Morgunblaðið - 06.03.1998, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ
|^14 FÖSTUDAGUR 6. MARZ 1998
“ AÐSENDAR GREINAR
Aukin þjónusta
- við minnisskerta
sjúklinga
0
í DAG verður opnuð
eining innan Öldrunar-
lækningadeildar
Sjúkrahúss Reykjavík-
ur, sem þjóna mun ein-
staklingum með sjúk-
dóma er íyrst og fremst
valda skerðingu á minni
og því ástandi sem kall-
að hefur verið heilabil-
un, en algengastur
þeirra er svo kallaður
Azheimers sjúkdómur.
Með stofnun þessarar
einingar næst tvennt.
Annars vegar er sam-
þætt ýmis þjónusta sem
fram að þessu hefur
verið aðskilin og hins
vegar er bryddað upp á nýjung sem
er svonefnd minnismóttaka.
Minnismóttaka
dóminn á byrjunarstigi.
Þó er rétt að vara við of
mikilli bjartsýni því þau
lyf sem koma á markað
á allra næstu árum eru
ekki mikilvirk, en þau
eru þó byrjunin. Stund-
um finnast sjúkdómar
sem unnt er að lækna
að nokkru eða öllu leyti
og stundum kemur í
Ijós að gleymskan telst
eðlileg.
Minnismóttakan hef-
ur verið opin í tilrauna-
skyni um nokkurt skeið
og því komin nokkur
reynsla sem nýtist nú
þegar tilvera hennar
verður kunngerð.
Þjónustukeðja vegna
heilabilunar
Þegar aldurinn færist yfir vill
minnið fara að bresta. Hvenær er
það eðlilegt og hvenær er það byrj-
■wi á erfiðum sjúkdómi sem að lok-
Minnismóttaka hefur
veríð opin í tilrauna-
skyni um nokkurt
skeið, segir Jón Snæ-
dal. Þar fer fram grein-
ing á ástandinu.
"^m rænir einstaklinginn hæfileikan-
um að muna nokkum hlut og verða
alveg háður öðrum um allar athafnir
daglegs lífs? Margir velta þessu íyr-
ir sér og hafa af því áhyggjur,
stundum vegna þess að þetta hafa
orðið örlög nákomins ættingja. í
sumum tilvikum virðist viðkomandi
einstaklingur lítið taka eftir
gleymsku sinni eða afneita henni og
eru það því nánustu skyldmenni eða
maki sem verða að bregðast við.
Meiri ástæða er til að bregðast við
ef menn eru enn á besta skeiði (50-
70 ára) en þegar aldurinn er farinn
að færast yfir, enda algengara að
vægt minnistap geri vart við sig eft-
ir sjötugt en áður. Ef gleymska er
ggtfarin að hafa áhrif á daglegt líf er
ástæða til að athuga sinn gang, en
viðkomandi einstaldingur og fjöl-
skylda hans eru helzt dómbær á það
hvenær þetta er orðið að vandamáli.
Eðlilegt er þá að snúa sér til síns
'neimilislæknis sem metur ástandið í
byrjun og gefur ráðleggingar um
það hvort ástæða sé til að skoða
ástandið nánar. Nærtækt er þá að
vísa á minnismóttöku Öldrunar-
lækningadeildarinnar á Landakoti,
en einnig sinna taugasjúkdóma-
læknar, öldrunarlæknar og geð-
læknar greiningu á þessu vanda-
máli.
