Morgunblaðið - 09.07.1998, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 9. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Hversdags-
sjáandinn
UPPISTAJVP
Háskólabfó
JERRY SEINFELD
Mario Joyner hitaði upp. 8. júlí.
HÁSKÓLABÍÓ klukkan 20 og
er.n tínist fólk í salinn. Allt í kring-
um mig heyri ég talað á amerísku og
það flögrar að mér augnablik hvort
ég sé eini Islendingurinn í salnum.
En svo sé ég kunnuglegt andlit og
svo annað. Sviðið tjaldað svörtu og
einn einmanalegur hljóðnemi á
standi fyrir því miðju. Einsemd
skemmtikraftsins undirstrikuð strax
í upphafí - mínímalisminn uppmál-
aður, hér treður einn maður upp,
stendur berskjaldaður frammi fyrir
áhorfendum sínum, leyfir sér ekki
hjálparmeðul önnur en ljós og þenn-
an eina hljóðnema, treystir ekki á
aðra mótleikara en áhorfendur.
Hann stendur einn - hann er ein-
stæður standari en leitar um leið í
sífellu eftir stuðningi áhorfenda. Það
er eitt af einkennum standarans að
spyrja áhorfendur sína sífellt: Hafíði
aldrei velt því fyrir ykkur...? Þykir
ykkur ekki undarlegt að...? Er ég
einn um að þykja það fáránlegt
hvemig...? Og áhorfendur svara
honum með hlátri sínum eða þögn.
Og hér bíður Háskólabíó fullt af
fólki eftir að svara Jerry Seinfeld.
Standarinn er sögumaður. Hann
er arftaki þeirra sem forðum báru
sögur á milli bæja, sögðu skemmti-
lega frá, krydduðu með ýkjum og
kerskni og þágu sögubita fyrir. Vin-
sældir uppistandsins í seinni tíð
hljótum við þó að rekja til Ameríku.
Sæmdarheitið „Stand-up Comedi-
an“ varð reyndar ekki til fyrr en á
sjöunda áratugnum, en löngu fyrr
áttu Ameríkumenn góða sögumenn
sem áttu það skilið. Jafnvel þjóð-
hetjur eins og Mark Twain og Abra-
ham Lincoln voru annálaðir á sinni
tíð fyrir langar sögur sem þeir
ruddu úr sér frammi fyrir áhorfend-
um sem ætluðu ekki að verða eldri
af hlátri, og þetta var ekki einungis
góð ræðumennska - þetta var góð
sögumennska, uppistand.
Og um það bil sem þessum hug-
leiðingum lýkur dofna ljósin í saln-
um. Eftir stutta upphitun birtist
meistarinn sjálfur á sviðinu. Og
strax í upphafi er ljóst að hér er
galdur að gerast. Jerry Seinfeld er
viðkunnanlegur náungi - maður sem
allir vildu fá að sitja við hliðina á í
flugvél - og það líða ekki nema
nokkrar mínútur, kannski bara sek-
úndur, áður en hann hefur sjarmer-
að salinn uppúr skónum. Reyndar
hefur hann forskot, drengurinn. Við
þekkjum hann af sjónvarpsskjánum,
þetta grandalausa bros, þessi spyrj-
andi augu sem furða sig á öllu því
óskiljanlega sem verður á vegi
þeirra. En sama samt. Hér er svo
miklu meira að gerast. Seinfeld á
heima á sviðinu. Hann treður upp af
einstöku öryggi, jafnvel kæruleysi á
stundum, sem þó er þaulhugsaður
hluti af þeirri persónu sem hann
birtir okkur. Og eins og allur gam-
anleikur nærist uppistand hans á
viðbrögðum áhorfenda. Og þau láta
svo sannarlega ekki á sér standa.
