldinn
verður í Washington í lok október. Sam-
kvæmt frásögnum af heimsókninni færði
Berger rök að því á fundi með Jiang hvern-
ig hægt væri að tryggja að fundurinn
skilaði árangri og bætti um leið ímynd
Kína þannig að minna yrði um mótmæli
og gagnrýni á Bandaríkjaþingi.
Samkvæmt dagblaðinu The New York
Times afhenti Berger Kínveijum „leiðar-
vísi“ um aðgerðir í mannréttindamálum.
Þar var meðal annars nefnt að þeir gætu
látið kunna andófsmenn á borð við Wang
Dan og Wei Jingsheng lausa af heilsu-
farsástæðum og leyft alþjóðanefnd Rauða
krossins að heimsækja fangelsi í Kína.
Berger mun hafa gert forseta Kína grein
fyrir því að þegar hann kæmi til Bandaríkj-
anna myndu viðbrögð almennings, fjöl-
miðla og þingsins geta valdið honum ýms-
um erfiðleikum, sérstaklega varðandi
mannréttindi og iðkun trúarbragða. „Hann
færði rök að því að þeir þyrftu að líta svo
á að leiðtogafundurinn hefjist nú og ljúki
30. október," sagði bandarískur embættis-
maður eins og það eina, sem Kínveijar
þyrftu að gera væri að setja tímabundið
upp rétt gluggatjöld.
Vísir að
þíðu
■ REYNDAR hefur
verið vísir að þíðu í
Kína undanfarið.
Umræða um stjóm-
mál hefur ekki ver-
ið jafn opin í átta ár. Mesta athygli hefur
bréf Shangs Dewens, prófessors í marx-
ískri hagfræði við Peking-háskóla, til
Jiangs vakið. Leggur hann þar til að Jiang
leggi niður einræði í Kína og taki upp fjöl-
flokka lýðræði. Segir hann að væri Deng
á lífi í dag myndi hann vekja máls á póli-
tískum umbótum.
Ólíklegt er talið að gripið verði í taum-
ana á þessari umræðu á næstu mánuðum.
Forusta kínverska kommúnistaflokksins
fundar nú í Beidaihe til að undirbúa flokks-
þingið, sem verður í september og er hald-
ið á fimm ára fresti. Næstu vikur mun
Jiang nota til að herða tökin á flokknum
og auka hróður sinn í Washington. Hvað
verður eftir það er óvíst, en það má minna
á að þegar flokksþing var haldið fyrir tíu
árum virtist vera að losna um ýmsar höml-
ur í Kína. Rúmlega hálfu ári síðar lét
Deng til skarar skríða.
Þegar Deng hóf markaðsumbætur í
Kína árið 1978 bjó hánn til nýtt kjörorð
kommúnistaríkisins: „Áð auðgast er dýr-
legt.“ Um þessar mundir flykkjast fyrir-
tæki og fjárfestar til Kína og ríkisstjórnir
reyna að greiða götu þeirra með því að
beita diplómatískum þrýstingi. Ekki er
verra að hafa sendiráð á staðnum.
Kínveijar hafa upp ýmislegt að bjóða
fyrir fyrirtæki og fjárfesta. Þeir eru færir
um að framleiða háþróaða tæknivöru, en
þeir, sem vinna við framleiðsluna, fá lág
laun. Þegar Boeing-flúgvélaverksmiðjurn-
ar flytja hluta af fram eiðslu sinni til Kína
frá Bandaríkjunum eru þær að skipta á
iðnaðarmanni, sem fær 50 þúsund dollara
(um 3,5 milljónir krópa) greidda í laun á
ári og kínverskum iðnáðarmanni, sem fær
600 til 700 dollara (43j til 50 þúsund krón-
ur) i árslaun.
Xian-flugvélaverksmiðjan er gott dæmi
um það, sem nú er að gerast í Kína. Þar
eru erlend fjölþjóðafyrirtæki hlið við hlið.
Boeing, McDonnell Douglas og Airbus láta
framleiða hluti í flugvélar fyrir sig hjá
Xian. Volvo tók boði um að láta framleiða
þar langferðabíla, ekki síst vegna þess að
Mercedes-Benz var að leita fyrir sér í Kína.
í verksmiðjum Xian eru framleiddar
sprengjuflugvélar, dýfingapallar og ál-
gluggar. Hjá fyrirtækinu vinna 21 þúsund
manns, þar af 12 hundruð verkfræðingar,
sem hægt er að flytja til milli framleiðslu-
sviða.
En lág laun eru ekki eina ástæðan fyr-
ir því að fyrirtæki leita til Kína. Þar má
einnig treysta því að vinnuaflið lætur að
stjórn. Þeir, sem vinna hjá Xian-verksmiðj-
unum, njóta ýmissa fríðinda, en njóta ekki
frelsis til fundahalds eða tjáningar. Vest-
rænu fyrirtækin, sem starfa í Kína, horfa
hins vegar fram hjá slíku. Forstjórar þeirra
geta hugsað sem svo að láti þeir ekki til
skarar skríða geri keppinautarnir það og
verði þar með ofan á í samkeppninni.