Minnismóttakan sækir fyrirmynd
sína til nágrannalanda okkar í austri
tyg vestri. Þar fer fram skipulögð at-
hugun á minnistapi og breytingum á
öðrum svokölluðum vitsmunalegum
þáttum svo sem skertri tjáningu,
persónuleikabreytingum og skertum
hæfileika til ýmissa athafna. Venju-
lega kemur hver einstaklingur
tvisvar. í fyrra sinnið hittir hann
lækni, hjúkrunarfræðing og félags-
ráðgjafa og er þá ástandið kannað,
hvers eðlis það er, á hvaða stigi það
er og fyrstu hugmyndir um orsakir
vakna. Fram að næstu komu fara
fram þær rannsóknir sem ástæða
þykir til að gera og er miðað við að
iðurstöður þeirra liggi þá íyrir. í
seinni komunni er greint frá því hver
niðurstaða rannsóknanna er og hvað
sé unnt að gera og fullyrða má að
nánast alltaf er eitthvað hægt að
taka til bragðs. Það er sérstaklega
mikilvægt að hafa í huga að nú þegar
hillir undir að lyf við Alzheimers
ggjúkdómi verði skráð hér á landi er
^roikilvægara en áður að greina sjúk-
Gleymska getur þróast í alvar-
legra ástand er kallað hefur verið
heilabilun (dementia). Astandið er
ekki unnt að lækna, en mikilvægt er
að lifa með vandamálinu og njóta sín
sem best og tekst það oft furðu vel.
Til þess að svo megi verða þarf að
koma til móts við vandann eins og
hann er hverju sinni, en það er mis-
jafnt eftir því hversu langt sjúk-
dómsástandið er gengið. Við höfum
kosið að tala um þjónustukeðju því
oft þarf að nota hvem hlekkinn á
fætur öðrum. Fyrsti hlekkurinn er
utan vébanda deildarinnar, en það
er heimilislæknirinn sem fyrst er
haft samband við. Ef hann metur
það svo vísar hann viðkomandi
áfram til greiningar á minnismót-
töku. Hann og hjúkrunarfræðingar
á heilsugæzlustöðvum eru þó oftast
nær í einhverjum tengslum við sjúk-
linginn áfram.
A minnismóttöku fer fram grein-
ing á ástandinu. Síðar er eðlilegt að
nýta aðra af þeim tveimur dagvist-
um sem deildin er í tengslum við, en
þar fer fram endurhæfing auk þess
sem sjúklingur og aðstandendur
hans fá þar ýmsan stuðning. Þegar
ekki er unnt að dvelja lengur heima
kemur til greina að fara á stoðbýhð
sem deildin er í tengslum við ellegar
á dvalarheimili eða hjúkrunarheim-
ili. A þessum tíma, sem oftast er
mörg ár, getur þurft innlögn af ýms-
um ástæðum og er þá möguleiki á að
nýta legudeildirnar tvær sem eru á
Landakoti.
Kostirnir við að samþætta þjón-
ustuna eru margvíslegir. Sérþekking
starfsfólks verður meiri en ella, sam-
band milli eininga gerir viðbrögð við
aðsteðjandi vandamálum markviss-
ari, minni hætta er á tvíverknaði og
auðvelt er að hafa yfirsýn yfir þá
þjónustu sem í boði er og þar með að
veita betri upplýsingar en ella.
Samstarfsaðilar
Helztu samstarfsaðilar deildarinn-
ar eru dagvistimar tvær, Hlíðabær
við Flókagötu og dagvist aldraðra
við Vitatorg og stoðbýlið Foldabær.
Einnig er talsvert samband við Fé-
lagsmálastofnanir á höfuðborgar-
svæðinu, einkum í Reykjavík og við
öll hjúkrunarheimili svæðisins. Leit-
að er sérþekkingar til sérfræðinga
og annars fagfólks á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur eftir því sem þörf er á
og rannsóknir eru stundaðar í sam-
vinnu við aðila utan deildarinnar.
Kennsla er eðlilegur þáttur starf-
seminnar. í vaxandi mæli er veitt
ráðgjafaþjónusta við aðrar stofnanir.
Til er aðstandendafélag sjúklinga
með Alzheimers sjúkdóm og skylda
sjúkdóma (FAAS) og er eðlilega
nokkurt samband við það. Þjónusta
við sjúklinga með skert minni og
heilabilun hefur verið að eflast und-
anfarin ár og sá áfangi sem næst í
dag er því varða á langri leið.
Höfundur eryfírlæknir við heilabil-
unareiningu A öldninarlækninga-
deild Sjúkrahúss Reykjavíkur.
Shirov tapaði-
er samt efstur
SKAK
Linares, Spáni, 22.
feb.-í). mars
OFURMÓT SJÖ KEPPENDA
Aleksei Shirov heldur enn naumri
forystu á Linaresmótinu, þrátt fyrir
tap á þriðjudag. Seinni hluti deilda-
keppni Skáksambands fslands fer
fram um helgina.