Jerry Seinfeld er verðugur arftaki
og raunar rökrétt framhald af
stöndurum á borð við Woody Allen
og Bill Cosby, sem gerðu sjálfa sig
að meginskotspæni í spaugi sínu. Al-
len kom sér upp ímynd hins sjálfs-
upptekna, taugaveiklaða, menntaða
naflaskoðara - Cosby varð hold-
gervingur fjölskylduföðurins sem
gerði smæstu vandamál bama sinna
að aðhlátursefni. Arftakinn Jerry
Seinfeld skopast áfram að sjálfum
sér, en um leið fær hann áhorfand-
ann til að horfa í eigin barm og
hlæja að því sem þar leynist.
Seinfeld er hversdagssjáandi.
Hann fyllir hóp þeirra standara sem
taka eftir því smáa og hversdags-
lega. Þeir fjalla ekki um þjóðfélagsá-
standið. Pólitík hvarflar aldrei að
þeim, hvað þá spaug um nafngreind-
ar persónur. Markmiðið með uppi-
standi þehra er að hugga og gleðja
og síst af öllu vilja þeir ögra
nokkrum manni. En með því að
veita því smáa í tilverunni athygli,
því sem allir þekkja úr eigin um-
hverfí, benda á það og spyrja: Hafiði
velt því fyrir ykkur...? verða þeir
þegar best lætur til þess að maður
slær sér á lær og segir: Aha! Og
Morgunblaðið/Arnaldur
JERRY Seinfeld er afburða standari, um það þarf ekki að fjölyrða,
segir Karl Agúst í dómi sínum.
þetta Aha bendir til að standarinn
hafi hitt í mark. Hláturinn sem á eft-
ir fylgir tekur af öll tvímæli. Hvaða
smáatriði sem er getur orðið hvers-
dagssjáandanum efni í aðhlát-
ursefni, og raunar er það oft fyndn-
ara eftir því sem það er hversdags-
legra. Flugfreyjur að störfum, efna-
samsetning hóstamixtúru, sælgætis-
sala í bíó, allt verður þetta óheyri-
lega fyndið fyrir það eitt að hvers-
dagssjáandinn spyr og svarar síðan
sjálfum sér - afhjúpar fáránleikann.
En einkum og sér í lagi verður það
fyndið ef læraskellur og þetta eftir-
sóknarverða Aha er með í kaupun-
um. En vitaskuld þarf að spyrja
réttu spurninganna á réttan hátt á
réttum tima og svörin þurfa að
koma okkur á óvart, svipta grímunni
af áhorfendum um leið og fáránleiki
hversdagsins er afhjúpaður. Og
þetta tekst Seinfeld mætavel.
Og þó er ef til vill einn hængur á.
Einmitt vegna þess hve aðferð Sein-
felds stólar á að áhorfendur þekki út
og inn öll þau hversdagslegu smáat-
riði sem ábendingar hans snúast um
hendir það að íslenskir áhorfendur
hvá. Um leið og skotmarkið er ekki
lengur hluti af veruleika áhorfand-
ans hittir spaugið ekki. Þannig ger-
ist það af og tO í Háskólabíói að Am-
eríkanarnir í salnum ætla að rifna
en íslendingarnir hlæja þeim ein-
ungis til samlætis. En þarna er um
að kenna mismunandi menningar-
bakgrunni og ekkert við því að
segja, því við erum nú einu sinni að
horfa á amerískan listamann flytja
ameríska menningarafurð byggða á
ameríski'i hefð.
Jerry Seinfeld er afburða stand-
ari, um það þarf ekki að fjölyrða.
Persónulegur stíll hans er algjör-
lega laus við rembing og átök, eng-
inn hefur það á tilfinningunni að
verið sé að neyða hann til að hlæja.
Hann lýkur uppistandi sínu, tekur
við fagnaðarlátum og þakkar áhorf-
endum hlýlega. Sem áhorfandi vil ég
líka þakka honum fyrir að hafa snúið
hversdagleikanum á haus fyrir mig
eina kvöldstund, þakka fyrir að fá að
reka upp háværar hlátursrokur,
segja Aha og slá rhér á lær.
