Morgunblaðið - 25.11.1997, Síða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 25. NÓVEMBER 1997
LAIMDIÐ
M0RGUN3LAÐIÐ
Ýmsar breytingar hafa átt sér stað í Hveragerði
Hefur tek-
ist að lyfta
Grettistaki
í Hveragerði hefur undanfarið veríð
gert átak í að fegra bæinn. Karl Blönd-
al ræddi við Einar Mathiesen bæjar-
stjóra um framkvæmdir og endurskipu-
lagningu bæjarins.
Morgunblaðið/RAX
EINAR Mathiesen, bæjarstjóri Hveragerðis, við sundlaugina í
Laugaskarði, sem nú hefur verið opnuð á ný eftir miklar fram-
kvæmdir og endurbætur.
MIKLAR útlitsbreytingar
hafa átt sér stað í
Hveragerði undanfarið.
Einar Mathiesen, bæjar-
stjóri Hveragerðis, sagði í samtali
við Morgunblaðið, að lögð hefði ver-
ið áhersla á að fegra ásjónu bæjar-
ins.
Einar er 35 ára gamall viðskipta-
fræðingur og var sveitarstjóri í
Bíldudalshreppi áður en hann var
ráðinn bæjarstjóri í Hveragerði.
Hann kvað reynsluna að vestan hafa
komið í góðar þarfir í Hveragerði.
„Þegar ég kom hingað til starfa
sumarið 1994 gerði ég mér grein
fyrir því að í Hveragerði biðu mörg
óleyst verkefni svo sem í gatnagerð,
fráveitumálum, frágangi á gang-
stéttum og opnum svæðum,“ sagði
hann. „Ég gerði mér hins vegar
ekki grein fyrir því að hægt væri á
jafnskömmum tíma að ráðast út í
eins viðamiklar framkvæmdir og
raun ber vitni. Áform bæjarfulltrúa
voru mikil í upphafi og menn höfðu
miklar hugmyndir um að efla sess
Hveragerðis. Meðal annars voru
uppi hugmyndir um miklar gatna-
framkvæmdir.“
Hann kvaðst hafa áttað sig á því
að ættu þessi markmið að nást yrði
að hagræða og stokka upp rekstur
bæjarfélagsins og ná tökum á fjár-
málastjórn hans ef ekki ætti að ráð-
ast út í umfangsmiklar lántökur.
Milljónasparnaður með
endurskipulagningu
Einar tók þátt í að endurskipu-
leggja ýmsa starfsemi á vegum
bæjarins. „Okkur hefur tekist að
spara milljónir og við höfum náð
þeim markmiðum, sem við settum
okkur, án þess að það kæmi niður
á þjónustu við íbúa, sem við höfum
aukið þrátt fyrir mikinn sparnað,“
sagði Éinar. „Þegar allir málaflokk-
ar eru teknir var þetta miklu meira
en mig óraði fyrir. Það er stefna
okkar að alltaf sé verið að vinna að
einhvetju hagræðingarverkefni."
Einar kom til starfa strax eftir
kosningar og þá biðu mörg verkefni.
„Fyrstu tvö árin var fjárhagsáætl-
un gagnrýnd af þáverandi minni-
hluta, en það átti eftir að breytast
þegar í Ijós kom að áætlanir stóð-
ust,“ sagði hann. „Fyrsta árið var
ég í raun með öll spjót á mér, en
1995 og 1996 gekk vel og á þessu
ári sýnist okkur á öllu að reksturinn
verði innan þeirra marka sem gert
var ráð fyrir í upphafi árs þrátt fyr-
ir mikil umsvif í framkvæmdum. Ég
tel að við séum að uppskera eftir
mikla hagræðingu og skipulags-
breytingar, sem hafa meðal annars
leitt til opnari og skilvirkari vinnu-
bragða.“
Úrvalsfólk Iykillinn að
velgengninni
Hann kvaðst hafa á að skipa úr-
vals starfsfólki, sem væri lykillinn
að velgengni sveitarfélagsins.
Hjá Hveragerðisbæ starfa rúm-
lega 100 manns í rúmlega 80 stöðu-
gildum. Bærinn borgar um 150 millj-
ónir í laun og launatengd gjöld og
rekur umtalsverða starfsemi. „Við
rekum einn grunnskóla, tvo leik-
skóla, bókasafn, slökkvilið, sund-
laug, íþróttahús, rafveitu, hitaveitu
og áhaldahús, sem sinnir meðal ann-
ars snjómokstri, gatnahreinsunum
og viðhaldi gatna,“ sagði Einar.
„Það er því í mörg hom að líta.“
Hveragerðishreppur var stofnaður
1946, en var áður hluti af Ölfus-
hreppi. Hveragerði fékk kaupstaðar-
réttindi árið 1987. Upphaf byggðar
í Hveragerði má hins vegar rekja til
1902, en jarðhitinn á svæðinu var
fyrst nýttur að heitið geti fyrir
Mjólkurbú Ölfusinga árið 1928.
