Morgunblaðið - 15.01.1998, Síða 22

22 FIMMTUDAGUR 15. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
ERLENT
Óvissa um loðnusamninga vegna boðaðs verkfalls
Góð vertíð gæti skilað
um fimm milljörðum
„PAÐ gæti nú bara farið svoleiðis
að ekki verði hægt að gera neina
loðnusamninga í ár vegna yfirvof-
andi verkfalls sjómannasamtakanna.
Við erum því ekkert í góðum málum
eins og stendur," sagði Halldór G.
Eyjólfsson, deildarstjóri hjá Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna hf., að-
spurður um hvaða áhrif verkfall sjó-
manna gæti haft á markaðsstarfíð,
en eins og kunnugt er hafa sjó-
mannasamtökin boðað verkfall frá
og með 2. febrúar.
Að sögn Halldórs myndi verkfall
hafa hræðileg áhrif þar sem SH hef-
ur verið að flytja út loðnuafurðir fyr-
ir um þrjá milljarða króna á ári, þar
af um 70% á Japansmarkað. Mestu
verðmætin eru fólgin í Japansloðn-
unni, sem er um þrisvar sinnum
verðmætaii en sú loðna, sem fryst er
á Rússlandsmarkað. Aftur á móti er
vinnslutími loðnu fyrir Japansmark-
að mjög skammur, aðeins tvær til
þrjár vikur í febrúar á meðan nægi-
leg hrognafylling er í loðnunni.
Loðnuhrogn fyrir Japansmarkað eru
svo unnin í mars.
Illleysanlegar deilur
Halldór segir það vera ótækt að
gera einhverja samninga við erlenda
kaupendur með það yfirvofandi að
kannski verði engin framleiðsla.
„Það stefnir allt í það að við munum
þurfa að halda að okkur höndum
vegna hugsanlegs verkfalls og að
ekki verði hægt að fara í neina
loðnusamninga vegna þess. Ef við á
hinn bóginn færum út í samninga,
yrðum við að vera ábyrgir gagnvart
kaupendum okkar í því að útvega
þeim umbeðna vöru. Við getum það
alls ekki eins og staðan er í dag enda
lítur út fyrir að um sé að ræða ill-
leysanlegar deilur á milli sjómanna
og útvegsmanna."
Stórmál að glutra
ekki niður forystunni
Islensk loðna hefur nánast verið
einráð á markaði í Japan ef undan er
skilin loðna, sem flutt hefur verið
þangað frá Kanada, en þó í mun
smærri stíl en frá Islandi. Að mati
Halldórs gæti markaðurinn í raun
hrunið ef hann fengi enga loðnu í ár
og gætu áhrif verkfalls því varað í
fjölmörg ár. „Það er stórmál fyrir ís-
lensku þjóðina að við glutrum ekki
niður þeirri forystu, sem við höfum
haft á þessum markaði.“
Tekist hefur að auka neyslu á
loðnu í Japan úr 20 þúsund tonnum á
ári í um 35 þúsund tonn á undanföm-
um þremur áram. „Það er því ekkert
óeðlilegt að áætla að góð loðnuvertíð
skili frystiiðnaðinum um fimm millj-
örðum króna. Þar af má reikna með
um 3,5 milljörðum króna vegna sölu
til Japans auk þess sem þessi tími er
sömuleiðis mjög mikilvægur gagn-
vart Rússlandsmarkaði."
