Morgunblaðið - 07.08.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. ÁGÚST 1998 11
FRÉTTIR
VINIRNIR Ossy (Nikolaj Coster Waldau) og Jimmy (Mads Mikk-
elsen) í hlutverkum sínum.
Vinátta og
veraldargengi
KVIKMYNPIR
Háskólabfó
VINARBRAGÐ („VILD SPOR“)
irirk
Leikstjóri Simon Staho. Handrit
Staho og Nikolaj Coster Waldau.
Tónlist Hilmar Órn Hilmarsson.
Kvikmyndatökustjóri Jón Karl
Helgason. Framleiðandi Henrik
Danstrup. Meðframl. Peter Aal-
bæk Jensen, Friðrik Þór Friðriks-
son. Aðalleikendur Nikolaj Coster
Waldau, Mads Mikkelsen, Nukáka,
Pálína Jónsdóttir, Sævar Örn, Jón
Sigurbjörnsson, Egill Ólafsson,
Finnur Jóhansson, Hrönn Stein-
grímsdóttir. 95 mín. Dönsk/ís-
lensk. Nordisk Film 1998.
VINIRNIR Ossy (Nikolaj
Coster Waldau) og Jimmy (Mads
Mikkelsen), höfðu brallað margt
saman um árabil. Frá táningsár-
um í Kaupmannahöfn, síðan á
heimshornaflakki sem þeir fjár-
mögnuðu með eiturlyfjasmygli
og öðrum óvönduðum aðferðum.
Lifðu hátt á jaðri mannlífsins í
Austurlöndum fjær. Pá sneri
Jimmy baki við þessu rótlausa
líferni, settist að á Islandi og
kom upp heimili en Ossy hélt
ótrauður áfram svallinu í Ta-
ílandi. Þegar myndin hefst er
hann kominn til íslands til að
finna sinn gamla vin og félaga,
eftir fjögurra ára aðskilnað. Sá
sem hann hittir fyrir kemur hon-
um á óvart. Ekki gamli, góði
sukkarinn, heldur ábyrgur fjöl-
skyldufaðir í fastri vinnu, sem lif-
ir hamingjusamur fyrir sína ís-
lensku konu (Pálína Jónsdóttir)
og barn (Sævar Örn). Jimmy
bregður ekki síður við. Hann
hafði flutt til afskekkts lands,
sem hann segir að sé „aldrei í
leiðinni", til að flýja fortíðina,
sem hann hefur falið vandlega
fyrir konu sinni. Hann vill því
losna við þennan fortíðardraug
sem fyrst. Til þess þarf hann að
gera Ossy vafasaman greiða sem
Ossy snýi' uppí hefnd gegn sínum
fráhverfa vini sem gaf honum
aldrei tækifæri til að segja hvert
hið raunverulega erindi hans er.
Áhorfendum er enginn greiði
gerðm' með því að fara nánar útí
atburðarásina. Hún rekur sig
fímlega áfram í raunalegri sögu
vina sem hafa lent útaf sporinu,
annar kraílað sig inná það aftur,
hinn gjörsamlega glataður.
Myndin er því ekki, þótt efnið
gæti sannarlega bent til þess,
enn einn dópreyfarinn, heldur
fjallai' hún um gömul, góð gildi á
ferskan, öðruvísi hátt en við eig-
um að venjast. Vináttu, mann-
eskjur, tilfinningar. Fyrst og
fremst vináttu, sem ég held að
Danir leggi almennt meiri rækt
við og sinni af meiri kostgæfni.
Vinargreiði er frumraun leik-
stjórans og hanritshöfundarins
Simons Staho, sem er aðeins 25
ára og lofar góðu. Hún er þó
engu síður mynd leikarans
Nikolaj Coster Waldau, sem fer
ekki aðeins með erfiðasta og
veigamesta hlutverk hennar
heldur vann hann einnig hand-
ritð með leikstjóranum. Það er
viss sannleikur í frásögninni sem
lætur mann ekki ósnoi'tinn. Þessi
ódrepandi, þó óalandi vináttu-
bönd. Samtölin umfram allt eðli-
leg og fléttuð skynsamlegum til-
vísunum úr lífi félaganna, sem
skýi'ir vinfengið, rótlausa hegðun
og eftirsjá Ossy. Endirinn er
rökréttur í framhaldi af því sem
á undan er gengið, þó sá hluti
myndarinnar sem er sístur.