Fyrsta jarðhitaholan var boruð árið
1940.
í hugum flestra íslendinga tengist
Hveragerði jarðhita og gróðurhús-
um. Einar sagði að á næstu árum
yrði lögð sérstök áhersla á að kynna
ferðamönnum, jafnt innlendum sem
erlendum, þann þátt í bæjarlífinu.
Þegar hefði verið lokið við að reisa
inngangshús við Hverasvæðið og
ásamt göngustígum og umhverfi
hverasvæðisins. Þar er meðal annars
Manndrápshver, sem hlaut nafn sitt
eftir að maður féll í hann árið 1906
og lést. Eftir það var sett upp götu-
lýsing í Hveragerði. Á hverasvæðinu
verður fræðsluefni þar sem jafnt
verður fjallað um jarðsögu svæðisins
sem nýtingu þess til hitunar hús-
næðis og gróðurhúsa og rannsókn-
um og nýtingu hitaþolinna ensíma
eða lífhvata úr hveraörverum.
Talsvert hefur verið um gatna-
framkvæmdir í Hveragerði undan-
farið og sjást þess greinileg merki
á svip bæjarins.
Forarpyttir horfnir
„Meginmarkmið okkar hefur verið
að auka þjónustu við íbúa og fyrir-
tæki, fegra bæinn og ganga frá
götum og gangstéttum þannig að
íbúar eigi greiðari leið um hverfin
um leið og aðkoman að bænum hef-
ur verið löguð,“ sagði Einar.
Þá mætti ekki gleyma lagningu
bundins slitlags og gangstétta þar
sem áður hefði verið möl og forar-
pyttir í rigningum, en nú hefði ímynd
þessara hverfa breyst til muna.
Lagning stétta og tyrfíng torgs í
miðju Hveragerði hefði orðið lyfti-
stöng og nú tali bæjarbúar um að
vísir sé kominn að miðbæ.
Bæjarstjórinn taldi upp ýmsar
framkvæmdir, sem ráðist hefði verið
í undanfarið. Á síðasta ári hefði
verið lokið við byggingu inngangs-
húss við hverasvæðið sem áður er
nefnt og fyrir rúmri viku hefði sund-
laugin í Laugaskarði verið opnuð
aftur eftir endurbætur.
Allt þetta væri í raun framlag
Hveragerðisbæjar til ferðaþjón-
ustunnar á staðnum, enda þyrfti
sveitarfélagið að halda því forskoti,
sem það hefði náð á því sviði.
Heilbrigðisþjónustan kjölfesta
Heilbrigðisþjónustan er að sögn
Einars ákveðin kjölfesta í atvinnulífi
Hveragerðis. Starf dvalarheimilisins
Áss/Ásbyrgis er umfangsmikið og
nú er verið að reisa hjúkrunarheim-
ili, sem mun kosta 250 milljónir
króna og borgar Elli- og hjúkrunar-
heimilið Grund alla upphæðina. Með
tilkomu hjúkrunarheimilisins munu
skapast tæplega 25 ný störf. Bæjar-
félagið hefur ýmsar tekjur af Ás/Ás-
byrgi og sagði Einar að þar á meðal
væru lögum samkvæmt fasteigna-
skattur og fasteignatengd gjöld af
þeim eignum dvalarheimilisins, sem
ekki væru nýtt fyrir vistmenn. Hann
sagði að það hefði verið gagnrýnt
að hann byggi í húsi í eigu Áss/Ás-
byrgis ásamt fjölskyldu sinni, en
hann greiddi markaðsleigu fyrir af-
notin og húsið hefði aldrei verið
notað fyrir aldraða.
Umfang Heilsustofnunar Nátt-
úrulækningafélags íslands, sem tók
formlega til starfa árið 1955, hefur
einnig aukist og geta nú 160 manns
dvalist þar í senn. í starfsemi henn-
ar er áhersla lögð á tvennt, almenna
og sérhæfða endurhæfingu og hvíld-
ar- og hressingardvöl.
