Morgunblaðið - 20.11.1997, Blaðsíða 24

Filialnetz
Wettbewerb
ja — aber nicht i
mil unseren I
Verteilanlagen
Joely Richardson
HÁSKÓLABÍÓ
24 FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1997
MORGUNB LAÐIÐ
Event Horizon
við endimörk alheimsins
ERLENT
Um borð í Event Horizon
Þekktu ótta þinn
Iatvinnuleysisskrám aðildar-
ríkja Evrópusambandsins
(ESB) er nú að finna nöfn 18
milljóna manna. Stjórnmála-
leiðtogar í álfunni eru sammála um
að í þessari staðreynd birtist alvar-
legasti vandi sambandsins og sumir
þeiiTa telja að trúverðugleiki þess
gagnvart almenningi sé í húfi. Til að
undirstrika þessa afstöðu munu leið-
togar aðildarríkjanna 15 koma sam-
an í dag til sérstaks fundar í Lúxem-
borg um atvinnuleysisvandann. Há-
leit markmið voru kynnt fyrir þenn-
an fund en þess er ekki að vænta að
hann marki þáttaskil þó svo trúlega
verði gengið lengra en nokkru sinni
fyrr í lokasamþykkt leiðtoganna
einkum hvað varðar sköpun starfa
fyrir ungt fólk og ráð við langtíma-
atvinnuleysi.
Opinberir textar frá Evrópusam-
bandinu verða seint taldir til
skemmtiefnis. Hið sama á við þegar
rýnt er í skýrslur og plögg um at-
vinnuleysisbölið: 18 milljónir manna
eru án vinnu í aðildarríkjunum, það
eru um 10,7% vinnufærra manna sem
þar búa. Tæpar sex milljónir manna
hafa þurft að sjá sér farborða með
öðrum hætti í meira en tvö ár. Innan
við þriðjungur þeirra karla sem ekki
voru í vinnu árið 1995 höfðu fengið
starf árið 1996. Tölfræðin hvað konur
varðar er enn verri: aðeins um fjórð-
ungur kvenna hafði komist inn á
vinnumarkaðinn á ný.
Dapurlegastar eru þó trúlega töl-
urnar um atvinnuleysi unga fólksins.
Atvinnuleysið í aldurshópnum frá
15-24 ára er að meðaltali 21.8% í að-
ildarríkjunum. Og víða innan ESB
eru þessar tölur lyginni líkastar: á
Spáni voru í fyrra 41.9% fólks á aldr-
inum 15-24 ára atvinnulaus. í Grikk-
landi var þetta hlutfall rúmur þriðj-
ungur, í Frakklandi 28,9%, á Italíu
33,5%, í Finnlandi 38,2%. Og ástand-
ið hefur ekkert batnað, öðru nær.
Árið 1992 voru 18,2% ungs fólks í
ESB-ríkjum á þessum aldri án at-
vinnu. Arið 1993, 21,4%, árið 1994,
22,2% og 21,6% fyrir tveimur árum.
í mörgum löndum Suður-Evrópu
gerir atvinnuleysið að verkum að fólk
sem komið er fram undir miðjan ald-
ur er enn öldungis háð foreldrum sín-
um eða ættingjum og fær því ekki lif-
að sjálfstæðu lífi. Þetta hefur síðan
margvíslegar efnahagslegar og fé;
Iagslegar afleiðingar í for með sér. Á
Spáni hafa menn t.a.m. verulegar
áhyggjur af fólksfækkun sem kemur
til af því að ungt fólk getur ekki geng-
ið í hjónaband og lifað fjölskyldulífi
sökum fátæktar og atvinnuleysis.
Þessar upplýsingar geyma engin
ný sannindi. Og það gera ráð þau sem
Evrópusambandið grípur til ekki
heldur. Skýrslur eru teknar saman
um vandann og fundir eru haldnir.
Jakkafataklæddu sendinefndirnar
sæta háði og spotti og spurt er hvers
vegna lausnin hafi enn ekki verið
dregin upp úr skjalatöskunum.
Áætlun um atvinnusköpun
Ráðamenn innan ESB hafa skynj-
að að þrýstingurinn fer vaxandi
vegna þess að tölurnar haldast
óbreyttar. Til að létta á honum lagði
framkvæmdastjóm Evrópusam-
bandsins fram skýr markmið í
glímunni við atvinnuleysið í byrjun
októbermánaðar. Þetta var sú áætl-
un sem leggja átti fyrir leiðtogafund-
inn sem hefst í dag. Þessi plögg
þóttu á margan hátt merkileg og
metnaðarfull. Hins vegar kom ekki á
óvart þegar þessum
markmiðum var hafnað.
í þessum skjölum
fr amkvæmdastj órnar-
innar er víða komið við. __________
Lagt er til að aðildarrík-
in sameinist um margvisleg markmið
sem verði að veruleika á næstu fimm
árum. Meðal annars skuli stefnt að
því að skapa 12 milljónir nýrra starfa
á þessu tímabili þannig að atvinnu-
leysið innan ESB fari niður í 7%.
