Morgunblaðið - 30.04.1998, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 30. APRIL 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
í leit að
ferskleika
Flögð og fögur skinn er heiti verkefnis
----------7-------------
sem er framlag Islensku menningarsam-
steypunnar art.is til Listahátíðar í Reykja-
vík. Hulda Stefánsdóttir ræðir við nokkra
af fjölmörgum þátttakendum í þessum
viðamesta myndlistarviðburði innan vé-
banda hátíðarinnar að þessu sinni.
Morgunblaðið/Ásdís
NOKKRIR fulltrúar verkefnisins Flögð og fögur skinn sem er framlag
art.is til Listahátíðar í Reykjavík. Fremst frá hægri: Dagný Kristjáns-
dóttir, bókmenntafræðingur, Guðrún Vera Hjartardóttir, myndlistar-
kona, Filippía Elíasdóttir, fatahönnuður, Egill Sæbjörnsson, myndlist-
armaður, Guðni Elíasson, bókmenntafræðingur og Hannes Sigurðs-
son, forstjóri art.is, umsjónarmaður verkefnisins og sýningarstjóri.
VIÐFANGSEFNIÐ er
mannslíkaminn eins og hann
birtist í sínum margbreyti-
legustu myndum í okkar nútíma-
samfélagi. Vel á annað hundrað
lista- og fræðimenn koma að fram-
takinu auk fjölmargra fyrirtækja í
borginni. Verkefnið er styrkt af
Listahátíð og Samskiptum efh., en
fyrirtækið heldur upp á 20 ára
afmæli sitt og mun efna til
samkeppni meðal
myndlistarmanna í
samvinnu við art.is.
Sýningin Flögð og
fógur skinn verður
haldin í Nýlista-
safninu dagana 18.
maítil7.júníogíl4
verslunargluggum
við Laugaveg í sam-
vinnu við Þróunarfélag
Reykjavíkur. Fjórir er-
lendir gestalistamenn taka þátt
í sýningunni; Louise Bourgeois, Bar-
bara Kruger, Matthew Bamey og
Orlan. Vemdari verkefnisins er
Björk Guðmundsdóttir.
„Bleikur er ríkjandi tónn í öllu
verkefninu svo vísað sé til viðtek-
ina hugmynda um kynin,“ segir
Hannes Sigurðsson umsjónarmað-
ur og sýningarstjóri Flagða og fag-
urra skinna, en þetta er í þriðja
sinn sem hann tekur þátt í Listahá-
tíð í Reykjavík. Upphaflega var
hugmyndin sú að taka fyrir femín-
isma í íslenskri myndlist. Til þess
reyndist sú saga of brotakennd og
óljós. „Síðan spratt fram hugmynd-
in um Flögð og fógur skinn sem
tók að æxlast og stækka líkt og
frjóvguð eggfruma uns kynferði af-
kvæmisins var ekki lengur alveg á
hreinu. Segja má að verkefnið sé
einskonar sjálfstæð listahátíð inn-
an Listahátíðar," segir Hannes.
Ætlunin er að kveikja umræður
um viðfangsefnið á sem breiðustum
grundvelli. „Markmiðið með
. sýningunni og bókinni er
að tengja saman ólíka
þjóðfélagshópa á
þverfaglegum
gmndvelli og fá þá
til að taka á mark-
5 vissan hátt á einu
I umfangsmiklu við-
/ fangsefni, manns-
líkamanum. Það er
komin fram ný kyn-
slóð í íslenskri mynd-
list. Þetta unga fólk er að
mörgu leiti opnara, bein-
skeyttara og meira í takt við tím-
ann en hinir eldri,“ segir Hannes.
„Ég leitaði til listamanna sem ég
taldi að gætu brugðist við viðfangs-
efninu því fremur lítið hefur borið
á líkamanum í raunverulegum
póst-módemískum skilningi í ís-
lenskri myndlist. Með því að leggja
áherslu á verk yngri listamanna
vona ég að fram fáist samtímaleg
viðhorf sem gera muni sýninguna
áleitnari og ferskari."
starfi sínu sem sýningarstjóri á
Mokka og áður einnig í sýning-
arsalnum Sjónarhóli sóttist
Hannes gjarnan eftir að setja upp
sýningar erlendra og innlendra
listamanna sem unnu með manns-
líkamann. „Fyrir mér persónulega
eru Flögðin einskonar samantekt á
þessum hluta starfseminnar,“ segir
Hannes. Hann óttast ekki að fólk
bregðist illa við viðfangsefni sýn-
ingarinnar og segir tepruskap
gagnvart mannslíkamanum á und-
anhaldi. „Viðhorfín hafa gjörbreyst
á síðustu 15 árum eða frá því að
Stefáni frá Möðrudal var meinað
að sýna mynd sína Vorleikur vegna
þess að hún þótti særa blygðunar-
kennd fólks. Almenningur hefur
lítið kippt sér upp við sýningar
listamanna á Mokka á síðustu ár-
um og ég á því ekki von á mótmæl-
um nema frá 19. aldar gagn-
rýnendum. Ég er að miða inn í 21.