Endurnýjun hitaveitu
Einar sagði að í upphafí árs hefði
bæjarstjórnin að fenginni tillögu
Veitustofnana Hveragerðisbæjar
samþykkt að heíjast handa við end-
urnýjun hitaveitunnar. „Nýja hita-
veitukerfíð er svokallað lokað hring-
rásarkerfi og um margt umhverfís-
vænt. íbúðar- og þjónustuhúsnæði
tengjast nýja kerfinu en gróður- og
iðnaðarhúsnæði verða áfram á gufu-
kerfi. Dreifikerfið hefur verið end-
urnýjað í Lyngheiði og reist tveggja
megawatta varmaskiptistöð, sem
sett verður í gang með viðhöfn [í
dag, föstudag].“
Að sögn bæjarstjórans er stefnt
að því að byggja kerfíð upp á næstu
15 árum samhliða uppbyggingu og
endurnýjun gatnakerfís. Með því
móti gæti hitaveitan dreift kostnaði
vegna fjárfestingarinnar á lengri
tíma í stað þess að ráðast út í mikl-
ar lántökur eða grípa til verulegra
gjaldskrárhækkana. Gert væri ráð
fyrir því að heildarkostnaður við
endurnýjun kerfisins myndi nema
um 230 milljónum króna. Fram-
kvæmdir þessa árs væru unnar fyrir
eigið fé og stefnt væri að því að svo
yrði áfram.
Grunnskólinn í brennidepli
Einar sagði að með yfirfærslu
grunnskólans til sveitarfélaganna
hefði verið stigið stórt skref í þeirri
viðleitni að efla og styrkja grunn-
skólann í landinu. Betri þjónusta
næðist með betri nýtingu á þekkingu
á aðstæðum og einföldun í stjórn-
sýslu. í Hveragerði væri verið að
vinna að heildaráætlun varðandi ein-
setningu skólans: „Við leggjum allt
í sölurnar til að styrkja og bæta
innra starf hans samhliða nauðsyn-
legum fjárfestingum í húsnæði."
Framför í dagvistarmálum
Að sögn Einars verður mikil fram-
för í dagvistarmálum bæjarins um
næstu áramót þegar lokið verður við
stækkun Leikskólans Undralands
um þriðjung. Leikskólinn hefði verið
stækkaður í samstarfi við Ölfus-
hrepp og Dvalarheimilið Ás/Ásbyrgi
og yrði biðlistum eytt og þjónustan
aukin. Bærinn hefði farið fram á það
við fyrirtæki og stofnanir í og við
Hveragerði að hlaupa undir bagga
með stækkunina og Ás/Ásbyrgi
hefði ákveðið að leggja til þijár millj-
ónir króna gegn því að eiga for-
gangsrétt á sex leikskólaplássum í
tólf ár. Kvaðst bæjarstjórinn telja
að slík samvinna bæjarfélags og
fyrirtækis væri einsdæmi.
„Við áætlum að heildarkostnaður
bæjarsjóðs og -veitna við fram-
kvæmdir og fjárfestingar verði 110
miiljónir króna á þessu ári,“ sagði
hann. „Á síðustu fjórum árum höfum
við fjárfest og framkvæmt fyrir rúm-
ar 300 milljónir króna. Á árunum
1990 til 1993 var samtals fram-
kvæmt fyrir 120 milljónir, það er
að segja ívið meira en framkvæmt
er og fjárfest á þessu ári.“
Einar sagði að með þessu væri
hann ekki að gagnrýna bæjarstjórn
síðasta kjörtímabils. Þá hefði áhersl-
an einfaldlega verið önnur og ein-
blínt á að lækka skuldir.
Þrátt fyrir miklar framkvæmdir á
kjörtímabilinu væri áætlað að skuld-
ir myndu lækka um 6% á tímabilinu.
Bæjarstjórinn kvaðst vera sáttur við
hvernig til hefði tekist í uppbyggingu
sveitarfélagsins á kjörtímabilinu.
Mikilvæg verkefni framundan
Einar kvaðst ekki hafa ástæðu til
að kvíða verkefnaskorti á næstunni:
„Á næsta ári er fyrirhugað að ráð-
ast út í miklar gangstétta- og gatna-
framkvæmdir, en að þeim loknum
verður að mestu búið að leggja gang-
stéttir og bundið slitlag á götur
Hveragerðis og einungis eftir nokkr-
ar af elstu götum bæjarins. Unnið
er að gerð heildaráætlunar um bygg-
ingu skólphreinsistöðvar fyrir bæinn
en það er verkefni upp á 150 milljón-
ir króna. Verkinu verður áfangaskipt
en bygging stöðvarinnar ásamt út-
bótum í frárennsliskerfi þolir enga
bið. Ráðgert er að fyrsti áfangi
stöðvarinnar verði gangsettur árið
2001.“
Einar er í þeirri sérstöku stöðu
að vera bæjarstjóri í sveitarfélagi
þar sem í raun er hvorki meirihluti
né minnihluti heldur samstarf allra
bæjarfulltrúa.
