Morgunblaðið - 09.11.1997, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
HÚN ER menntakona sem lítur
ekki við mönnum sem eru ekki
„lágmark BA“. Hann er rútubíl-
stjóri og frístundamálari sem „þyk-
ist ekki vera eitt eða neitt en veit
samt ýmislegt sem hún veit ekki,
þótt hún sé með löggilt cand. mag.
próf frá háskólanum." Saman ferð-
ast þau eitt sumar með erlenda
ferðamenn á Njáluslóðir og þótt
ekkert eigi að geta gerst, gerist
samt eitthvað! Er hann kannski
eftir allt saman ekki eins og allir
rútubílstjórar, „uppþornaður pornó
dog“, og er hún ef til vill „mikil
Hallgerður bak við tjöldin?"
Þótt nýja leikritið hennar Hlínar
Agnarsdóttur, Gallerí Njála, vísi í
allar mögulegar áttir er þungam-
iðjan samskipti kynjanna - nánar
tiltekið samskipti menntaðrar konu
og ómenntaðs karls, Hafdísar Haf-
steinsdóttur, sem Sigrún Gylfa-
dóttir leikur, og Júlíusar Sveins-
sonar, sem leikinn er af Stefáni
Sturlu Sigurjónssyni. Verkið er,
svo sem nafnið gefur til kynna,
undir áhrifum frá Brennunjáls-
sögu.
„Þegar ég byrjaði að skrifa út
frá þessari hugmynd datt mér þau
fyrst í hug, rútubílstjórinn og
menntakonan, til að segja sögu í
nútímanum sem hefði vísanir í
Njálu," segir Hlín. „Ástæðan er sú
að það sem einkennir öðru fremur
öll skrif um Njálu, fræðirit, kenn-
ingar og rannsóknir, eru tvö and-
stæð viðhorf - annars vegar hið
tilfmningalega viðhorf alþýðunnar
og hins vegar hið fræðilega við-
horf. í samtölum mínum við fólk
komst ég líka að því að allir hafa
sína skoðun á Njálu.“
Ólík sjónarmið
Rútubílstjórinn og menntakonan
eru með öðrum orðum fulltrúar
ólíkra sjónarmiða um leið og hinum
frumstæða kynþokkafulla manni
og hinni fáguðu feminísku konu
er teflt saman. Þá freistingu fékk
Hlín ekki staðist. „Auðvitað eru
þetta klisjur sem ég er að draga
upp en ég nota þær til að koma
ákveðnum boðskap á framfæri -
-svo mælir ekkert gegn því að þess-
ar andstæður dragist saman. Síðan
lenda þau auðvitað í átökum um
söguna, átökum sem geta líka leitt
til sátta á milli þeirra. Þar komum
við að ástinni og kærleikanum,
ekki bara milli karls og konu, held-
upp úr sögunni. Hvers vegna átti
ég svo sem að gera það? Njála
býður upp á svo mikið frelsi -
höfundurinn leyfir sér hvað sem
er, það er allt í þessari sögu. Það
er einmitt sá andi sem ég vildi
fanga í leikverkinu, miklu frekar
en söguþráður bókarinnar."
Þegar Hlín settist fyrst við
skriftir átti Hafdís einungis að
vera aukapersóna en eftir því sem
verkinu miðaði fram jókst vægi
hennar jafnt og þétt. Hlutverkin
eru því álíka stór, þótt Júlíus haldi
stöðu sinni sem sögumaður.
Hlín tók við gerð leikritsins, eðli
málsins samkvæmt, talsvert mið
af persónum Njálu sem hún segir
mikilvægt að skoða frá mörgum
hliðum. „í byijun fannst mér Hall-
gerður til að mynda voða mikið
flagð sem var vont við Gunnar.
Síðan uppgötvaði ég að ég hafði
verið leidd í gildru - þetta er ekki
svona einfalt. Maður verður að
liggja yfir sögunni til að losna frá
tilfinningum sínum.“
Vaxandi Njáluáhugi
Markmiðið með Gallerí Njálu er,
að sögn Hlínar, öðrum þræði að búa
til leiksýningu sem hugsanlega
gæti kveikt áhuga fólks á að lesa
Njálu en, svo sem fram hefur kom-
ið í fréttum, virðist vaxandi áhugi
vera á fornsögunum í þjóðfélaginu
um þessar mundir, ekki síst Njálu.
„Það er óneitanlega skemmtileg til-
viljun að Gallerí Njála skuli komast
á fjalirnar um líkt leyti og áhuginn
á þjóðararfinum fer vaxandi.“
En hveiju sætir þessi aukni
áhugi, að áliti Hlínar? „Ég hallast
að því að skýring ágæts vinar míns,
Kristjáns Jóhanns Jónssonar, sem
meðal annars hefur skrifað um
Njálu, sé nærri lagi. Hann segir að
alþjóðahyggjan, sem verið hefur svo
áberandi upp á síðkastið, allar þess-
ar blokkir sem eru að myndast, ESB
og svo framvegis, sé farin að snú-
ast upp í andhverfu sína - fólk sé
í auknum mæli farið að leita í
grunninn sem það stendur á.“
Auk þess að skrifa handrit leik-
stýrir Hlín sýningunni. Leikmynd
er eftir Vigni Jóhannsson, búninga
á Áslaug Leifsdóttir, myndverk eru
eftir Gabríelu Friðriksdóttur, tón-
verk eftir Guðna Franzson og brell-
ur eftir Björn Helgason. Söng í
sýningunni leysir Sigrún Hjálmtýs-
dóttir af hendi.