öldina.“
ess skal getið að boðið verð-
ur upp á safnaleiðsögn um
sýningarnar í Nýlistasafn-
inu í umsjón Önnu Einarsdóttur,
listfræðings, hjá Þróunarfélagi
Reykjavíkur. Þá hefur art.is meðal
annars gengið til samstarfs við
Sláturfélag Suðurlands sem býður
upp á grillaðar pylsur í porti
Nýlistasafnið og Gym 80 verður
með heilsurækt og fitumælingu
fyrir sýningargesti. Þegar Listahá-
tíð í Reykjavík lýkur ferðast sýn-
ingin Flögð og fögur skinn norður
á land þar sem hún verður í Lista-
safninu á Akureyri dagana 13. júní
til 18. júlí.
Fata-
menn-
in g
MEÐAL viðburða á Nýlista-
safninu í tengslum við verk-
efnið Flögð og fögur skinn má
auk þátttöku fjölmargra
myndlistarmanna nefna tísku-
sýningar íslenskra fatahönn-
uða í samstarfi art.is og
Eskimo Models. Filippía Elís-
dótth- er ein þeirra hönnuða
sem verða með sýningu í safn-
inu.
I grein um veldi tískunnar
sem Filippía skrifar í bók
art.is um mannslíkamann fær-
ir hún rök fyrir því að tískan
sé ósýnilegur hluti menning-
arinnar, undanskilin fræði-
legri umræðu. „Og í því felst
máttur hennar. Tískan er
alltaf nágranninn, alltaf ein-
hver annar,“ lýkur Filippía
grein sinni. A sýningunni í
Nýlistasafninu hyggst hún
skoða tísku dagsins í dag í
menningarlegu samhengi.
Fyrirsætur eru fólkið „af göt-
unni“, í sínum eigin klæðnaði.
„Það hefur aldrei verið tek-
ið á þessu fyrirbæri sem tísk-
an er með fræðilegum hætti
og því þarf að breyta,“ segir
Filippía. „Með tískusýningu
fólksins af götunni langar mig
til að gera grein fyrir að tísk-
an er alls staðar. Sjálf hef ég
mjög gaman af því að skapa
ímyndir en sakna þess að bet-
ur sé gerð grein fyrir þeim
víðu samfélagslegu skírskot-
unum sem þessi ímyndagerð
felur í sér.“
Sýning Filippíu verður
haldin laugardaginn 30. maí
kl. 21 í Nýlistasafninu. Fata-
hönnuðimir Björg Ingadóttir
og Valgerður Torfadóttm í
Spaksmannsspjörum verða
með tískusýningu á sama tíma
laugardaginn áður, 23. maí, og
þriðja laugardaginn, 6. júní,
verður Linda Björg Arnadótt-
ir með sýningu á eigin hönn-
un. Þá verða sýnd föt frá
herrafatabúðinni Book’s og
Absalut Versace.
Kyn og kynleysi
í samtímanum
ÖNNUR hlið verkefnisins Flögð og fögur
skinn er útgáfa bókar, rúmlega 450 blaðsíður,
þar sem fjallað er um líkamann frá margvís-
legum sjónarhomum. Breiður hópur fræði-
manna og sérfræðinga af ýmsum sviðum hef-
ur lagt til efni og era höfundar yfír 50 talsins.
Ritstjóri bókarinnar er Jón Proppé en auk
hans sitja í ritstjóm Hannes Sigurðsson, list-
fræðingur, umsjónarmaður og sýningarstjóri
verkefnisins, og bókmenntafræðingamir
Dagný Kristjánsdóttir, Ulfhildur Dagsdóttir,
Guðni Elíasson, Geir Svansson og Eiríkur Guð-
mundsson. Eitt af markmiðum verkefnisins er
að leiða saman krafta fræðimanna og listamanna
og reyna með því að höndla með sem víðtækust>
um hætti helstu viðhorf og viðhorfsbreytingar
okkar til líkamans á síðari áram.
Dagný Kristjánsdóttir og Guðni Elíasson
sátu fyrir svöram um áherslui- og markmið
bókarinnar sem skipt er upp í sex meginefnis-
flokka. Kaflamir skarast þó allir á fleiri en
einn hátt svo lýsa mætti kaflaskiptum sem
fljótandi landamæram. „Hugmyndin að baki
þessari bók er að skoða líkamann út frá sem
ólíkustu sjónarhomum, en undir mannslík-
amann falla nánast allir hlutir með einum eða
öðram hætti,“ segir Guðni og Dagný tekur af
honum orðið. „Áherslan er þó á kynin og
kynjamuninn." Og Guðni bendir á að það sé
eðlilegur útgangspunktur þar sem femínism-
inn hafi fyrst beint sjónum fólks að því hvem-
ig einstaklingurinn talar út frá líkamanum.