Karl Ágúst Úlfsson
Mannlífskrufning
Morgunblaðið/Golli
BORGARSTARFSMENN sýndu Seinfeld liug sinn til hans í verki á
túninu fyrir framan Hótel Sögu í gær.
ÞAÐ KOM Jerry Seinfeld ekki að
neinu gagni að hafa þénað milljónir
ef ekki milljarða króna á sjónvarps-
fyndni sinni þegar hann stóð frammi
fyrir íslenskum áhorfendum í Há-
skólabíói í gær, alvörugefnum, þung-
brýnum, frostbitnum og vindbörðum
í aldir - og, það sem meira er, algjör-
lega ókunnugum uppistandi sem
þessu. En ólíkt því sem búast mátti
við hafði Seinfeld áttað sig á þessu ís-
lenska alþýðueðli og skemmtunin
varð fyrir vikið beinskeytt og ósvikin.
Þessi brosmildi, vel greiddi og ei-
lítið búlduleiti New York búi hefur
greinilega óvenju næma tilfinningu
fyrir mannlífinu, bæði hinu smáa og
hinu stóra, og hinu stóra í hinu smáa.
Eins og við þekkjum úr sjónvarps-
þáttum hans verða brandararnir jú
einmitt til þannig; með því að kryfja
til mergjar einhvem örlítinn bút af
tilverunni ög sýna okkur hann eins
og í smásjá, stækkaðan hundraðþús-
undfalt, afhjúpast fáránleiki tilvist-
arinnar allrar. Hér er heldur ekki
verið að klæmast heldur einfaldlega
grínast; stíll Seinfelds er ekki að
ausa fúkyrðum og klámyrðum yfir
áhorfendur heldur sýna þeim lífið frá
óvæntu sjónarhomi.
Seinfeld fór víða; byrjaði í Kína og
endaði - kannski á táknrænan hátt -
í afturendanum á hrossi. Þama á
milli rúmuðust sögur um þekkt
þemu úr sjónvarpsþáttunum: konur
og karla, ameríska stefnumótabrans-
ann, störf flugfreyja, sjónvarpsgláp,
lyfjabúðir, Flórídaöldungana og
fleiri. En þótt efnin hafi mörg hver
verið kunnugleg var hér ekki um
neins konar endurtekningu að ræða;
alltaf kom eitthvað á óvart.
Hvernig fara menn annars að því
að standa uppi á sviði í einn og hálf-
an klukkutíma fyrir framan þúsund
áhorfendur og vera fyndnir; þú ert
einn á sviðinu, ert óvarinn, þetta
fólk vill hlæja og þú ert eina von
þess; ef þú klikkar hefurðu ekki af-
hjúpað neitt nema sjálfan þig, hug-
myndafæð þína og getuleysi. Aðferð
Seinfelds er rósemi, yfirvegun.
Kannski er þetta aðferð sem verður
til með áralangri æfingu en maður-
inn virðist, hvað sem því líður, hafa
fullkomna stjórn á sjálfum sér í
þessari þrúgandi aðstöðu; það dett-
ur hvorki af honum né drýpur. Við
þekkjum spaugara eins og Eddie
Murphy og Robin Williams sem
standa á blístrinu á sviðinu, hlaupa
fram og til baka með ógurlegum
hljóðum, fettum og brettum; ólíkt
þeim stendur Seinfeld nánast í stað
allan tímann, - í einn og hálfan
klukkutíma stóð hann nánast kyrr á
sviðinu, hann hækkaði ekki róminn
svo heitið geti, beitti svipbrigðum og
látbragði lítillega en að öðru leyti
varð vart séð að hann hefði mikið
fyrir þessu. Fyndni hans snýst ekki
um ærsl heldur orð. Þær fáu mínút-
ur sem maður hló ekki í gær dáðist
maður að því hve faglega var staðið
að verki og áreynslulaust.
