Morgunblaðið - 01.10.1998, Síða 42

A2 FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Afskiptaleysi foreldra?
í Sunnudagsblaði
Morgunblaðsins 13.
september 1998 er
grein sem Salvör Nor-
dal, blaðamaður, skrifar
um rannsóknir dr. Sig-
rúnar Aðalbjarnardótt-
ur á áfengis- og fíkni-
efnavanda reykvískra
unglinga árin
1994-1996. Upphafsorð
greinarinnar eru: „Upp-
eldishættir foreldra
geta haft áhrif á það
>fevort unglingar neyta
áfengis og vímuefna."
Svo segir síðar í grein-
inni: „Við athugun á Sigurður
áhrifum uppeldishátta Magnusson
foreldra byggir Sigrún
á kenningum Díönu Baumrind, sem
hefur gert greinarmun á ferns kon-
ar uppeldisháttum, leiðandi, eftirlát-
um, skipandi og afskiptalausum."
Það hefur verið þekkt í aldir að
þeir einstaklingar, sem hafa fengið
góða fræðslu og kærleika uppalenda
sinna hafa, að öllu jöfnu, staðið sig
betur í lífinu en þeir sem fóru á mis
við fræðslu og kærleika. Þó tel ég að
aðrir þættir hafí afgerandi áhrif á
ungt fólk sem er að
mótast inn í þá neyslu-
tilveru sem við búum í.
Þar munu auglýsingar
og kvikmyndir hafa
mikil áhrif og ekki síður
hvaða persónu ungling-
urinn vill líkjast. Þar á
eftir kemur hinn auð-
veldi aðgangur ung-
menna að vímuefnum og
slælegt eftirlit með aldri
og ástandi þeirra sem
vínveitingahús heim-
sækja.
Hér í Reykjavík voru
1979 14 staðir með vín-
veitingaleyfi og störfuðu
þá fjórir menn við eftir-
lit með því að áfengis-
löggjöfin væri ekki brotin. Nú, 1998,
eru ekki færri en 172 vínveitinga-
staðir opnir á hverju kvöldi og sami
starfsmannafjöldi og þegar íylgst
var með 14 stöðum. Ný áfengislög
voru samþykkt á Alþingi 5. maí
1998. I þeim kemur ekkert fram um
tilsjónarmenn með vínveitingarstöð-
um. En í þessum nýju lögum segir í
IX. kafla, 32. gr. í II lið m.a.: „Starf
áfengisvarnaráðunautar verður lagt
Kl^mni^ureni
40 ára starfsafmæli ^E^MNl^URENI - seinni hluti. Ævintýri Austurlanda.
Gréta Boða, förbunarmeistari, kynnir nýju haustlitina,
í dag og á morgun frá kl. 12 og á laugardag frá kl. 11
Glæsilegir litir og frábærar nýjungar,
þar á meital nýr farði Teint Singulier.
Verið velkomin
Vinsamlega munið að panta tíma í förðun.
ci
Árið 1974 höfðu 14
staðir vínveitingaleyfí.
Sigurður Magnússon
segir að nú séu 172 vín-
veitingastaðir opnir öll
kvöld vikunnar - en
eftirlitsmenn jafnmarg-
ir og með 14 stöðum
árið 1974.
niður eigi síðar en 1. janúar 1999.“
Samt hefur aldrei í sögu Islands
verið meiri þörf á öflugu og fjöl-
mennu opinberu starfsliði til að
íylgjast með að áfengislöggjöfin sé
ekki brotin. Það vekur spurningar
og undrun þeirra sem um bindindis-
mál fjalla hvert markmið stjórn-
valda er með því að leggja Afengis-
varnaráð niður. Það ætti að koma
fram í lögunum og hlýtur að vera
krafa borgaranna að hvert og eitt
vínveitingahús hafi einn opinberan
og hlutlausan starfsmann til að
fylgjast með að staðurinn uppfylli
kröfur VI. kafla 18. gr. hinna nýju
laga. Til að hafa eftirlit með þessari
grein laganna er vínveitingamaður-
inn vanhæfur.
Aukið eftirlit!
Ég leyfi mér að vitna í erindi dr.
Tómasar Helgasonar, sem hann
flutti á fulltrúafundi Landssam-
bands gegn áfengisbölinu í nóvem-
ber 1997. Þar segir hann m.a.:
„Virkasta leiðin til að koma í veg
fyrir notkun vímuefna er vel þekkt í
heilbrigðisfræðinni og byggir á
sömu aðferðum og beitt er til að
koma í veg fyrir farsóttir. Nokkuð
almenn samstaða er um að beita
slíkum aðferðum gegn ólöglegum
vímuefnum. Öðru máli gegnir um
áfengi vegna þess hversu vinsælt
það er og meirihluti fólks vill hafa
aðgang að því þrátt fyrir þá hættu,
sem notkun þess getur haft í för
með sér.“ Það sem dr. Tómas
Helgason segir í grein sinni skil ég á
þann hátt að eftir því sem fleiri út-
sölustaðir eru sé neysluhættan meiri
(smithætta sbr. farsóttarkenning-
una). Hann segir svo: „Því meiri og
almennari sem neyslan er, þeim
mun meiri skaða veldur hún. Rann-
sóknir hafa sýnt, að draga má úr
áfengisnotkun og áfengistengdum
vandamálum með 1) takmörkun á
aðgengi, framboði og fjölda útsölu-
staða, opnunartíma og hverjum
megi selja eða veita áfengi (ald-
urslágmark), og 2) háu verðlagi.