Frá glansmyndum til grótesku
með viðkomu í erfðafræði
Undir flokkinn gróteskur fellur umfjöllun
um afmyndanir líkamans; líkamlegan húmor
og groddaskap og með þann efnisþátt fer Ulf-
hildur Dagsdóttir höndum. Guðni sér um
sjónarhom glanslíkamans, allt frá Barbie til
Valentinos. Bíómyndir, ljósmyndir, auglýsing-
ar og margvíslegar hugmyndir um hinn fagra
líkama. Líkami vinnunnar nefnist greina-
flokkur sem Eiríkur Guðmundsson stýrir. Þar
er fjallað um líkamann sem vinnuafl, valda-
uppbyggingu samfélagsins og það hvemig
samfélagsformið sjálft miðar að stjómun lík-
amans. Geir Svansson fjallar um kynstur og
kynjalíf, og er viðfangsefnið allt það sem lýtur
að kyni, kynmótun og kynhegðun. Einkum
verður fjallað um uppbrot kynforma, sem
kalla mætti kynusla, og tilraunir til að endur-
skilgreina kynin, en eins og Guðni bendir á þá
hefur reynst erfíðara en í fyrstu lætur að
stilla kynjunum upp sem hreinum andstæð-
um. í greinarflokk sínum fjallar Dagný um
mat undir yfirskriftinni „Þú ert það sem þú
borðar (ekki).“ Loks skal nefndur flokkurinn
Póst-húman eða líkami framtíðarinnar sem
Jón Proppé hefur umsjón með. Þar er tekið á
ýmiss konar umbreytingum líkamans gegnum
tækni; s.s. fegranaraðgerðir, sæborga, sam-
runa og samband líkama og vélar, endursköp-
un líkamans með erfðaverkfræði og líf án lík-
ama, líkt og í samskiptum fólks um Netið.
Þau Guðni og Dagný hafa átt í vinsamlegri
baráttu um einstök greinaskrif og til marks
um hve kaflar geta skarast skal nefna skrif
um fegurðarsamkeppnir, nánar tiltekið þá
sem haldin var hér á landi árið 1983, en þá var
gestum boðið að gæða sér á tertu í líki fegurð-
ardrottningar ársins á undan. Glansmyndir,
matur eða gróteskur? Eða allt í senn? Því
verður hver að svara fyrir sig.
Gagnrýni á tvíhyggju
Dagný segir að bókin geti vel þjónað til-
gangi kennsluefnis í framtíðinni og þegar hef-
ur verið ákveðið að taka fyrir viðfangsefni
bókarinnar á námskeiði hjá Endurmenntun-
arstofnun Háskóla Islands næsta haust.
„Héma er tekið saman á einn stað efni úr öll-
um áttum sem varðar fólk sérstaklega í dag.
Bókin er samræða við samtímann þar sem
dregin era fram ýmis söguleg sjónarhorn á
viðfangsefnið." Guðni kýs að nota orðið marg-
sýni til að lýsa innihaldi bókarinnar. „Það sem
gerist við lestur bókarinnar er ekki bara það
að ólíkar greinar styrki hver aðra heldur
leysa þær upp röksemdarfærslur hverjar
annarra." Þannig svari bókin ekki endilega
spurningum heldur veki fleiri og virki lesand-
ann til umhugsunar um viðfangsefnið.
Rauðan þráð í gegnum ólíka kafla bókar-
innar segir Dagný vera gagnrýni greinahöf-
unda á tvíhyggjuna í greiningu kynjanna.
Annað einkenni er sá þverfaglegi hugsunar-
háttur sem verkið lýsir. „Ég held að það sé
mikilvægt að háskólakennarar komi út úr for-
tíðinni og horfi til þess samfélags sem við lif-
um í,“ segir Guðni. Og Dagný segir að hér sé í
raun verið að safna saman flestu því sem ritað
hefur verið um viðfangsefni mannslíkamans.
„Því hefur verið haldið fram að ekkert hafí
verið skrifað um þessi efni hér á landi. Með
þessari bók viljum við hins vegar sýna af-
rakstur af umræðu sem hefur verið að eiga
sér stað á síðustu 10-15 árum.“ Þau segja að
vandað verði til útgáfunnar og mikið lagt í
myndefni með textunum. Enda sjónræn miðl-
un aldrei skipt meira máli en í samfélagi
dagsins í dag. „Þetta er ekki bara bókaútgáfa
heldur er reynt að setja bókina í samhengi við
þann viðburð sem myndlistarsýningin er
þannig að allt eins mætti segja að bókin væri
lesefni eða sýningarskrá með þeim viðburði
sem sýningar hinna fjölmörgu ólíku lista-
manna eru,“ segir Guðni.
Málþing
í samvinnu við Endurmenntunarstofnun
Háskóla íslands efnir art.is til málþings í
Nýlistasafninu þrjá sunnudaga í röð. Fyrsta
kvöldið, sunnudaginn 23. maí kl. 21 stýra Ulf-
hildur Dagsdóttir og Guðni Elísson umræðum
um grótesku og glanslíkama. Á sama tíma
viku síðar fjalla Eiríkur Guðmundsson og
Dagný Kristjánsdóttir um líkama vinnunnar
og mat. Sunnudaginn 7. júní verður loks fjall-
að um kynstur og póst-húman undir stjórn
Geirs Svanssonar og Jóns Proppés. Gestafyr-
irlesari verður Ludwig Seyfarth.