ALEKSEi Shirov heldur hálfs vinn-
ings forskoti á stórmótinu í Linares.
Hann hefur hlotið fimm og hálfan
vinning úr níu skákum,
en Indverjinn Anand er
næstur með fimm vinn-
inga úr jafnmörgum
skákum. Tveir stiga-
hæstu skákmenn heims,
þeir Gary Kasparov og
Vladímir Kramnik deila
með sér þriðja sætinu og
hafa hlotið fjóra og hálf-
an vinning, en hafa að-
eins teflt átta skákir,
einni færra en þeir
Shirov og Anand.
Shirov og Anand eiga
eftir þrjár skákir, en þeir
Kasparov og Kramnik
fjórar. Frí var á mótinu í
gær, en ellefta umferð
mótsins fer fram í dag, fóstudag. Þá
hefur Shirov hvítt gegn vini sínum
og æskufélaga Kramnik, en þeir
hafa stundað miklar rannsóknir
saman og lært hvor af öðrum. Það
er þó ekki líklegt að nein lognmolla
verði yfir viðureigninni.
Kasparov og Kramnik verða að
fara að hrista af sér slenið. Þeir hafa
aðeins unnið eina skák hvor, á með-
an Shirov hefur teflt miklu frískleg-
ar, unnið fjórar og gert tvö jafntefli.
Teflt verður daglega þar til mótinu
lýkur hinn 9. mars. I síðustu um-
ferðinni hefur Shirov hvítt gegn Ka-
sparov.
Bragi Þorfinnsson
hraðskákmeistari Hellis
Bragi Þorfinnsson sigraði með yf-
irburðum á Meistaramóti Hellis í
hraðskák 1998, sem fram fór mánu-
daginn 2. mars. Bragi hlaut 13 vinn-
inga í 14 skákum og varð heilum
þremur vinningum á undan næsta
manni. Þetta er þriðji meistaratitill
Braga á skömmum tíma, en í febrúar
varð hann Norðurlandameistari í sín-
um aldursflokki og um síðustu helgi
leiddi hann lið Menntaskólans í
Reykjavík til sigurs í skákkeppni
framhaldsskóla. Svo skemmtilega vill
til að Bjöm Þorfinnsson, bróðir
Braga, er núverandi skákmeistari
Hellis.
Röð efstu manna á Meistaramóti
Hellis í hraðskák varð þessi:
1. Bragi Þorfinnsson 13 v. af 14
2. Jón Garðar Viðarsson 10 v.
3. Stefán Kristjánsson 9'/2 v.
4. Lárus Knútsson 9 v.
5. Guðni Stefán Pétursson 8/2 v.
6. Ólafur Kjartansson 8/2 v.
7. Davíð Kjartansson 8 v.
8. Ögmundur Kristinsson 8 v.
9. Sigurður Páll Steindórsson 8 v.
10. Kristbjöm Bjömsson 7‘á v.
11. Halldór Pálsson 7 v.
12. Halldór Halldórsson v.
Keppendur voru 21. Skákstjórar
voru þeir Þorfinnur Björnsson og
Daði Örn Jónsson.
Guðjón Heiðar
gerir jafntefli
við Karpov
Guðjón Heiðar Val-
garðsson, 13 ára,
gerði jafntefli við
Anatoly Karpov,
heimsmeistara
FIDE, í fjöltefli sem
fram fór á alnetinu
síðastliðinn laugar-
dag. Guðjón hafði
svart. Skákin fór ró-
lega af stað og eftir
17 leiki var staðan
enn í jafnvægi. Því
miður varð þá að
binda enda á fjölteflið og skákin var
dæmd jafntefli. Það hefði verið fróð-
legt að sjá hvort Guðjóni hefði tek-
ist að standa í heimsmeistaranum í
framhaldinu, en að sjálfsögðu er
það frábær árangur hjá svo ungum
skákmanni að ná jafntefli við einn
sterkasta skákmann heims.
