Morgunblaðið - 07.08.1998, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
NÚ ER borgar-
stjórn í sumarfríi að af-
Ioknum fjórum árum
undir stjórn R-listans.
Kjósendur töldu rétt
að gefa borgarstjóra
annað tækifæri til að
stjóma borginni næstu
fjögur ár til viðbótar.
Það er því rétt í hálf-
leik að líta yfír farinn
veg og meta hvað gert
hefur verið og hvert
stefnir. Reikningshald
Reykjavíkurborgar er
með ágætum og gefa
ársreikningarnir
glögga mynd af þróun
mála. Þar eru birtar
tölur um stöðu borgar-
sjóðs og borgarfyrirtækja fyrir árið
1997 sem og síðustu ára.
Tölurnar sýna svart á
hvítu, segir Eyþór Arn-
alds, að rekstur borg-
arinnar er farinn úr
böndunum.
Halli í góðæri
Síðasta vetur voru R- og D-listar
með ólíkai' skoðanir á fjármálastöðu
borgarinnar. Nú þarf ekki írekari
vitnanna við, einfaldast er að fletta í
ársreikningum borgarinnar og lesa
greinargóða skýrslu borgarendur-
skoðanda. Þar kemur fram að heild-
arskuldir borgarinnar hafa aukist um
tæpa 7 milljarða á síðustu fjórum ár-
um og það í góðæri. Úr 12.705 millj-
ónum 1993, sem var síðasta heila ár
sjálfstæðismanna, í 19.686 milljónir í
árslok 1997. Þetta gerist þrátt fyrh-
að árlegar skatttekjur vaxi úr 11.287
milljónum 1993 í 14.783 milljónir nú
1997. Til að bæta um betur hefur R-
listinn sótt á áttunda milljarð í arð-
greiðslur frá veitustoínunum á tíma-
bilinu 1994-1997. Hagnaður þeirra
fyrirtækja sem greiða áttu var 1.060
milljónir en arðsemiskrafa borgar-
sjóðs 1.499 og mismunurinn þvf nær
hálfur milljarður á síðasta ári einu
saman. Vegna þessarar gjaldtöku
hefur eigið fé þessara stöndugu fyrir-
tækja rýmað stórkostlega á kjör-
tímabilinu.
„Salan“
Til að bæta stöðu
borgarsjóðs fyrir kosn-
ingar var staðið að
„sölu“ á félagslegum
íbúðum í nýtt hlutafé-
lag og staðan þannig
bætt á pappírunum.
Seljandi var borgar-
sjóður, en kaupandinn
var borgin sjálf. Til-
flutningurinn lagaði
slæmar tölur í uppgjöri
borgarsjóðs um millj-
arða króna á pappírun-
um. Peningaleg staða
borgarsjóðs hefur
versnað um rúma þrjá
milljarða á síðustu fjór-
um árum, þótt ekki sé tekið tillit til
„sölunnar". Borgarendurskoðandi
segir meðal annars í skýrslu sinni
að þessi tala væri enn hærri ef ekki
kæmi til sala til Félagsbústaða hf.
þar sem borgarsjóður flutti til sín
2.668 milljónir. Staða borgarsjóðs
hefði þá verið neikvæð um 11.793
milljónir. Til samanburðar má geta
þess að peningaleg staða borgar-
sjóðs var jákvæð um 1.369 milljónir
árið 1990. Salan var fegrunaraðgerð
á lykiltölum á kosningaári.
Aukin skuldsetning veitir minna
svigrúm til fjárfestingar. Útgjöld
hafa vaxið í nær öllum málaflokkum
auk þess sem greiðslubyrði lána
hefur stóraukist. Svo vitnað sé í
skýrslu borgarendurskoðanda:
„Fjárfestingar hafa dregist saman
jafnt og þétt allt umrætt tímabil,
enda hefur tekjuafgangur, sem unnt
er að verja til fjárfestinga, ekki ver-
ið mikill." Fjárfestingar eru því
fjármagnaðar fyrir lánsfé. Það er
því von að menn spyrji hvernig nú-
verandi meirihluti ætli að fjár-
magna þær framkvæmdir sem hann
lofaði kjósendum þegar svona er.
Hvað verður um yfirbyggðan knatt-
spymuvöll, tónlistarhús og barna-
spítala svo nokkur loforð séu nefnd?