Vatnsglas stóð á háu borði fyrir
miðju sviðinu. Þegar Seinfeld hafði
tekið síðasta sopann úr því var sýn-
ingunni lokið; eins og þetta ná-
kvæma vatnsmagn gefur til kynna
hefur vafalaust ekkert komið honum
á óvart meðan á sýningunni stóð,
jafnvel ekki tveir Ámeríkanar sem
gengu niður að sviðinu og köstuðu til
hans peysum að gjöf; Seinfeld þakk-
aði kurteislega fyrir sig en kvaðst þó
ekki í nauðum staddur hvað peysu-
kaup varðaði, sjónvarpsþættirnir
hefðu gefið ágætlega af sér.
Þröstur Helgason
Loftbrú
í Langá
HÓPUR tuttugu og þriggja
Breta kom til landsins í gær til
veiða í Langá á Mýrum. Koma
þeirra er sérstök fyrir þær
sakir að á Keflavíkurflugvelli
beið þeirra floti sjö flugvéla og
flutti að Langá.
Hópurinn lenti rétt fyrir
klukkan þrjú í dag og rúmri
klukkustund síðar var lent á
Stangarholtsflugvelli, sem er
rétt við ána. „Þau ættu því að
geta verið komin út í á að veiða
um hálfsexleytið," sagði Ingvi
Hrafn Jónsson, leigutaki ár-
innar. „Flugvöllurinn er ekki
nema 550 metrar svo við urð-
um að búa til flota af tveggja
og eins hreyfils vélum til að
geta lent hér á vellinum,"
bætti hann við.
Hann sagði að hópurinn
hefði kosið þennan kost fremui’
en að keyra í Borgarfjörðinn,
svo frá Keflavík yrði mynduð
sannkölluð loftbrú yfir í
Langá.
Sameinuðu
þjóðirnar
Islendingar
studdu
aukinn rétt
Palestínu
ÍSLENDINGAR voru í hópi
124 ríkja sem greiddu atkvæði
með tillögu um aukinn rétt
áheyrnarfulltrúa Palestínu til
þátttöku í starfi allsherjar-
þings Sameinuðu þjóðanna
sem var samþykkt í fyrradag.
Fulltrúar fjögun-a ríkja
greiddu atkvæði gegn tillög-
unni, Bandaríkin, ísrael,
Míkrónesía og Marshalleyjar,
en tíu ríki sátu hjá.
Fulltrúi Austurríkis kom
fram fyrir hönd aðildarríkja
Evrópusambandsins, íslands
og nokkurra annarra Evrópu-
ríkja og skýrði afstöðu þeirra.
Hann sagði að breytingin á
stöðu Palestínu hefði ekki for-
dæmisgildi. Bandaríkin hafa
gagnrýnt samþykktina á þeim
forsendum meðal annars að
hún muni leiða til þess að aðrir
þeir sem hafa áheyrnarfulltrúa
á allsherjarþinginu muni gera
kröfur um sama rétt.
Kuldalegt
veður
SNJÓKOMA og slydda voru á
Mývatnsöræfum í gærkvöldi
að sögn Sigurðar Aðalsteins-
sonar fréttaritara Morgun-
blaðsins á Jökuldal sem vai-
þar á ferð. Einnar gi’áðu frost
var og orðið grátt í rót og hvítt
í fjöllum, að sögn Sigurðar.
Hann sagði snjóinn ekki festa
á veginum en búast mætti við
að hann næði því við Möðru-
dalsfjallgarðana. Lítil umferð
vai- á Mývatnsöræfunum í
vetrarveðrinu í gærkvöldi að
sögn Sigurðar.
Veðurstofa íslands hafði
spáð slyddu og snjókomu norð-
an til einkum inn til fjalla og er
sú spá að ganga eftir. Spáð er
svipuðu veðri næsta sólar-
hringinn. Veðurstofunni bár-
ust veðurskeyti frá Hveravöll-
um og Grímsstöðum klukkan
21 í gærkvöldi og var þá til-
kynnt um slyddu á báðum
stöðum og hitastig við frost-
mark.