Skákin gekk þannig fyrir sig:
Hvítt: Karpov
Svart: Guðjón Heiðar
Enski leikurinn
1. Rf3 - c5 2. c4 - g6 3. g3 - Bg7 4.
Bg2 - Rc6 5. 0-0 - d6 6. Rc3 - e6 7.
Hbl - Rge7 8. a3 - a5 9. d3 - 0-0
10. Bd2 - Bd7 11. e4 - h6 12. Rb5 -
Be8 13. b4 - axb4 14. axb4 - Rxb4
15. Bxb4 - Bxb5 16. cxb5 - cxb4 17.
Hxb4 - Hal 18. Dd2 - Da5 19. Hbbl
Sjá stöðumynd
19. - Dxd2. Jafntefli.
Eins og sjá má hefur Guðjóni tek-
ist að jafha taflið alveg og átti því
fyllilega skilið að fá jafntefli.
Fjölteflið var haldið í tilefni af
verðlaunaveitingu vegna kennslu-
bókar Karpovs, „Skák og mát“, sem
kom út á íslensku í þýðingu Helga
Ólafssonar, stórmeistara.
Deildakeppnin
hefst á föstudag
Nú fer að líða að seinni hluta
Deildakeppni SÍ 1997-8, en keppnin
fer fram á fóstudag og laugardag.
Að þessu sinni verður teflt í húsnæði
Taflfélagsins Hellis í Þönglabakka 1,
Mjódd.
Fimmta umferð verður tefld
fóstudaginn 6. mars klukkan 20,
sjötta umferð laugardaginn 7. mars
klukkan 10 og sjöunda umferð sama
dag klukkan 17.
Eftir fyrri hluta Deildakeppninn-
ar er Taflfélag Reykjavíkur með ör-
ugga forystu í 1. deild, hefur fengið
29 vinninga af 32 mögulegum. I 2.
deild er B-sveit Hellis efst með 19
vinninga af 24 og Skákfélag Reykja-
nesbæjar er efst í 3. deild með 18(4
vinning.
Hraðskákmót
íslands 1998
Hraðskákmót íslands 1998 verður
haldið í Hellisheimilinu, Þöngla-
bakka 1, sunnudaginn 8. mars. Mót-
ið hefst klukkan 14. Þátttökugjald
er kr. 700 fyrir 16 ára og eldri, en
kr. 400 fyrir 15 ára og yngri.
Verðlaunasjóðurinn verður 60%
af þátttökugjöldum. Hann skiptist
síðan þannig: 1. verðlaun 50%, 2.
verðlaun 30% og 3. verðlaun 20%.
Margeir Pétursson
Daði Örn Jónsson
LINARES XXI. Styrkleikaflokkur stig 1 1'Á 2 3 4 5 6 7 VINN RÖÐ:
1 Veselin Topalov BUL 2.740 0'Á 00 % 72 72 1 3 7.
2 Vladímir Kramnik RÚS 2.790 V* 72 72 72 721/2 472 3.-4.
3 Aleksei Shirov SPÁ 2.710 11 'Á 1 72 072 10 572 1.
4 Peter Svidler RÚS 2.610 1/2 'Á 0 72/2 7272 072 10 372 6.
5 Gary Kasparov RÚS 2.825 % 'Á % 172 72 472 3.-4.
6 Vyswanathan Anand IND 2.770 1/2 'Á 11/2 172 01? 72 5 2.
7 Vasílí Ivantsiúk ÚKR 2.740 0 'Á'Á 01 01 72 1? I 4 5.
Guðjón Heiðar
Valgarðsson
BRIPS
llmsjón: Arnór G.
Ilagnarsson
Bridsfélag Akureyrar
Lokið er fyrra kvöldinu í tveggja
kvölda góutvímenningi BA þar sem
23 pör spila barómeter, 3 spil á milli
para. Að spiluðum 9 umferðum
standa leikar sem hér segir:
Jón Bjðmsson - Bjöm Þorláksson 64
Magnús Magnússon - Grettir Frímannsson 44
Öm Einarsson - Hörður Steinbergsson 39
Kristján Guðjónsson - Haukur Harðarson 35
Preben Pétursson - Helgi Helgason 34
Sveinn Pálsson - Bjami Sveinbjömsson 29
Landsbankamótinu
á Húsavík lokið
Það fór svo að sveit Björgvins
varð að lúta í lægra haldi fyrir sveit
Þóris í lokaumferð aðalsveita-
keppni Bridgefélags Húsavíkur
1998. A meðan vann sveit Sveins
sveit Bergþóru með fullu húsi stiga
og því varð röð efstu sveita þannig:
Sveit Þóris Aðalsteinssonar 146 stig
(Þórir Aðaisteinsson, Gunnlaugur Stefánsson,
Friðgeir Guðmundsson og Gaukur Hjartar-
son.)
