Morgunblaðið - 09.11.1997, Blaðsíða 50

50 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA
Fylling lífs
í hugvekju dagsins
segir sr. Heimir
Steinsson; Fyrir
Guðs náð fær venju-
legur maður iðulega
sannreynt eilífðina
með óvæntum hætti á
örskotsstundu.
Á 14. og 15. öld fór bylgja
kristinnar einingarhyggju yfir
vestanverða Evrópu. Að nokkru
leyti varð hreyfmg þessi undan-
fari siðbreytingarinnar á 16. öld.
Einingarhyggjumenn eða
„mystikar" fóru mjög svo hver
sína leið. Leiðir þeirra og kirkju-
kenningarinnar skildu þrásinnis
um stundar sakir, þótt flestir
beygðu sig fyrir hinni almennu
kirkju, þegar til kastanna kom.
Einna frægastur einingar-
hyggjumanna frá því snemma á
þessum tíma er meistari Ecke-
hart eða Ekkhart, en hann fædd-
ist í Hocheim í Þýzkalandi um
1260 og andaðist í Avignon árið
1328. Ekkhart var munkur af
reglu Dómíníkana og náði veru-
legum frama innan reglunnar.
Umfram allt var hann þó lærður
guðfræðingur og ritaði mjög um
þau efni, hafði með höndum
kennslustörf í París, en lauk ævi
sinni sem prófessor í Köln.
Meistari Ekkhart varð fyrir því,
að páfínn hafnaði opinberlega
allmörgum „setningum“ úr rit-
um hans. Lauk því máli raunar
ekki fyrr en að meistaranum
látnum. Hér verður ekki fjallað
sérstaklega um „setningar“
þessar. En minnzt skal í nokkr-
um almennum orðum á einingar-
vitund eða „mystik" í ræðum
Ekkharts og ritum.
Tími og eilífð
Grunntónn hugsunarinnar í
verkum Ekkharts er svohljóð-
andi: Til eru tvær tilverumyndir,
tími og eilífð. Tíminn er veröld
efnis og rúms með öllum þeim
aragrúa fyrirbæra, öllu því jafn-
vægisleysi og allri þeirri hrær-
ingu, sem þar getur að líta. Ei-
lífðin er veröld einingar, jafn-
vægis o g óhagganleika.
Meistari Ekkhart er þeirrar
skoðunar, að raunveruleikann
sé einungis að fínna þar sem
eilífðin er. Nokkur rök fyrir
sömu niðurstöðu færði ég reynd-
ar sjálfur fram í þremur hug-
vekjum hér í Morgunblaðinu á
nýliðnu sumri undir heitinu
„Samsemd og veruleiki“. Tíman-
íeg efni eiga því aðeins hlutdeild
í raunveruleikanum að þau end-
urspegli eilífðina. Guð er eilífur,
einn og óbrigðull. Hann er uppi-
staða þess ævarandi raunveru-
leika, sem eilífðin birtir. „í Guði“
verða maðurinn og veröld hans
raunveruleg. Án Guðs eiga þau
sér engan stað og enga tilvist.
í eilífðinni sameinast sundur-
leitustu hlutir. „Þar eru þúsund
englar hið sama og einn engill,“
segir meistari Ekkhart. Eilífðin
er handan þeirrar mergðar, sem
einkennir efnisheiminn. í eilífð-
inni eru allar andstæður gengn-
ar upp og sérhver barátta á
enda kljáð. í eilífðinni sér mað-
urinn allar myndir sem eina
frummynd; veröldin blasir við
honum í heildarsýn.
Örðugt er að koma orðum að
þessari sýn. Meistari Ekkhart
leggur á það áherzlu, að sá einn
fái numið þann leyndardóm, er
í hugskoti sínu skipi Guði í það
sæti sem honum ber. Fyrsta
skrefíð í átt til einingar við
ævarandi Guð er þannig fólgið
í vali og einbeittum vilja: Kjósir
þú að horfa á heiminn af sjónar-
hóli eilífðarinnar skaltu snúa þér
til Guðs í bæn og íhugun og
leggja kostgæfílega rækt við
hvort tveggja.