Mikil eftirspum
Halldór segir að litlar sem engar
birgðir séu til í landinu af öllum
fiskafurðum þar sem sala hafi gengið
vel í haust vegna góðrar eftirspum-
ar. Þetta eigi einnig við um loðnuaf-
urðir, en vegna lélegrar loðnuvertíð-
ar í fyrra, hefur nú skapast mikil eft-
irspurn eftir loðnu í Japan og því
væri verðhækkun á loðnuafurðum
hreint ekki út úr myndinni, sam-
kvæmt upplýsingum frá sölusamtök-
unum. „Verðið fyrir loðnu til Japans
verður væntanlega hærra í ár en það
var á síðasta ári ef það verður loðnu-
vertíð. Verð á frystri loðnu á Rúss-
landsmarkaði er sömuleiðis heldur
betra nú en í fyrra.“
Hrista bara höfuðið
„Ef við náum ekki að framleiða
nógu mikið magn til þess að upp-
fylla þarfir Japansmarkaðar, erum
við að búa til pláss fyrir Kanada-
menn á markaðnum auk þess sem
búast má við því að neysla loðnu
hrynji ef engin loðna er til á mark-
aði. Það þarf engin að búast við því
að hægt verði að auka neysluna svo
allt í einu þegar okkur dettur í hug.
Okkar japönsku kaupendur hrista
höfuðið yfir því hvað íslendingar
séu að hugsa upp á sína framtíðar-
stöðu á markaðnum og raunar skilja
ekki öll þau verkfallsátök, sem hér
eru sífellt í gangi.“
„Verkfall er hið versta mál fyrir
okkur, eins og gefur að skilja, enda
kemur Japansloðnan bara einu sinni.
Obbinn af Japansfrystingunni fer
fram á tíu til tólf dögum í febrúar.
Auðvitað kemur þetta sér illa fyrir
Rússlandsmarkað líka sem er vax-
andi markaður," segir Pétur Isleifs-
son, framleiðslustjóri hjá íslenskum
sjávarafurðum hf.
Hann segir eftirspum eftir loðnu
vera mikla í Japan eins og er og ljóst
að hægt sé að selja þangað helling af
loðnu, hugsanlega fyrir gott verð þó
enn hafi verðþáttinn ekki borið á
góma. Aftur á móti væri ekki hægt að
fastbinda neina samninga í ljósi hugs-
anlegra verkfallsátaka hér á landi. Að
sögn Péturs seldi ÍS um sex þúsund
tonn af frystri loðnu til Japans í fyrra
og 16 þús. tonn í hittifyrra. „Við höfð-
um gert ráð fyrir 10-15 þúsund tonn-
um í ár sem gæti þýtt allt að tveggja
milljarða króna verðmæti fyrir fram-
leiðendur okkar.“
HU’Masettum,
aí sota | \e
í^umÞvínVÍa.
do nýia sendin9u
hornsóíurn °g
, \eðri og aWæo u
,g ákiaeói °g
Seljum einnig sófasett, hornsófa, svefnsófa,
borðstofuhúsgögn o.fl. með miklum afslætti.
Hjáokkureru
Visa-og
Euroraðsamningar
ávísun á staðgreiöslu
Armúla 8 - 108 Reykjavík
Sími581-2275 56&53T5 Fax568-5275
Króatar taka við stjórn Austur-Slavdníu
Hrekja Kró-
atar serbneska
íbúa á brott
Zagreb. Reuters.
HALFU sjöunda ári eftir að Króat-
ar misstu um þriðjung lands síns í
hendur Serbum fá þeir í hendur síð-
asta héraðið,, lokabitann í króatíska
púsluspilið. í dag verður Austur-
Slavonía, sem liggur á milli Króatíu
og Serbíu, hluti Króatíu að nýju og
vonast alþjóðlegir eftirlitsmenn til
þess að það gerist átakalítið. Engu
að síður hefur spennan í héraðinu
aukist síðustu vikur og ljóst er að
töluverður hluti Serbanna, sem búa
í Austur-Slavóníu mun halda á
brott. Hvort Króatarnir sem bjuggu
þar áður munu snúa aftur heim, er
hins vegar óvíst.
Austur-Slavónía hefur verið und-
ir yfirumsjón Sameinuðu þjóðanna
(SÞ) um tveggja ára skeið. í dag
mun um 800 manna gæslulið pakka
saman og halda á brott en eftir
verða 180 gæsluliðar SÞ og um 100
eftirlitsmenn frá Öryggis- og sam-
vinnustofnun Evrópu (ÖSE).