Þegar tölurnar koma í ljós er hætt
við að þolinmæði borgarbúa bresti
þó að þeir hafi gefið borgarstjóra
annað tækifæri.
Vinstrimenn hér á landi sem
annars staðar hafa tileinkað sér
tungumál nútímans og tala fjálg-
lega um þjónustusamninga, hluta-
félög og atvinnurekstur. Ný ímynd
breska Verkamannaflokksins, sem
kölluð er „New Labour", á sér hlið-
stæðu hjá R-listanum. Báðir hafa
kastað fortíð sinni fyrir róða og
leggja áherslu á „nútímalega"
ímynd án þess að hafa til þess
grunn. Það á jafnt við um R-listann
í Reykjavík sem Verkamannaflokk-
inn í Bretlandi að menn úr atvinnu-
lífinu verða hvumsa þegar þeir átta
sig á vanþekkingu og grunnhyggni
þeirra sem eru í lykilstöðum.
Reiknikúnstir forsvarsmanna R-
listans eru þess eðlis að jafna má
við blekkingar. Það merkilegasta
er að þeir virðast trúa þessum
kúnstum sjálfir. Það veldur
áhyggjum.
Höfundur er varaborgarfulltrúi.
Þróun lykilstærða
■ Peningaleg staða
borgarinnar
■ Skuldir borgarinnar
□ Skattekjur nettó
0^2 [Lii
Tölur úr ársreikningi Reykjavíkurborgar
Staðan í hálfleik
Eyþór
Arnalds
Áhrif föður á
brjóstagjöf
HVAÐA áhrif getur
faðir haft á brjósta-
gjöfina og hvaða áhrif
hefur hún á hann?
Þegar stórt er spurt er
oft fátt um svör en
segja má að almennt
vanmeti nýbakaður
faðir hlutverk sitt á
brjóstatíma barnsins.
Honum fmnst hann
vera utangátta, áhrifa-
laus og vanmáttugur
auk þess að fá ekki
sömu athygli og fyrir
fæðinguna. Þetta er í
raun ekki rétt þar sem
mikilvægi föður hefst
strax við meðgöngu
barnsins og heldur áfram eftir fæð-
ingu þess þar sem hann deilir
ábyrgðinni og umönnuninni og er
þátttakandi í lífi barnsins frá fyrstu
mínútu. Eitt af hlutverkum hans er
að vera til staðar og veita mikilvæga
aðstoð í uppbyggingu sambands
móður og barns fyrstu mánuði þess.
Hann þarf að veita hinni nýbökuðu
móður ást og hlýju en umfram allt
skilning, því mikið tilfinningaflóð
fylgir brjóstagjöf og því nána sam-
bandi sem myndast milli móður og
barns. Einnig getur hann stuðlað að
því að móðirin hvílist
vel og nærist á réttan
hátt, en það tryggir
betri næringu fyrir
barnið.
Meðan bamið er á
brjósti myndast ein-
stakt samband milli
móður og bams sem er
grundvöllurinn að
framtíðartengslum
bamsins við móður og
föður. Þessi þróun er
nauðsynleg til að barn-
ið verði öruggt og líði
vel tilfinningalega auk
þess sem þetta byggir
upp traust þess á fram-
tíðinni. Bæði móðirin og
bamið þarfnast þess að faðirinn
taki þátt í daglegu lífi barnsins til að
eðlileg tilfinningatengsl geti þróast í
fjölskyldunni.
Brjóstagjöfin getur leitt til þess
að faðirinn verði óöruggur með til-
finningar sínar og stöðuna á heimil-
inu þar sem hann getur ekki, þrátt
fyrir einlægan vilja, sinnt þeirri
grannþörf bamsins að fá næringu.
Faðirinn hefur stundum tilhneig-
ingu til að draga sig í hlé tilfinn-
ingalega sem leiðir oft til aukinnar
óánægju og afbrýðisemi auk þess
Hildur Ruth
Markúsdóttir
sem hann verður oft áhugalausari
um þátttöku í umönnun bamsins.
Jafnframt virðir faðirinn ekki þær
takmarkanir sem brjóstagjöfin leið-
ir til í daglegu lífí fjölskyldunnar.
Þessi eigingjarna afstaða föðurins
hefur djúpstæð áhrif á móðurina og
leiðir til aukinna árekstra og erfið-
leika sem bitna alltaf á barninu.