Hlutverk Mads Mikkelsen er
lítið auðveldara. Hann er persón-
an sem byggt hefur hús sitt á
sandi, þaif að gera hreint fyrir
sínum dyrum, kveða niður
drauga. Mikkelsen gerir það trú-
verðuglega og samleikur þessara
skærustu karlstjarna Danmerk-
ur er eftirminnilega fólskvalaus.
Yfirvegaður og gjörsamlega laus
við þá tilgerð sem vill bregða fyi'-
ir í íslenskum kvikmyndaleik. Is-
lensku leikaramir standa sig
einnig með ágætum, þau Jón Sig-
urbjörnsson, Egill Ólafsson og
ekki síst Pálína Jónsdóttir og
Hrönn Steingrímsdóttir, í vanda-
sömu hlutverki Thórhildar bar-
flugu. Hann hefur ekki verið
húmorslaus, sá sem gaf henni
nafn. Hún er sami senuþjófurinn
hér og í Skyttunum í den. Þetta
gæti verið sama konan, áratug-
um síðar... Þau fylla öll vel útí
rammann.
Vinarbragð er að hluta til ís-
lensk, þáttur Islensku kvik-
myndasamsteypunnar var fyrst
og fremst að sjá um gerð hennar
hérlendis og leggja til stærstan
hóp tæknimanna. Við eigum orð-
ið aldeilis góða útflutningsvöru á
kvikmyndasviðinu. Þékkingu á
við það besta sem gerist í ná-
grannalöndunum. Stærstur er
þáttur kvikmyndatökustjórans,
Jóns Karls Helgasonar, sem m.a.
átti besta þáttinn í Blossa. Gerir
enn betur að þessu sinni, fangar
landið á forvitnilegan hátt, í sam-
ráði við hinn unga danska leik-
stjóra. Sjónarhornin koma ís-
lendingum örugglega skemmti-
lega á óvart; fagrar landslags-
senur, fossar og grænar grundir
í bland við auðn, sand og jökla.
ískaldir neonbarir, afskekkt býli.
Áferðin gróf, samkvæmt kröfum
dagsins. Við eigum nokki'a úrvals
tökumenn, einn til viðbótar hefur
bæst í hópinn. Tónlist Hilmars
Arnar er angurvær í takt við
tregafullt efnið og þeirrar ágætu
náttúru að það fer ekki mikið fyr-
ir henni; er órofa hluti framvind-
unnar. Ef framtíð íslenskrar
kvikmyndagerðar ræðst af sam-
starfsverkefnum með nágranna-
þjóðunum, þá er vel af stað farið.
Sæbjörn Valdimarsson
Skólastjóri Myndlistarmeðferðarskólans á Fjóni um
brottrekstur flogaveikrar konu
*
„Askil mér allan rétt til
þess að reka nemendur“
VIBEKE Skov, skólastjóri Mynd-
listarmeðferðarskólans við Ker-
teminde á Fjóni í Danmörku,
kveðst í samtali við Morgunblaðið
hafa brugðist rétt við með því að
vísa Gæflaugu Björnsdóttur úr
skólanum í byrjun júlímánaðar. Vi-
beke Skov segist ennfremur ekki
hafa rekið Gæflaugu úr skólanum
vegna þess að hún væri með floga-
veiki, heldur vegna þess að hún
væri ekki nógu sterkur persónu-
leiki til þess að stunda nám í skól-
anum.
Eins og fram kom í frétt Morg-
unblaðsins í gær hyggjast Samtök
flogaveikra í Danmörku höfða mál
á hendur Vibeke Skov fyrir að
reka Gæflaugu úr skólanum í
byrjun júlímánaðar, daginn eftir
að hún hafði fengið vægt floga-
veikikast eða svokallað ráðvillu-
flog. Eva Tufte framkvæmdastjóri
Samtakanna segir í samtali við
Morgunblaðið að m.a. sé verið að
kanna þann möguleika að höfða
skaðabótamál gegn skólastjóran-
um, vegna ástæðulauss brott-
reksturs. Hún segir að Samtökin
hafi sent bréf til skólastjórans þar
sem óskað er eftir skriflegri grein-
argerð um ástæðu þess að
Gæflaugu var vísað úr skólanum,
og væntir hún svars í næstu viku.