Morgunblaöið/Ásdís
„FRUMMAÐURINN" (Stefán Sturla Sigurjónsson) og „femínistinn" (Sigrún Gylfadóttir)
láta vel hvort að öðru.
FRUMMAÐURINN
OG FEMÍNISTINN
Menningarfyrirtækið Nótt og dagur frumsýndi leikrítið Gallerí Njálu
eftir Hlín Agnarsdóttur á Litla sviði Borgarleikhússins síðastliðið
fímmtudagskvöld. Orrí Páll Ormarsson kom að máli við höfund-
inn sem skrifaði verkið með hliðsjón af sjálfri Brennunjálssögu.
ur jafnframt ástinni á þjóðararfin-
um, sem þau upplifa hvort með
sínum hætti.“
En var Hlín hvergi bangin við
að seilast í Njálu, sem af mörgum
er talin mesta bókmenntaverk ís-
lendinga, eftir efnivið? „Nei, alls
ekki. Þegar Stefán Sturla Sigur-
jónsson bað mig fyrir tæpum þrem-
ur árum um að skrifa fyrir sig ein-
leik byggðan á Njálu sagði ég hon-
um reyndar að gleyma því. Ég
gæti ekki hugsað mér það. Þegar
ég fór síðan að lesa bókina varð
ég aftur á móti fyrir svo sterkum
hughrifum að mig dauðlangaði að
gera eitthvað. Það kom þó aldrei
til greina að skrifa nútímaleikgerð
Finnsk skáld í
Norræna húsinu
LJÓÐAUPPLESTUR verður í
Norræna húsinu miðvikudaginn
12.^ nóvember kl. 18-20.
í tengslum við norrænu
lestrarvikuna „Orðið í norðri“
er von á gestum frá Finnlandi,
hóp af ungum og framsæknum
fínnskum ljóðskáldum sem kalla
sig Nouri Voima.
Eftirfarandi ungir höfundar
úr hópnum Nouri Voima koma
fram og lesa úr verkum á
fínnsku og á sænsku: Tapio
Koivukari, Tomi Kontio, Martin
Enckell, Peter Mickwitz,
Markku Paasonen, Silja Hiiden-
heimo, Tuomas Nevanlinna, Ri-
ikka Takala og Maria Sántti.
Hjörtur Pálsson skáld hefur séð
um íslenska þýðingu og túlkun
á ljóðunum.
Nuoren Voiman Litto (Sam-
tökin ungt afl) var stofnað árið
1921 í Helsinki og skipar enn
mikilvægan sess í fínnskum
nútímabókmenntum. Samtökin
eru samstarfsvettvangur ungra
rithöfunda og listamanna í
Finnlandi og áhugamanna um
listir.
Þetta er landssamband sem
sinnir ýmsum verkefnum m.a
bókmenntagagnrýni og gefur
út tímaritið Nouri Voima (ungt
afl) sem kemur út í sex sinnum
á ári. Tímaritið kom fyrst út
árið 1908 og haslaði sér fljót-
Iega völl sem rit sem tók fullan
þátt í samfélagsumræðu þess
tíma. Enn þann dag í dag eru
það ungir rithöfundar, þýðend-
ur, heimspekingar og vísinda-
menn sem vinna efni blaðsins.
Lifandi ljóð
Hvert tölublað hefur sérstakt
þema og má nefna að 1997
hafa m.a. verið til umfjöllunnar
efni eins og mannát, endalok
og sambandið á milli bundins
og óbundins máls.
Árið 1994 var stofnaður
Ijóðaklúbbur, Elávien Runoilijo-
iden klubi (lifandi ljóð), sem var
gert í samvinnu við bókaútgáf-
una WSOY sem er stærsta
bókaútgáfa í Finnlandi. Markm-
iðið með þessum klúbbi er að
færa ljóðið nær Iesandanum.
Þessi hópur hefur skipulagt
ljóðakvöld víðsvegar um Finn-
land m.a. í tengslum við ýmsar
hátíðir ásamt því að gefa út
árlega úrval ljóða eftir unga
finnska höfunda í flokki sem
kallast Motmot.
Aðgangur er ókeypis í Nor-
ræna húsinu, en dagskráin hefst
sem fyrr segir kl. 18 á miðviku-
dag..
Ljóðasöngvar Jóns Þórarinssonar
UÓÐASÖNGSKVÖLD verður í
Listaklúbbi Leikhúskjallarans í til-
efni af áttræðisafmæli Jóns Þórar-
inssonar tónskálds mánudags-
kvöldið 10. nóvember kl. 20.30.