Faðirinn verður að skilja að nýtt líf
Jákvætt viðhorf og
stuðningur föður, segir
Hildur Ruth Markús-
dóttir, skiptir máli
varðandi lengd brjósta-
gjafar.
er komið á heimilið og það hefur
mikla þörf fyrir athygli og umönnun
og því er óraunhæft að draga sig út
úr daglegum fjölskyldumálum og
auka þannig álagið á móðurina.
Aukið álag á móðurina leiðir til
minnkaðrar mjólkurframleiðslu og
eykur líkur á að barnið sé skemur á
brjósti en ella. Það að hafa fullan
stuðning föður, að finna fyrir já-
kvæðu viðhorfi hans, umhyggju og
þolinmæði, skiptir í raun öllu máli
varðandi lengd brjóstagjafar. Faðir
sem er virkur í umönnun barnsins
síns hefur meiri skilning á þörfum
bamsins, sem skilar sér í meiri
ánægju við að upplifa undrið sem
nýtt líf vekur almennt hjá fóður.
Höfundur er leikskólakennari, móð-
ir og félagi í Barnamáli.
Mikil þörf
fyrir kennara
MARGIR skóla-
stjórnendur gera nú
úrslitatilraun til að
ráða kennara til starfa.
Öll höfum við orðið vör
við auglýsingar, þar
sem gripið er til ým-
issa úrræða til að ná
athygli þeirra, sem
hafa réttindi til að
kenna í grunnskólum
og framhaldsskólum, í
því augnamiði að fá að
njóta starfskrafta
þeirra. Af hálfu
menntamálaráðuneyt-
isins skal stuðlað að
því að unnt sé að starf-
rækja skóla.
Sæki enginn grann-
skólakennari eða framhaldsskóla-
kennari um auglýst kennslustarf
þrátt fyrh’ ítrekaðar auglýsingar
getur skólastjóri eða skólameistari
sótt um heimild til undanþágu-
nefnda grunnskóla eða framhalds-
skóla við menntamálaráðuneytið
um að lausráða tiltekinn starfs-
mann til kennslustarfa til bráða-
birgða, þó aldrei lengur en til eins
árs í senn. Undanþágunefnd metur
umsóknir og úrskurðar hvort heim-
ila skuli að lausráða umsækjanda.
Unnt er að skjóta ákvörðun undan-
þágunefndar til menntamálaráð-
herra, sem tekur lokaákvörðun í
málinu.
Nauðsynlegt er að
leggja mat á þörfina
fyrir kennara á kom-
andi árum segir Björn
Bjarnason og meta
störf þeirra að verð-
leikum.
Nokkrar umræður hafa orðið
um, hvort of strangar kröfur um
menntun í kennslufræðum hafi fælt
menn frá því að starfa í skólum,
einkum framhaldsskólum. Ný lög
um þetta efni voru samþykkt á Al-
þingi síðastliðið vor. Samkvæmt
þeim er krafist færri eininga í
kennslufræðum en áður, 15 eininga
í stað 30, ef menntun í faggrein eða
á fagsviði í framhaldsskóla jafngild-
ir að minnsta kosti 120 einingum
ásamt fullgildum lokaprófum. Þetta
á einnig við, þegar einstaklingur
hefur lokið námi í tæknifræði eða
meistaranámi í iðngrein, enda hafi
hann starfsreynslu og hafi haft
nema í samningsbundnu námi hjá
sér. Nú eru gerðar kröfur um 15
einingar í kennslufræði hjá þessum
einstaklingum í stað 30 eininga áð-
ur. Ættu þessar breytingar að auð-
velda að fá fólk með góða fram-
haldsmenntun til starfa í skólunum.
í samræmi við hin nýju laga
ákvæði er nú unnið að því að setja
nánari reglur um framkvæmd
þeirra, þar með starfsreglur fyrir
undanþágunefndirnar, sem fjalla
um óskir skólastjórnenda um
heimild til að ráða einstaklinga án
kennsluréttinda til starfa. Við
meðferð mála þurfa nefndirnar að
sjálfsögðu að fara að stjórnsýslu-
lögum.
Mat vegna grunnskóla
Töluverðar umræður hafa verið
um skort á kennurum með full
réttindi, einkum í grunnskólum.