Þá verði jafnframt ákveðið hvaða
leið Samtökin munu fara til að
sækja mál Gæflaugar gegn skóla-
stjóranum.
Segir að fyrir seu
flogaveikir nem-
endur í skólanum
„Við höfum fengið allt of mörg
mál inn á borð til okkar sem snú-
ast um fólk sem fær öðruvísi með-
höndlun vegna þess að það er
flogaveikt," segir Eva. „Ástæðan
er ef til vill sú að þetta er erfiður
sjúkdómur að mörgu leyti. AU
margir vita ekki nógu mikið um
hann og eru jafnvel hræddir við
hann.“ Hún segir að svo virðist
sem menn eigi auðveldara með að
bregðast rétt við í samskiptum sín-
um við fólk sem sé til dæmis blint
eða í hjólastól, en í þeim tilfellum
sé fötlunin áþreifanleg og þar af
leiðandi skiljanleg. „En það er erf-
iðara að skiíja fólk sem er fullkom-
lega eðlilegt að öðru leyti en því að
það missir stundum skyndilega
meðvitund í stuttan tíma. Það er
ástæðan fyrir því að við þurfum
svo oft að horfast í augu við mál af
því tagi sem hér um ræðir,“ segir
Eva.
„Stormur í vatnsglasi“
Vibeke Skov leggur áherslu á
það í samtali við Morgunblaðið að í
myndlistarmeðferð sé fyrst og
fremst verið að kenna sálfræði, en
ekki myndlist. „Því er mikilvægt
fyrir nemendur að geta bjargað sér
sjálfir, en það gat Gæflaug ekki,“
segir hún og vísar m.a. til þess að
aðrir nemendur skólans hafi þurft
að hjálpa Gæflaugu mikið eftir þrjú
flogaveikisköst sem hún hafi fengið
á meðan á skólavistinni stóð.
Gæflaug kannast reyndar ekki við
annað en að hafa fengið eitt vægt
flog á þessum tíma. Hún hafi að
vísu fundið fyrir smá einkennum í
annað skiptið, en það hafi jafnað
sig um leið og hún komst út í ferskt
loft.
Vibeke segir einnig að í skólan-
um hjá henni séu nemendur sem
séu með flogaveiki, en heldur þvi
jafnframt fram að hjá þeim nem-
endum sé sjúkdómurinn ekki á eins
háu stigi og hjá Gæflaugu. „Allir
nemendur mínir þurftu að hjálpa
Gæflaugu mikið allan tímann og að
lokum komu þeir til mín og sögðu
að svona gæti þetta ekki gengið
lengur,“ segir Vibeke og bætti því
við að ef Gæflaug hefði ekki farið
hefðu aðrir í nemendahópnum
hætt í náminu.
„Þau komu ekki hingað til að
passa upp á neinn heldur til þess
að afla sér menntunar. Eg veit því
ekki hvernig ég hefði getað leyst
þetta mál öðruvísi." Vibeke segist
auk þess áskilja sér allan rétt til
þess að reka nemendur úr skólan-
um, sem sé einkarekin stofnun og
að lokum heldur hún því fram að
allt þetta mál sé eingöngu „storm-
ur í vatnsglasi“.