Löngun á réttri leið
Hversdagslega býr maðurinn
yfír margs konar löngunum.
Upp til hópa eyða menn ævinni
í að uppfylla hina sundurleitustu
þrá. Sá er þó hængur á, að jafn-
skjótt og einni löngun í þessum
heimi er fullnægt, tekur önnur
við. Maðurinn verður ekki sátt-
ur, meðan hann leitar stað úr
stað á vettvangi tímanlegra
gæða. Sérhver veraldleg nautn
elur af sér óslökkvandi þorsta
eftir öðrum nautnum. Skilning-
arvitin geta einungis veitt oss
lítinn hluta þeirrar heildar, sem
sálina þyrstir eftir. Svo lengi
sem vér látum oss efnisheiminn
lynda, erum vér á villigötum.
Vér hrökklumst andstæðnanna
á milli og finnum fótum vorum
hvergi varanlega táfestu. Nauð-
syn ber til að leita inn á aðra
braut.
Að dómi meistara Ekkharts
er það mannssálinni eiginlegt
að seilast eftir nokkru, sem
skynheimurinn fær ekki veitt.
Sálina dreymir um auðlegð, sem
ekki er fólgin í fjölda fyrirbæra,
heldur altækri heild. Sálin situr
í sorgum svo lengi sem hún
freistar gæfunnar á þeim vett-
vangi þar sem tími og rúm
breyta heildinni í brotasilfur.
„Þá fyrst er löngun mannsins á
réttri leið þegar hún leitar sér
staðar handan alls, sem unnt er
að þijá. Vér fínnum það, sem
vér leitum, þegar löngun vor er
að engu orðin. Sá sem ekkert á
og einskis þarfnast er ríkari en
hinn, sem á alla hluti og ekki
getur án þeirra verið,“ segir
meistari Ekkhart.
í dagsins önn
Lesandi þessarar hugvekju
kann að spyija að hvaða gagni
honum eða henni komi þessi
fróðleikur úr fórum klaustra-
manns, sem uppi var fyrir einum
sjö öldum. Hvaða not getur ver-
aldarbam vorra daga haft af
einingarhyggju liðinna kynslóða
yfírleitt?
Því er fyrst til að svara, að
kristin einingarhyggja hefur að
geyma sígild svör við ævarandi
spurningum. Hún á sama erindi
við streitufólk nútímans og við
munka á miðöldum. Gjörðu þér
far um að kynnast því sem ein-
ingarhyggjumenn segja, en láttu
hitt ógjört að fást um aldur
þeirra eða skrúða. Bent hefur
verið á lýsandi dæmi um eining-
arreynslu í ljóðum Steins Stein-
arr, en fáir munu bregða honum
um forneskju eða klerkdóm. Víð-
ar gætir hins sama í íslenzkum
nútímabókmenntum og listum.
í annan stað er rétt að vekja
athygli á því, að þú átt margvís-
leg tækifæri til að leggja rækt
við einingarvitund þína í dagsins
önn. íhugun dýpri leyndardóma,
er ekki óhjákvæmilega bundin
linnulausri iðkun. Einingar-
reynsla aldanna sýnir, að fyrir
Guðs náð fær venjulegur maður
iðulega sannreynt eilífðina með
óvæntum hætti á örskotsstundu.
Eilífðin er ævarandi „nútíð“. Ef
athygli þín er vakandi, kann
heildarsýn til eilífðarinnar að
birtast þér í einni andrá milli
tveggja nauðsynjaverka á anna-
degi. Sú birting er grundvöllur
að fyllingu lífs og gefur vegferð
þinni þaðan í frá nýjan lit og
áður óþekktan ljóma.
ÍDAG
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15 frá mánudegi til föstudags
Hverjir eru
á myndinni?
EIGANDI þessarar myndar hefur áhuga á að vita
hveijir eru á myndinni. Myndin er líklega af piltum
úr Verslunarskólanum 1907 1908. Þeir sem gætu
gefíð upplýsingar hafi samband í síma 553 7954.