„Það var mikið átak fyrir bæjar-
fulltrúa D-lista og H-lista að setja
ágreiningsmál til hliðar og fara að
vinna sameiginlega að framfaramál-
um sveitarfélagsins með hagsmuni
íbúanna að leiðarljósi,“ sagði bæjar-
stjórinn. „Það er mín skoðun að sam-
starfið hafi orðið til þess að auka
samkennd meðal íbúanna. Jafnframt
hefur áratuga gömlum draugum
verið eytt. Samstaðan hefur orðið
til þess að okkur hefur tekist að
lyfta Grettistaki í framkvæmdum og
stefnumótun á öllum helstu sviðum
er snúa að uppbyggingu bæjarfé-
lagsins."
Bæjar- og sveitarstjórnarkosning-
ar verða á næsta ári, en Einar kvaðst
ekki velta þeim fyrir sér: „Framtíðin
er óráðin. Það veit enginn hvað
morgundagurinn ber í skauti sér.“
Morgunblaðið/Einar Jónsson
Kálfafellsstaðarkirkja
70 áraaf-
mæli Kálfa-
fellsstaðar-
kirkju
Suðursveit - Hátíðarmessa var í
Kálfafellsstaðarkirkju sunnudaginn
16. nóvember sl. af tilefni 70 ára
afmælis hennar. Sigurður Sigurðar-
son, vígslubiskup í Skálholti, flutti
hátíðarpredikun en sóknarpresturinn
sr. Einar Jónsson þjónaði fyrir altari
og rakti sögu kirkjunnar. Organisti
var Pálína Benediktsdóttir Miðskeri.
Eitt barn var skírt við athöfnina sem
var virðuleg og var ánægjulegt að
sjá gömul sóknarbörn og aðra vel-
unnara fjölmenna til messu.
Kirkjan hafði ávallt staðið í miðj-
um kirkjugarði á staðnum. Síðasta
kirkja var timburkirkja reist 1885
en hún fauk í hinum nafntogaða
Knútsbyl árið eftir 7. janúar 1886
og brotnaði í spón. Fljótlega var hún
endurreist af vanefnum og þótti
óhrjálegt hús er sífellt mátti þola
aðfínnslur af kirkjuyfirvalda hálfu.
Árið 1925 ákvað söfnuðurinn að
taka við kirkjunni og eigum hennar
enda var slíkt orðið alsiða. Kirkjunni
var reistur staður á fornum húsatóft-
um austur af bænum, yfirsmiður var
Siguijón Jónsson í Suðurhúsum,
Borgarhöfn. Arkitekt kirkjunnar var
Guðjón Samúelsson, húsameistari
ríkisins, og eru systurkirkjur all-
margar áþekkar um allt land.
Ekki var lagt af stað með mikið
framkvæmdafé enda sáust vart pen-
ingar manna í millum á þessum
árum. En hér reið baggamuninn sem
oftar þrotlaus sjálfboðavinna sóknar-
manna skv. niðuijöfnun sóknar-
nefndar en formaður hennar var þá
Benedikt Þórðarson á Kálfafelli,
bróður Þórbergs rithöfundar. Kirkjan
var fokheld undir veturnætur 1926
og fullgerð vorið eftir.
Á vígsludeginum 31. júlí 1927 var
sól og blíðuveður í Suðursveit og
heyskapur í fullum gangi. Þann dag
köstuðu menn frá sér amboðum og
héldu heim á staðinn þar sem klerk-
ar og sóknarnefnd gengu í skrúðfylk-
ingu að nýrri kirkju og fluttu með
sér helga gripi hennar. Þáverandi
prófastur sr. Ólafur Stephensen í
Bjarnanesi vígði kirkjuna en sr. Ei-
ríkur Helgason í Sandfelli og síðar
Bjarnanesi sá um altarisþjónustu.
Guðfræðineminn Jón Pétursson steig
í stólinn, en hann varð síðar sóknar-
prestur staðarins og prófastur.
Að hátíðarmessu lokinni var hald-
ið í gamla þinghúsið undir Krítar-
kletti, vatn hitað á prímusum og
kaffíveitingar bomar fram í boði
ungmennafélagsins. Ávörp voru
flutt, mikið sungið og dans stiginn
fram á kvöld Þannig leið þessi eftir-
minnilegi dagur fyrir 70 árum.
Kvenfélagið Ósk bakhjarl
Á þessum árum hafa kirkjunni
hlotnast margir eigulegir gripir er
bera vott um ræktarsemi og tryggð
gefenda og enn áskotnast henni gjaf-
ir og áheit. Á engan mun þó hallað
með því að segja að Kvenfélagið Ósk
hér í Suðursveit hafi verið kirkjunni
sá eilífðarbakhjarl sem mest hefur
um munað, óþreytandi við að prýða
og styrkja þennan helgidóm. Það
skal metið og það skal þakkað.
Margt hefur áunnist á síðari árum
við endurbætur og fegrun og fyrir
dyrum standa enn frekari endurbæt-
ur innanhúss. Suðursveitungum þyk-
ir vænt um kirkju sína og mega vera
stoltir af henni.