Þessari áætlun, sem er í fjórum
liðum, höfnuðu fjármálaráðherrar
aðildaiTÍkjanna á sérstökum fundi í
Brussel í byrjun mánaðarins. Text-
amir voru sendir aftur fram-
kvæmdastjórninni með þeim fyrir-
mælum að vinna þyrfti málið betur.
Verða því umorðaðar ályktanir lagð-
ar fyrir fundinn í dag.
Þessi niðurstaða var hins vegar
1
FRÁ mótmælagöngu þýskra póstburðarmanna.
Evrópa
atvinnuleit
Leiðtogar ríkja Evrópusambandsins koma
saman til sérstaks fundar um atvinnuleys-
isbölið í dag. Ásgeir Sverrisson fjallar um
fundinn og þau ólíku viðhorf sem móta til-
raunir til að vinna bug á þessum vanda.
Átján milljónir
án atvinnu í
aðildarríkjunum
aðeins eitt kraftbirtingarform
ágreinings um algjör grundvallarat-
riði innan ESB: þótt samstaða ríki
um að atvinnuleysisvandinn sé gífur-
lega alvarlegur ríkir hins vegar ekki
samstaða um hvort raunverulegar
aðgerðir gegn honum - í þessu tilfelli
samræmd markmið varðandi sköpun
atvinnutækifæra - skuli teljast mál
sem heyri undir ESB.
Á ráðherrafundinum í Brussel var
það Theo Waigel, fjármálaráðherra
Þýskalands, sem lagðist af mestum
þunga gegn þessum tillögum fram-
kvæmdastjórnarinnar. Auk hans
hefur Rodrigo Rato, fjármálaráð-
herra Spánar, hafnað öllum hug-
myndum í þessa veru enda eru þeir
tveir einu fulltrúar réttnefndra
„hægri stjóma“ innan ESB um þess-
ar mundir.
Þjóðverjar líta svo á að atvinnu-
sköpun sé fyrirbrigði sem heyra eigi
undir stjórnvöld í hverju aðildarríki
fyrir sig en ekki Evrópusambandið
sem slíkt. Þetta sjónar-
mið þýsku stjómarinn-
ar ítrekaði Helmut Kohl
í þingræðu á fimmtudag
__________ í síðustu viku.
Þrátt fyrir að bæði
Þjóðverjar og Spánveijar hafi gefið
nokkuð eftir á lokasprettinum gaf
Kohl ótvírætt til kynna með þessari
yfirlýsingu að leiðtogafundurinn
myndi ekki skila af sér samræmdri
áætlun gegn atvinnuleysisvandan-
um. Trúlega verður þó kveðið á um
það í lokayfirlýsingunni að ESB-rík-
in muni „hafa í huga“ tillögur og við-
mið framkvæmdastjómarinnar.
Þjóðverjar hafa lengi staðið í vegi
þess að baráttan við atvinnuskortinn
innan ESB verði færð á hið yfirþjóð-
lega svið. Fyrir þessu era ýmsar
ástæður en nefna má að atvinnuleysi
heldur enn áfram að aukast í Þýska-
landi auk þess sem slík áætlun um
atvinnusköpun væri ekki til þess fall-
in að greiða fyrir stofnaðild Þýska-
lands að Efnahags- og myntbanda-
lagi Evrópusambandsins (EMU) þar
eð hallarekstur ríkissjóðs myndi
trauðla minnka við þetta. Og án
Þýskalands verður EMU ekki að
veruleika og þar með ekki heldur
stærsti draumur Helmuts Kohls
kanslara um einingu Evrópuþjóða.
Atvinnuleysi og
hlutverk ríkisvaldsins
En ágreiningsefnin era fleiri og
djúpstæðari þegar atvinnuleysið er
til umræðu innan ESB. í þunga-
miðjuríkjunum, Þýskalandi og
Frakklandi, eykst vandinn heldur en
hitt á meðan tekist hefur að draga
veralega úr atvinnuleysi í nokkrum
öðrum ríkjum, sérstaldega Bretlandi
auk Hollands og Danmerkur. Deilan
snýst um aðferðir en í henni birtast
viðtekin en ólík viðhorf Evrópuþjóða
til samfélagsins og hlut-
verks ríkisvaldins.
Sósíalistar, sem nú
halda um valdataumana
í Frakklandi og kröfð- ___________
ust þess að Lúxemborg-
arfundurinn yrði haldinn, hafa lofað
kostnaðarsömum atvinnuskapandi
aðgerðum enda era 12,6% vinnu-
færra manna þar án atvinnu. í
Þýskalandi geyma opinberar skrár
nöfn 4,3 milljóna atvinnuleysingja,
sem svarar til rúmlega 11% vinnu-
aflsins og pólitískan vilja skortir fyr-
ir því að grípa til þeirra róttæku að-
gerða sem þörf er talin á enda Þjóð-
verjar ekki þjóð snöggra umskipta.