Það eru nemendur Söngskólans í
Reykjavík sem flytja þjóðlagaút-
setningar og sönglög Jóns við
gamla íslenska húsganga og ljóð
íslenskra og erlendra ljóðskálda.
Undirleik á píanó annast Ólafur
Vignir Albertsson og Jón Ásgeirs-
son tónskáld verður sögumaður
og kynnir kollega sinn og nafna
Þórarinsson. Umsjón með tónleik-
unum hafa Ólöf Kolbrún Harðar-
dóttir og Ólafur Vignir Alberts-
son, umsjónakennarar ljóða- og
aríudeildar Söngskólans.
Jón Þórarinsson er fæddur 13.
september 1917 að Gilsárteigi í
Eiðaþinghá. Að loknu stúdents-
prófi stundaði hann nám við Tón-
listarskólann í Reykjavík og í ein-
katímum og síðar í Yale háskóla
í Bandaríkjunum og lauk meist-
araprófi 1947. Jón starfaði við
Ríkisútvarpið hljóðvarp og síðar
sjónvarp þar sem hann var dag-
skrárstjóri frá 1968-1979. Hann
gegndi ýmsum trúnaðarstörfum
m.a. sem stjórnarmaður og fram-
kvæmdastjóri Sinfóníuhljómsveit-
ar íslands. Þá hefur Jón fengist
við ritstörf og vinnur nú að því
að skrifa Tónlistarsögu íslands.
Jón hefur stundað kennslustörf
um árabil, var m.a. yfirkennari
við Tónlistarskólann í Reykjavík
þar sem hann kenndi tónfræði og
tónsmíðar 1947-1968 og hljóm-
fræði kenndi hann við Söngskól-
ann í Reykjavík á níunda áratugn-
um.
Meðal efnis á tónleikunum á
mánudagskvöldið verða þjóðla-
gaútsetningar Jóns og sex gamlir
húsgangar, tvö af þekktustu ljóð-
um hans, „íslenskt vögguljóð á
Hörpu“ og „Fuglinn í fjörunni",
sönglög við ljóð Steins Steinars og
Andrésar Björnssonar, Ijóðaflokk-
urinn „Of Love and Death" og
„Vorvísa" eftir Jónas Hallgrímsson
en það er eina tvísöngslagið á tón-
leikunum. Einnig verða flutt ein-
söngslögin „Morgunvísa" eftir
Ammund Gíslason, „Dáið er allt
án drauma" eftir Halldór Laxness
og tvö ljóð á dönsku, „Jeg fandt i
morges“ eftir Kristmann Guð-
mundsson og „Jeg elsker dig“ eft-
ir Magdalene Thoresen.
Söngvaramir sem koma fram á
tónleikunum eru Elma Atladóttir,
Elísa Sigríður Vilbergsdóttir, Edda
Hrund Harðardóttir, Eyrún Jónas-
dóttir, Guðbjörg Tryggvadóttir,
Guðbjörg R. Þórisdóttir, Helga
Kolbeinsdóttir, Hrólfur Sæmunds-
son, Inga Björg Stefánsdóttir,
Kristján Valgarðsson, Nanna Mar-
ía Cortes, Jóna Fanney Svavars-
dóttir, Pétur J.R. Buchan, Ragn-
heiður Hafstein, Sigurður Haukur
Gíslason, Soffía Stefánsdóttir,
Stefán Helgi Stefánsson, Svana
Berglind Karlsdóttir, Valgerður
G. Guðnadóttir, Þórhallur Barða-
son, Þórunn Stefánsdóttir og Örvar
Már Kristinsson.
Nýjar bækur
• SMÁSAGNASAFNIÐ ís-
maðurinn er eftir Þorstein Ant-
onsson. I kynningu segir um bók-
ina og höfund hennar m.a.: „Hvað
á ísmaður frá forsögulegum tíma
sameiginlegt með jeppaeiganda í
Reykjavík á okkar tíð eða með
ungum hjónum í hjúskaparvanda
Þorsteinn
Antonsson
við hin vonlausu
í Grafarvogi?
Sögurnar vísa
á þvílík ótíma-
bundin við-
fangsefni
mannfólksins
hvar sem er. í
bókinni eru
sögur af ferða-
manninum sí-
leitandi, ýmist
kjör Stofnunar-
innar eða á lendum ævintýrisins
þar sem vættir tala enn við menn.
Með sumum fyrri bóka sinna,
skáldskap og sagnfræðiritum, hef-
ur Þorsteinn kynnt mannlíf sem
orðið hefur utanveltu í þjóðmenn-
ingu okkar þrátt fyrir verðleika."
Útgefandi bókarmner er Sigur-
jón Þorbergsson. Bókin er 128 síð-
ur prentunnin hjá Fjölföldun Þor-
bergs Siguijóns. Kápumynd er eft-
irJóhannes Elías.