Rós í hnappagat
Sjónvarpsins
ÞAÐ verður að færa Sjón-
varpinu rós í hnappagatið
fyrir að senda út frá há-
tíðartónleikum í Metro-
politan óperunni í New
York sl. sunnudag. Tón-
leikamir voru til heiðurs
James Levine, hljómsveit-
arstjóra, í tilefni af því
að það voru 25 ár síðan
hann stjómaði fyrst
hljómsveit í Metropolitan
ópemnni og stjórnaði
hann einnig þessum tón-
leikum, þriggja tíma tón-
leikum. Þama komu fram
fremstu óperusöngvarar
heims ásamt óperakóm-
um og vora tónleikarnir
mjög fjölbreyttir og frá-
bærir í alla staði. Þetta
var mjög góð skemmtun,
takk fyrir.
Sigríður.
Margar
nýbyggingar
ljótar í borginni
MÉR óar við hve margar
nýbyggingar, sem rísa
hver of annarri hér í
Reykjavík, höfuðborg
okkar, era ljótar og lág-
kúralegar. Er ég ekki ein
um þá skoðun. Leyfí ég
mér að nefna eitt af þeim
nýjustu, það er Rauða-
krosshúsið á homi Háa-
leitisbrautar og Lista-
brautar sem er lítið
augnayndi. Margar gömlu
byggingamar er gaman
að líta augum, t.d.
Bjarnaborg og fleiri göm-
ul hús sem hafa verið
gerð upp. Þó ber að þakka
margt sem er til bóta svo
sem öll blómakerin sem
skreyttu borgina okkar sl.
sumar.
Eldri borgari.
Dýrahald
Kettlingar óska
eftir heimili
FIMM kettlingar, tveggja
mánaða, kassavanir og
vel upp aldir, óska eftir
góðu heimili. Þeir era
frekar loðnir af skógark-
attablöndu. Uppl. í síma
554-2547.
Svartur leikur og vinnur.
SKÁK
Umsjón Margeir
Pétursson
STAÐAN kom upp á
heimsmeistaramóti
landsliða í Luzem í Sviss,
sem lauk um síðustu helgi.
Walter Arencibia
(2.550), Kúbu, var með
hvítt, en Alexander Yer-
molinsky (2.650), Banda-
ríkjunum, hafði svart og
átti leik. Hvítur lék síðast
13. h2-h4, sem er lítt
skiljanlegur leikur.
13. - Bh3! 14. g3 (Lætur
skiptamun af hendi, en 14.
gxh3 - Rxh3+ 15. Kg2 -
Rxf2 16. Hxf2 -
Bxd4 leiðir einnig
til tapaðs tafls á
hvítt) 14. -
Rxe2+ 15. Rdxe2
- Bxfl 16. Dxfl
- Rd7 17. Hdl -
De7 18. Kg2 -
Had8 og svartur
vann mjög örugg-
lega, því hvítur
hefur ekki fengið
neinar bætur fyrir
skiptamuninn.
íslandsflugs-
deildin. Ein um-
ferð í dag í
Skákmiðstöðinni Faxafeni
12 í Reykjavík.
Áster...
■.. ókeypis.
TM R*g U.S. Pat. OW. — aii nghta raaatvad
(c) 1997 Lo» Angatea Tknaa 6ýnwcata
Víkvetji skrifar...
DAGURINN í dag er 313. dagur
ársins. Á morgun hefst 46.
vika þess. Það eyðist sem af er tek-
ið, sögðu gamlir menn. Það gildir
um sérhvert ár. Það gildir og trú-
lega um ráðstöfunarfé fólks, ekki
sízt á þeim vikum sem framundan
eru, þ.e. vikum ,jólavertíðar“.
Fyrirhyggjufólk reynir að hafa
borð fyrir báru í fjármálum sínum.
Aðrir láta skeika að sköpuðu og
lenda í sjálfskaparvítum. Trúlega
reynist það ýmsum þrautin þyngri
að sigla milli skers eigin ráðstöfun-
arfjár og báru löngunar til að gleðja
sína nánustu á helgum jólum. Oftar
en ekki gengur þó dæmið upp. Og
gjöf af góðum hug er gulli betri.