Kveðið var á um það í Dayton-
friðarsamningnum að Austur-Sla-
vónía yrði að nýju hluti Króatíu.
Króatar hafa undirbúið breytinguna
hægt og sígandi. Þeir hafa haldið
sveitastjórnarkosningar, sem fram-
bjóðendur Serba fengu um helming
atkvæða í, opinberar stofnanir hafa
verið endurreistar, tekinn upp
króatíski gjaldmiðillinn kuna í stað
serbneska dinarsins og Króatar
hafa tekið við landamæraeftirliti við
Dóná, sem rennur á landamærun-
um við Serbíu.
Reynt að fá Serba til
að vera um kyrrt
Það er ekki að miklu að hverfa í
Austur-Slavóníu. Stærsta borgin,
Vukovar, var lögð í rúst í þriggja
mánaða umsátri Serba og júgóslav-
neska hersins í upphafi stríðs
Króata og Serba árið 1991 og í nóv-
ember það ár féll héraðið í hendur
Serbum.
Um 80.000 Króatar flýðu frá
Austur-Slavóníu í kjölfarið og að-
eins 7.000 þeirra hafa snúið aftur.
Eftir því sem leið á stríðið við
Króata og síðar Bosníustríðið, tóku
serbneskir flóttamenn að streyma
þangað, fólk sem hafði hrakist frá
heimilum sínum, t.d. í Krajina-hér-
aði í Króatíu.
- kjarni rnáisins!
Um 100.000 Serbar voru í Aust-
ur-Slavóníu þegar mest var fyrir
tveimur árum en talið er að nú þeg-
ar hafi 15.000-20.000 þeirra haldið
á brott. Þá hafa um 30.000 flutt
hluta af eignum sínum til Serbíu.
Fyrir stríð þjuggu um 60.000 Ser-
bar í Austur-Slavóníu og Samein-
uðu þjóðirnar leggja mikla áherslu
á að þeim verði gert kleift að búa
áfram í landinu. Hafa SÞ samið við
Króata um að Serbar eigi forgang
að 40% starfa á vegum hins opin-
bera í Austur-Slavóníu, Serbar
stjórna hálftímaútsendingu á degi
hverjum í sjónvarpsstöð héraðsins
og sögukennslu í bamaskólum hef-
ur verið frestað um fimm ár vegna
mótmæla Serba við þá söguskoðun
sem fram kom í kennslubókunum.
80% atvinnuleysi
Lítið sem ekkert fé er að hafa til
uppbyggingar í Austur-Slavóníu,
hvorki frá Króatíu né Vesturlönd-
um. Atvinnuleysi er þar um 80%.
Erlend aðstoð hefur verið af skorn-
um skammti miðað við Bosníu en
hins vegar hefur tekist mun betur
til við alþjóðlegt eftirlit þar en í
Bosníu og samskipti Króata og
Serba hafa reynst áfallalítil.
Ekki er þó hægt að ganga að því
sem vísu eftir að Króatar taka við,
undanfarnar vikur hefur fjölda
Serba borist hótunarbréf og -símtöl
frá fólki sem á húsin sem Serbarnir
hafa búið í undanfarin ár, og dæmi
eru um að Króatar hafi rekið Serba
úr húsum. Þúsundir Króata hafa
dvalið í flóttamannabúðum í allt að
fjögur ár og er marga farið að
lengja eftir því að eiga fastan sama-
stað.
En skelfilegt efnahagsástandið í
Austur-Slavóníu kann að koma í veg
fyrir mikla árekstra, því ljóst er að
það verður fyrst og fremst unga
fólkið sem heldur til Serbíu og óvlst
er að ungir Króatar hafi áhuga á að
flytja til svæðis þar sem svo lítil von
er um atvinnu.
KLIKKUÐ IITSALA
SPAR SP0RT
TOPPMERKI Á LAGMARKSVERÐI
NÓATÚN 17
S. 511 4747
FILA
adidas
///
FiveSeasons
KlLMANOCK'
GOLOfk NDS