Ríkisreikningur lagður fram fyrir árið 1997
Risna í A-hluta lækk-
aði um 2,8 milljónir
Risnukostnadur og aókeyptur
akstur ríkissjóðs og ráóuneyta
« 1 9 9 7 1 9 9 8
jll. Risnu- s kostn. Aðkeyptur akstur Risnu- kostn. Aðkeyptur akstur
Æðsta stjórn ríkisins 23.097 29.076 24.445 24.729
Forsætisráðuneyti 12.327 7.623 11.099 7.400
Menntamálaráðuneyti 27.657 87.787 24.265 92.252
Utanrikisráðuneyti 42.334 12.768 39.943 9.226
Landbúnaðarráðuneyti 7.837 37.667 7.667 39.468
Sjávarútvegsráðuneyti 5.967 13.801 11.323 13.068
Dóms- og kirkjum.ráðun 14.405 93.847 10.873 92.011
Félagsmálaráóuneyti 8.054 48.463 8.666 45.795
Heilbr.- og trygg.ráðun. 13.141 353.940 15.591 368.750
Fjármálaráðuneyti 9.464 8.812 7.067 8.619
Samgönguráðuneyti 11.296 155.677 15.364 133.772
Iðnaðarráðuneyti 3.862 19.973 5.232 22.882
Viðskiptaráðuneyti 3.364 4.028 4.032 2.840
Hagstofa íslands 1.134 619 714 1.064
Umhverfisráðuneyti 7.073 19.096 7.522 16.330
SAMTALS 191.012 893.178 193.804 878.203
1) Risna er bæði föst og önnur risna. 2) Undir aðkeyptum akstri eru allar greiðslur vegna leigubifreiða, bílaleigubifreiða,
starfsmannabifreiða og annars aksturs s.s. hópferðabifreiða vegna skólaaksturs og sjúkraflutninga.
Lækkun risnu-
kostnaðar í B-hluta
skýrist af breyt-
ing-u Pósts og síma
í hlutafélög
RISNUKOSTNAÐUR í A-hluta
ríkissjóðs lækkaði um 2,8 milljónir
króna á síðasta ári. Sé B-hlutinn
hins vegar tekinn með er lækkunin
18,1 milljón. Skýringin á því er að
Póstur og sími er ekki lengur inn í
fjárlögum, en fyrirtækið var áður í
B-hlutanum.
Sé eingöngu horft á A-hluta rík-
issjóðs nam risnukostnaður ríkisins
191 milljón á síðasta ári, en 193,8
milljónum árið á undan. Aðkeyptur
akstur hækkaði hins vegar milli ára
um 15 milljónir eða úr 878,2 millj-
ónum í 893,2 milljónir. Ferðakostn-
aður hækkaði sömuleiðis úr 1.329
milljónum í 1.409,8 milljónir milli
ára.
Sé hins vegar litið á B-hluta rík-
issjóðs, en honum tilheyra sjálf-
stæðir sjóðir og stofnanir eins og
Ríkisútvarpið, Byggðastofnun,
Lánasjóður íslenskra námsmanna
og fleiri, lækkar risnukostnaður
þess hluta úr 33 milljónum í 17,7
milljónir. Aðkeyptur akstur lækkar
úr 236,2 milljónum í 168 milljónir
og ferðakostnaður lækkar úr 403
milljónum í 248,4. Skýringin á
þessari lækkun er sú að Póstur og
sími, sem árið 1996 tilheyrði B-
hlutanum, hefur verið gerður að
sjálfstæðu hlutafélagi og er því
ekki lengur inn í ríkisreikningi.
Þess má geta að risnukostnaður
Pósts og síma árið 1996 nam 16,5
milljónum.
Risnukostnaður Alþingis lækkar
Risnukostnaður Alþingis lækkar
á milli ái-a úr 14,5 milljónum í 12,3
milljónir, en þess má geta að risnu-
kostnaður þingsins árið 1995 nam
7,6 milljónum. Ferðakostnaður Al-
þingis lækkaði einnig árið 1997 bor-
ið saman við árið 1996 eða úr 72
milljónum í 68,6 milljónir.
Að venju er mestur risnukostn-
aður í utanríkisráðuneytinu 42,3
milljónir. Næst koma menntamála-
ráðuneytið með 27,7 milljónh' og
æðsta stjórn ríkisins með 23,1 millj-
ón. Mestum árangii við að draga úr
risnu hefur náðst í sjávarútvegs-
ráðuneytinu og samgönguráðuneyt-
inu. Mest hækkun milli ára er hins
vegar í utanríkisráðuneytinu,
menntamálaráðuneytinu og dóms-
málaráðuneytinu.