Því er jafnvel haldið fram að þegar
einstaklingurinn ýtir að lokum far-
kosti úr jarðlífsvör hafi hann það
eitt í farteski sem hann hefur gefíð.
xxx
ANÆSTA ári (5. apríl 1998)
verða 50 ár liðin frá setningu
laga um vísindalega verndun físki-
miða landgrunnsins. Engin laga-
setning hefur markað önnur eins
tímamót í samfelldri baráttu þjóðar-
innar fyrir efnahagslegu sjálfstæði.
Landgrunnslögin mörkuðu
stefnu í varðveizlu og hagnýtingu
fískimiðanna. Útfærslur fiskveiði-
lögsögunnar 1952, 1958, 1972 og
loks 1975 voru reistar á þessum
lögum. Stefnumörkunin hafði síðan
ríkuleg áhrif á störf og niðurstöður
á hafréttarráðstefnum Sameinuðu
þjóðanna.
Ríkisstjórn á þessum tíma var
þannig skipuð: Stefán Jóhann
Stefánsson, forsætisráðherra,
Bjarni Benediktsson utanríkisráð-
herra, Eysteinn Jónsson, mennta-
málaráðherra, Emil Jónsson, við-
skiptaráðherra, Jóhann Þ. Jóseps-
son, fjármálaráðherra og Bjami
Ásgeirsson, landbúnaðarráðherra.
Ólafur Thors, þá atvinnumálaráð-
herra, undirritaði síðan reglugerð
um fyrstu útfærsluna í 4 mílur árið
ISLENDINGAR eiga og reka fyr-
irtæki í öðrum löndum, einkum
í sjávarútvegi. Þeir hafa einnig fjár-
fest í erlendum hluta- og verðbréf-
um. En hveijar eru eignir erlendra
fjárfesta á Fróni?
Hagtölur mánaðarins segja að
Svisslendingar séu öðmm þjóðum
stórtækari í þessum efnum. Fjár-
munaeign þeirra hér á landi í árslok
1996 var 8,1 milljarður króna.
Næstir komu frændur okkar og
fóstbræður, Danir, með 1,3 millj-
arða króna. Þeir fjárfestu m.a. í
malbikunarstöð og byggingar- og
olíuverzlunarfyrirtæki.
í hveiju fjárfesta útlendir hér?
Árið 1996 var bein fjármunaeign
erlendra aðila í atvinnurekstri: 1)
Stóriðnaður 9.212 m.kr., 2) Annar
iðnaður 724 m.kr., 3) Verzlun 1.298
m.kr., 4) Fjármálaþjónusta og
tryggingar 202 m.kr., 5) Annað
1.045 m.kr. Samtals 13.210 m.kr.
XXX
HVAÐ BOÐAR nýárs blessuð
sól? Hvað færir hið nýja ár á
fjörur landsmanna? Þjóðhagsáætl-
un fyrir árið 1998 leiðir líkur að
því, hvað okkar bíður hinum megin
áramóta í þjóðarbúskapnum.
Hún gerir því skóna að lands-
framleiðsla aukizt um 3,5% á næsta
ári og að þjóðartekjur aukizt um
3,7%. Þjóðareyðslan fer samt sem
áður fram úr þjóðartekjunum, eykst
um 3,9%, samkvæmt spánni. Af
þeim sökum eykst viðskiptahalli
okkar við umheiminn lítillega.
Aukning þjóðarútgjalda verður á
hinn bóginn hægari en á árunum
1996 og 1997, en þá hertum við
eyðsluna um 7% hvort árið. Ef þetta
gengur eftir dregur trúlega úr
spennu eftirspurnar, sem líkur
stóðu til að ykist í kjölfar góðæris
og kauphækkana. Slíkt er mjög
mikilvægt vegna þess að viðskipta-
halli og verðbólga eru við efri mörk
þess sem viðunandi getur talizt.
Að öllu meðreiknuðu er gert ráð
fyrir að hagvöxtur á mælikvarða
landsframleiðslu verði um 3,3% að
jafnaði árin 1998 til 2002. Sem
sagt gott, ef við kunnum með að
fara.