Sveit Sveins Aðalgeirssonar 145 stig
(Sveinn Aðalgeirsson, Guðmundur Halldórs-
son, Óli Kristinsson, Hlynur Angantýsson,
Brynjar Sigtryggsson og Magnús E. Magnús-
son.)
Sveit Björgvins Leifssonar , 135 stig
(Björgvin Leifsson, Guðmundur Hákonarson,
Magnús Andrésson og Þóra Sigurmundsdóttir.)
Lokastaða í fjölsveitaútreikningi:
Friðgeir - Gaukur, sveit Þóris, 14 hálfleikir 18,04
Magnús - Þóra, sveit Björgvins, 14 hálfleikir 17,88
Óli - Hlynur, sveit Sveins, 10 hálfleikir 17,67
Mánudagskvöldið 9. mars hefst
aðaltvímenningur félagsins í boði
Sjóvár-Almennra. Spiluð verða for-
gefin spil með barómeterútreikn-
ingi, 4-5 kvöld eftir þátttöku.
Skráning lýkur á sunnudagskvöld
og hægt er að skrá sig hjá: Björg-
vin, s. 464 2076, Sveini, s. 464 2026,
og Gunnlaugi, s. 464 2127.
Bridsdeild Félags eldri
borgara, Kópavogi
Spilaður var Mitchell-tvímenn-
ingur föstud. 27. feb. 30 pör mættu
og urðu úrslit þessi:
N/S
Garðar Sigurðss. - Sigurleifúr Guðjónss. 364
Ingunn Bemburg - Elín Jónsd. 362
Kári Siguijónsson - Páll Hannesson 346
Jón Pálmason - Stefán Ólafsson 339
A/V
Ólafúr Ingvarsson - Jón Stefánsson 423
Rafii Kristjánsson - Oliver Kristófersson 386
Bragi Salómonsson - Hannes Alfonsson 347
Magnús Halldórss. - Sæmundur Bjömsson 342
Meðalskor 312
Spilaður var Mitchell-tvímenn-
ingur þriðjudag. 3. mars. 30 pör
mættu og urðu úrslit þessi:
N/S
Eysteinn Einarsson - Láms Hermannsson 386
Sigríður Pálsd. - Eyvindur Valdimarsson 357
Ingibjörg Hatld. - Sigvaldi Þorsteinsson 345
Ólafur Ingvarsson - Bjöm Kjartansson 334
A/V
Sæmundur Bjömss. - Magnús Halldórss. 394
Jón Stefánsson - Magnús Oddsson 388
Helgi Vilhjálmsson - Guðmundur Guðm. 375
Ernst Backman - Jón Andrésson 365
Meðalskor 312
Bridsdeild Barðstrendinga og
Bridsfélag kvenna
NÚ STENDUR yfir Barómeter
tvímenningur með þátttöku 36
para. Eftfr 14 umferðir er röð efstu
para eftirfarandi:
Albert Þorsteinsson - Bjöm Ámason 194
Ami Magnússon - Eyjólfur Magnússon 186
María Ásmundsd. - Steindór Ingimundars. 132
Sigurður Ámundason - Jón Þór Karlsson 123
Friðjón Magnússon - Valdimar Sveinsson 119
Besta skor þ. 2. mars sl.:
Albert Þorsteinsson - Bjöm Ámason 160
Baldur Bjartmarsson - Halldór Þorvaldsson 76
Ámi Magnússon - Eyjólfúr Magnússon 66
Eyþór Hauksson - Helgi Samúelsson 65
Hjálmar S. Pálsson - Kjartan Jóhannsson 65