Morgunblaðið - 09.11.1997, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ÓVÆNTUR FUNDUR TEIKNINGA OG SKIAIA
Frumteikningar af Alþingis
húsinu komnar í leitirnar
Uppdrættir af AI-
þingishúsinu, sem
taldir voru löngu
glataðir og aðrir
sem enginn hafði
hugmynd um, voru
meðal þess sem
Guðmundur Magn-
ússon uppgötvaði
fyrir nokkru í
óflokkuðu teikninga-
safni í Þjóðskjala-
-------7------------
safni Islands. Hér
greinir hann frá
fundinum.
IÞJOÐSKJALASAFNI Is-
lands hafa komið í ljós áður
óþekktar teikningar af Alþing-
ishúsinu frá árunum 1879 til
1880, þar á meðal uppdrættir
sem virðast vera endanlegar bygg-
ingarteikningar hússins en þær
hafa fram að þessu verið taldar
glataðar.
Enn fremur hafa fundist í safn-
inu frumtillögur að stækkun Ai-
þingishússins frá árunum 1906 til
1907. Er þar gert ráð fyrir allt ann-
ars konar viðbyggingu við húsið en
Kringlunni svonefndu sem reist var
1909. Sérfræðingum var ókunnugt
um tilvist þessara teikninga.
Fjöldi gamalla teikninga
Það var fyrir hreina tilviljun að
höfundur þessarar greinar fór að
kynna sér óflokkað safn teikninga
sem varðveittar voru í öryggis-
geymslu Þjóðskjalasafnsins að
Laugavegi 162. Teikningamar
höfðu verið fluttar í safnið ásamt
mörgum skjalabögglum úr kjall-
arageymslu eins ráðuneytanna
nokkrum misserum fyrr og biðu
rannsóknar og viðgerðar. Hafði
ekki verið kannað sérstaklega
hvað þær sýndu. í teikningasafn-
inu leyndust auk Alþingismynda
uppdrættir af Dómkirkjunni í
Reykjavík frá miðri síðustu öld.
Frá þeim fundi hefur áður verið
greint í Morgunblaðinu. Meðal
annarra uppdrátta voru einkar
glæsilegar teikningar danska arki-
tektsins Christians Thurens af
landsspítala í Reykjavík frá árinu
1899. Svipar þeim talsvert til
teikninga sama arkitekts af Laug-
amesspítala sem byggður var
tveimur árum fyrr. Einnig voru í
safninu grannteikningar af Möðra-
vallaskóla o.fl.
Þinghústeikningar taldar
glataðar
Alþingishúsið, eitt svipmesta hús
Reykjavíkur, var sem alkunna er
reist 1880 til 1881. Framkvæði að
byggingu hússins kom einkum frá
þáverandi landshöfðingja, Hilmarí
Finsen, og dönskum stjórnvöldum.
Miklum fjármunum var varið til
framkvæmdarinnar og mjög vand-
að til allra verka. Upphaflega var
leitað til dansks byggingarmeist-
ara, C. Klentz að nafni, og hann
beðinn að semja framdrög að
byggingunni. Vora tillögur hans
\sykiavik
rm
■vnársasg'
ZZI

UM TÍMA voru uppi áform um að hafa kjallara undir öllu Alþingishúsinu. Á þessari teikningu af bakhlið hússins frá árinu 1880, sem aldrei hefur
verið birt áður, sést hvaða áhrif þetta hefði haft á útlit þess. Hætt var við að byggja kjallarann vegna kostnaðar og vegna þess að það hefði komið í
veg fyrir að unnt væri að taka húsið í notkun á réttum tíma.
TILLAGA arkitektsins Kiorboe um viðbyggingu, móttökusal og þjónusturými, við Alþingishúsið vestanvert.
Grunnteikning. Fallið var frá hugmyndinni og Kringlan svonefnda byggð þess í stað. Mönnum hefur fram að
þessu ekki verið kunnugt um þessar tillögur.
kynntar alþingismönnum sumarið
1879. Þótt þær væra að mörgu leyti
vandaðar féllu þingmönnum þær
ekki í geð. Varð þá að ráði að leita
til eins þekktasta húsameistara
Danmerkur, Ferdinands Meldahls,
forstöðumanns listaháskólans í
Kaupmannahöfn, og fela honum
verkið. I Þjóðskjalasafni era varð-
veittar eftir hann fímm teikningar
af þinghúsinu, allt framtillögur,
dagsettar í nóvember 1879. Fáeinar
teikningar til viðbótar, líklega gerð-
ar á sama tíma, hafa varðveist í
Danmörku en þær era illa famar.
Fram að þessu hefur verið álitið að
aðrir framuppdrættir af húsinu
væra glataðir. Það kom því
ánægjulega á óvart að fá óvænt
fram í dagsljósið teikningar sem
virðast vera endanlegar byggingar-
teikningar (allar grannmyndimar
og þversniðsmynd era málsettar).
Ekki var síður foiritnilegt að sjá
þarna teikningu af Alþingishúsinu
með kjallara undir. Um kjallarann
sem aldrei var byggður hefur ým-
islegt verið skrifað og skrafað en
fram að þessu hefur mönnum ekki
verið ljóst um hvers konar kjallara
var að ræða og hvaða áhrif hann
hefði haft á útlit þinghússins.
Teikningin sem fannst er reyndar
aðeins af bakhlið húsins en gefur
þó góða hugmynd um hvernig
þinghúsið liti nú út ef ekki hefði
þurft að spara fé og hraða fram-
kvæmdum svo unnt væri að taka
húsið í notkun fyrir þingsetningu
1881.
Sá böggull fylgir skammrifi að
teikningamar sem um ræðir era
ekki áritaðar af Meldahl sjálfum.
Undir þeim stendur „For F.
Meldahl" með ólæsilegu nafni.
Meldahl kom aldrei hingað til lands
og annaðist F. Bald byggingar-
meistari framkvæmdir í umboði
hans. Má vel vera að teikningarnar
séu gerðar af Bald, enda féll það í
hans hlut að laga hugmyndir
Meldahls að aðstæðum í Reykja-
vík, þar á meðal að finna húsinu
endanlegan byggingarstað.
Óþekktar teikningar af við-
byggingu
Alþingishúsinu var frá upphafí
ætlað að hýsa auk þingsins söfn
landsins, stiftsbókasafn (síðar
landbókasafn), forngripasafn (síðar
þjóðminjasafn) og málverkasafn
(síðar listasafn). Upp úr aldamót-
um var orðið ljóst að rýmra hús-
næði þyrfti fýrir þessi söfn og
landsskjalasafnið (síðar þjóðskjala-
safn) sem stofnað var 1882. Var
Safnahúsið við Hverfisgötu byggt
yfir söfnin á áranum 1906 til 1908.
Um sama leyti var afráðið að
byggja móttökusal fyrir þingið.
Kemur sú ákvörðun að ýmsu leyti
á óvart því við flutning safnanna
skapaðist mikið rými fyrir starf-
semi þingsins í húsinu. Þá lá ekki
fyrir að háskólinn flytti í þinghúsið,