Til þess að meta stöðuna eftir
miklar breytingar á rekstrarum-
hverfi grunnskólans hef ég ákveð-
ið að skipa nefnd sem er ætlað að
kanna hve marga kennara þurfi í
grunnskólunum fram til ársins
2010. Er það von mín, að nefndar-
skipanin leiði til þess að umræður
um skort á grunnskólakennurum
fari í þann farveg að fram komi til-
lögur er leysi vandann
til langs tíma. Þrátt
fyrir að menntamála-
ráðuneytið hafi heim-
ilað Háskólanum á
Akureyri að taka upp
kennaranám og þótt
fjarnám kennara fari
vaxandi eru enn of fá-
ir sem útskrifast ár-
lega til að hægt sé að
mæta vaxandi þörf
fyrir kennara á
grunnskólastigi. Þessi
þörf helgast meðal
annars af lengri skóla-
degi og því að ýmis
sveitarfélög eru að
fækka nemendum í
bekkjum.
Nefndinni verður meðal annars
ætlað að hafa hliðsjón af eftirfar-
andi í störfum sínum:
1. Ný grunnskólalög komast að
fullu tU framkvæmda á næstu ár-
um, meðal annars með einsetningu
í öllum skólum.
2. Sveitarfélög hafa nú rekið
grunnskólann í tvö ár og eftir ný-
legar sveitarstjórnarkosningar
liggur stefna þeirra betur fyrir en
áður, m.a. að því er varðar hagræð-
ingu og sameiningu skóla og fjölda
nemenda í bekkjum.
3. Næsta haust líta nýjar
námskrár fyrir grannskóla og
framhaldsskóla dagsins ljós.
4. Reynsla hefur fengist af kenn-
aranámi við Háskólann á Akureyri.
5. Kennaraháskóli Islands tók til
starfa undir nýjum formerkjum 1.
janúar 1998.
6. Fyrir liggur úttekt á kennara-
námi, þar sem rík áhersla er lögð á
gildi endurmenntunar.
Auk þess að leggja mat á áhrif
ofangreindra atriða er þess óskað
að nefndin kanni raunverulega þörf
fyrir nýmyndun í kennarastétt; ár-
lega þörf á endurnýjun að meðal-
tali; hve stórt hlutfall réttinda-
kennara er við kennslu; hve stór
hluti útskrifaðra kennara fer í
kennslu á hverju ári; þróun nem-
endafjölda; aldursdreifingu í kenn-
arastétt og hvaða áhrif hár meðal-
aldur kennara hefur á fjölda stöðu-
gilda.
Menntamálaráðuneytið hefur
beitt sér fyrir auknu eftirliti með
gæðum skólastarfs en fyrir utan
fulltrúa ráðuneytisins hefur verið
óskað eftir tilnefningum um nefnd-
armenn frá Kennaraháskóla Is-
lands, Háskólanum á Akureyri,
Sambandi íslenskra sveitarfélaga
og samtökum kennara, en í störfum
sínum mun nefndin að sjálfsögðu
einnig fjalla um öll önnur atriði,
sem hún telur koma til álita við mat
á kennaraþörfínni.
Mikilvægi kennarastarfsins
í nýrri skólastefnu, sem ég
kynnti síðastliðið vor, er lögð mikil
áhersla á mikilvægi kennarastarfs-
ins og skilvirkt innra starf í skólum,
svo að menntun íslenskra nemenda
standist strangar körfur. Stefnunni
verður ekki hrundið í framkvæmd
nema menntun kennara taki mið af
henni. Þá er brýnt að gera skipu-
lagt átak í endurmenntun kennara í
samræmi við stefnuna og hinar
nýju námskrár, sem birtast nú í
haust.
Ný upplýsingatækni á einnig eft-
ir að setja mikinn svip á starfið í
kennslustofu framtíðarinnar og
hafa áhrif á vinnubrögð og sam-
skipti kennara og nemenda. Þegar
litið er fram til ársins 2010 er nauð-
synlegt að hafa þetta í huga.
Þörf fyrir vel menntaða kennara
er mikil. Störf þeirra á að meta að
verðleikum og auðvelda þau með
góðu námsefni, skýrum markmið-
um og skilgreindum kröfum um
árangur.
Höfundu r er menntamálaráðherra.