Fálmkenndar tilraunir þýskra
stjómvalda til að losna úr þessari
spennutreyju hafa engum árangri
skilað og stjórnarandstaðan hefur
lagst gegn tillögum þeim sem fram
hafa komið um breytingar á eftir-
launa- og skattalöggjöfinni, sem aft-
ur era forsenda aukinnar fjárfesting-
ar í Þýskalandi.
Á leiðtogafundinum verður borinn
saman sá árangur sem aðildarríkin
hafa náð á sviði atvinnusköpunar í
þeim tilgangi að leiða í ljós nákvæm-
lega hvaða aðgerðir skila árangri og
hveijar hafa reynst breyta litlu. Má
því ætla að árangur Breta verði tek-
inn til sérstakrar skoðunar en þar
ríkja allt önnur viðhorf en á megin-
landinu.
Atvinnuleysi í Bretlandi hefur
hríðfallið á undanförnum árum og
mælist nú um 5,3%. Ástæður þessa
era skýrar og óumdeilanlegar. Þar
hefur efnahagslífið verið losað úr
fjötram reglugerða með skilvirkum
hætti auk þess sem skattar hafa ver-
ið lækkaðir, dregið hefúr verið úr
ríkisútgjöldum og bótagreiðslur vel-
ferðarkerfisins skomar niður. Þar er
litið svo á að markaðurinn skapi
störfin en það eigi ríkisvaldið ekki að
gera. Bretar hafa sótt fyrirmyndir
sínar til Bandaríkjanna þar sem at-
vinnuleysi er lítið, líkt og starfsör-
yggið og vinnumarkaðurinn einkenn-
ist af miklum sveigjanleika.
Ekki er lengur deilt um að slíkar
aðgerðir geti orðið til þess að auka
snögglega framboð á störfum. Þessi
hugmyndafræði gengur hins vegai- í
ýmsum grunnþáttum gegn hefð-
bundnum viðhorfum víða á megin-
landi Evrópu þar sem ekki kemur til
álita að lækka lágmarkslaun, lækka
skatta og létta á kostnaði fyrirtækja
vegna launatengdra gjalda. Á megin-
landinu er ekki óalgengt að slík gjöld
auki kostnað fyrirtækja á hvem
starfsmann um 45 til 60% eftir að
laun viðkomandi hafa verið greidd.
Hvatt til niðurskurðar
og kerfisbreytinga
í textum þeim sem frá Evrópu-
sambandinu koma er jafnan lögð
þung áhersla á samvinnu og samráð
hinna margfrægu „aðila“ þ.e. ríkis-
valds, vinnuveitenda og verkalýðsfé-
laga. Þessi hugsun er rótfóst víða á
meginlandinu Hkt og glögglega hefur
komið í Ijós í Frakklandi á síðustu
vikum og við henni verður tæpast
hróflað.
í áliti sem nefnd á vegum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins lét frá sér fara um
atvinnuleysið í Evrópu nú í septem-
bermánuði era aðildarríkin hvött til
þess að takast á við „rætur atvinnu-
leysisvandans" til að unnt reynist að
tryggja að stöðugleiki ríki innan
Efnahags- og myntbandalagsins
(EMU) þegar það verður að veru-
leika. í þessari skýrslu segir um-
búðalaust að þörf sé á: „ákveðnari
tilraunum til að auka skilvirkni og
sveigjanleika á vinnumarkaðinum“
og hvatt er til umbóta á skattakerf-
inu auk þess sem gera beri breyting-
ar á viðteknum bótakerfum velferð-
arþjóðfélagsins.
Yfirmaður Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins, Michael Camdessus, hefur sagt
að ESB-ríkin verði að einbeita sér að
því að skera niður atvinnuleysisbæt-
ur og draga úr félagslegum útgjöld-
um. Hugsunin að baki þessu er sú að
háar bætur og félagsleg aðstoð verði
ásamt öðru til þess að viðhalda at-
vinnuleysinu. Þessi rök era kunnug-
leg og margir era sannfærðir um að
þessi greining sé rétt. Á hinn bóginn
vaknar sú spurning hvort þessi al-
hæfing fái staðist. Bótakerfin í ríkj-
um Evrópusambandsins eru ákaf-
lega mismunandi-
Þannig njóta fjölmennir
hópar þjóðfélagsþegna í
ríýum Suður-Evrópu
engrar aðstoðar þar eð
þeir hafa aldrei verið í
fastri vinnu og því
aldrei komist inn í bóta- og trygg-
ingakerfið. Þetta á ekki síst við um
yngra fólkið.
Hagvöxtur og atvinnustig
Ráðamenn innan ESB eru al-
mennt þeirrar hyggju að at-
vinnustigið haldist í hendur við hag-
vöxt. Hægt hafi gengið að vinna bug
á þessum vanda vegna þess hve hag-
vöxtur í aðildarríkjunum hafi verið
lítill á umliðnum áram. Þessi rök-
semdarfærsla er óneitanlega sann-
færandi. Stenst hún skoðun?
Um það verður ekki villst að efna-
hagslífið í Evrópu er nú á uppleið
Þjóðverjar
eru andsnúnir
samvinnu