Bandaríkjamaðurinn William Greider
gaf fyrr á þessu ári út bókina „One World,
Ready or Not“ þar sem hann fjallar um
það hvemig markaðsöflin eru að breyta
efnahagslífí heimsins. í kafla bókarinnar
HENGIFOSS Á HÉRAÐI
Morgunblaðið /Ómar
um Kína er landinu lýst sem óráðinni gátu:
ógerningur sé að segja til um hver útkom-
an verði úr þeim hræringum, sem þar eigi
sér stað um þessar mundir.
Skiptingí
hálauna- og
láglauna-
svæði?
EIN ÞRÓUNIN,
sem Greider bendir
á, er að Kínveijar
séu smátt og smátt
að taka stærri hluta
framleiðslunnar í
sínar hendur.
Reynsla Volvo ber
þessu vitni. í upphafí voru flestir hlutirn-
ir, sem notaðir voru til að setja saman
langferðabifreiðarnar fluttir frá Svíþjóð til
Kína, en á þessu ári er gert ráð fyrir því
að 90% af bifreiðunum verði framleidd í
Kína, þótt öxlarnir og vélamar komi enn
frá_ Svíþjóð.
Ógemingur er að sjá fyrir hvað muni
gerast þegar Kínveijar verða farnir að
reisa eigin flugvélaverksmiðjur og ráðast
inn á markaði þar sem nú þegar er nægi-
legt framboð. Og þetta mun ekki aðeins
þurfa að eiga við um flugvélar, heldur einn-
ig bíla og aðra iðnaðarvöru.
Ýmsir sjá fyrir sér að í Kína myndist
tvöfalt kerfi og landið skiptist í hálauna-
og láglaunasvæði. Á afmörkuðum svæðum
við strendur landsins skapist mikil velmeg-
un, sem um 300 milljónir manna munu njóta.
Inni í landi verði síðan einn milljarður manna,
sem getur uppfyllt eftirspum neytendanna
á velmegunarsvæðunum og um leið skapist
gmndvöllur fyrir útflutningsframleiðslu há-
þróaðrar iðnaðarvöru þar sem framleiðendur
eigi kost á ódýra vinnuafli.
Margir halda því hins vegar fram, þar
á meðal fyrrnefndur An Chingxan, að eft-
ir því sem velmegunin aukist og hagkerfið
þróist muni lýðræði aukast. Samfara um-
bótum í efnahagsmálum og hækkandi
launum verði dregið úr miðstýringu og
valdi ríkisins. Það er hins vegar fátt, sem
bendir til þess að Kínveijar stefni að öðru
en nokkurs konar markaðssósíalisma. Þeg-
ar erlendum aðilum er boðið að kaupa
hlutabréf í kínverskum ríkisfyrirtækjum
eru Kínveijar síður en svo að gera þá að
meðstjórnendum. Þeir eru einungis að fá
útlendinga til að fjárfesta. Slíkar fjárfest-
ingar hafa hins vegar oft og tíðum borið
ríkulegan ávöxt, allt að 80 af hundraði á
þremur til fjórum árum.
Hinn fijálsi markaður virðist eiga auð-
velt með að horfa fram hjá stjórnarfari.
Varan er framleidd í einræðisríki og seld
velmegandi neytendum í lýðræðisríkjum.
Það er auðvelt að segja að vestræn fyrir-
tæki eigi að sniðganga ríki þar sem gildi
lýðræðisins og mannréttindi, sem á Vestur-
löndum eru talin sjálfsögð, era að engu
höfð. En það er erfiðara í framkvæmd.
Sú röksemd Kínveija að slíkt væri aðeins
tilraun til að koma í veg fyrir að þeir fái
aðgang að kjötkötlunum væri síður en svo
fráleit.
Félagslegir
tollar?
GREIDER SETUR
í bók sinni fram til-
lögu um það hvern-
ig megi nota al-
þjóðaviðskipti til að
knýja á um lýðræðislegar umbætur. Hann
bendir á að í alþjóðlegum viðskiptum gildi
ýmsar reglur, sem eigi að tryggja jafn-
ræði. Sé þeim ekki fylgt blasi við refsing-
ar á borð við tolla. Hann segir að búa
megi til félagslega tolla eða aðrar refsing-
ar og yrði þeim beint gegn stjórnum, sem
beittu kúgun. Markmiðið væri að láta við-
skiptafrelsi og lýðfrelsi fara saman. Þeir,
sem vilji fá bita af köku alþjóðlegra við-
skipta, geti ekki stjórnað af geðþótta, held-
ur verði að slaka á klónni.
Slíkar aðgerðir myndu aldrei leiða til
endanlegs jafnræðis í heiminum, en þær
væra tilraun til að taka á vandanum. Það
er að minnsta kosti víst að ráðamenn í
Kína munu ekki sjá mikla ástæðu til að
gera breytingar þegar ekki er einu sinni
minnst á þær aðstæður, sem ríkja í land-
inu, í samningaviðræðum.
Um þessar mund-
ir flykkjast fyrir-
tæki og fjárfestar
til Kína og ríkis-
stjórnir reyna að
greiða götu
þeirra með því að
beita diplómatísk-
um þrýstingi