Fræðsla er gagnleg með þessum að-
gerðum, svo að fólk skilji betur
nauðsyn þeirra. Rannsóknir hafa
hins vegar ekki sýnt fram á gagn-
semi fræðslu sem meginaðferðar til
að koma í veg íyrir neyslu áfengis
eða tengd vandamál. Þrátt fyrir að
þessar staðreyndir hafi lengi verið
kunnar hefur sífellt verið dregið úr
hömlum á sölu áfengis - en jafn-
framt talað mikið um forvarnir og
fræðslu, einkum fyrir börn og ung-
linga.“
Ræðan!
Þar sem áfengisvandamálið hefur
hrjáð landsmenn um aldir og fjötdi
manna og kvenna barist fyrir bind-
indi er ekki úr vegi að rifja upp orð
séra Ólafs Magnússonar prests í
Arnarbæli en hann flutti ræðu er 34.
þing Stórstúku Islands var sett hinn
16. maí 1934. Það er fyrir 64 árum.
Þar sagði hann m.a.: Þegar ég í dag
hefi tekist þann vanda á hendur að
tala nokkur orð til yðar, sem skipið
fulltrúasess í Stórstúku íslands inn-
an Góðtemplar-reglunnar, þá verður
mér fyrst fyrir að líta til baka yfir
farinn veg í áfengismálum þjóðar-
innar, svo langt til baka, sem ég man
vel. Verða þá næstliðin 60 ár innan
þess sjóndeildarhrings, er ég sé yfir
eða frá árinu 1874. Og þegar ég nú
skifti þessu 60 ára tímabili nánar
niður, verður sú skifting á þessa
leið: Fyrstu 10 árin, eða til 1884, vil
ég nefna drykkjuskaparöldina. Þá
flóði áfengi hindrunarlaust um land-
ið. Engin óvirðing þótti að því að
sýna sig drukkinn á almannafæri.
Jafnvel embættismenn þjóðarinn-
ar þóttu góðir og gildir, þótt þeir
væru hneykslanlegir drykkjumenn.
Það þótti þá ekki menn með mönn-
un, sem ekki gátu eða vildu drekka
sig drukkna, ef svo stóð á. Og ég
hygg, að bindindi þætti þá óvirðing-
arorð. Þess þarf vitanlega ekki að
geta, að fjöldi ágætra manna varð á
þeim tímum áfengisbölinu að bráð,
ýmist fyrir fullt og allt, eða þá svo,
að þeir aldrei urðu nema hálfir
menn við það, sem þeir áttu hæfi-
leika til að verða, og styttu efalaust
margir aldur sinn um tugi ára. Sér-
staklega verður mér þetta síðasta
atriði ljóst, er ég hugsa til hinna
mörgu skólabræðra minna, er ég
verð að telja, að fallið hafi i valinn
fyrir örlög fram, beint og óbeint fyr-
ir áhrif áfengisbölsins. Hins vil ég
aftur á móti ekki láta ógetið, að
drykkjuskapurinn átti á þessu tíma-
bili tiltölulega mjög lítil ítök í kven-
þjóðinni.“
Þetta brot úr ræðu séra Ólafs
Magnússonar gefur okkur nokkra
hugmynd um hvernig þetta var fyrir
um það bil 100 árum.
Það er eftirtektarverður munur á
drykkjusiðum þess tíma, sem séra
Ólafur Magnússon lýsir í ræðu sinni
og þess sem nú er. Núna eru það
ungmenni og börn sem telja sér það
skylt að drekka og vera eins og aðr-
ir, síst minni. Það sem gerir þeim
þetta mögulegt er löggjafinn og allt
það frjálsræði sem er í flestum mál-
um tengdum áfengislöggjöfmni.
Tilraun á unglingum!
Að lokum þetta sem dæmi: í
áfengislögunum, sem samþykkt
voru á Alþingi 6. júm' 1998, er í IX.
kafla 32. gr. IV. lið svohljóðandi
setning: „Metið verði hvort rétt sé
að færa áfengiskaupaaldurinn tíma-
bundið niður í 18 ár til að kanna
reynslu slíkra breytinga eða hvort
eingöngu verði miðað við að færa
aldurinn úr 20 árum í 18 ár að því er
varðar létt vín og bjór.
Það er sorglegt til þess að vita að
slíka tilraun eigi að gera á íslenskum
ungmennum þegar vitað er að sams
konar tilraun var gerð í Bandaríkj-
unum fyrir nokkrum árum með
hörmulegum afleiðingum. Það að
ráðamenn þjóðarinnar skuli leggja
til slíka tilraun lýsir þekkingar- og
ábyrgðarleysi. Til að kóróna allan
lagabálkinn kemur það svona í lokin
að það á að leggja Afengisvarnaráð
ríkisins niður. Það væri mun vitur-
legra að halda því og efla margfalt.
Höfundur er fyrrv.
rafmagnseftirlitsmaður.
, Jsland tækifæranna“
- málefnaþing SUS
Málefnaþing SUS verð-
ur haldið um næstu
helgi, segir Jónas Þór
Guðmundsson, og
OJCOL
Kringlunni, sími 568 9033
A MEÐAN arfleifð
kommúnismans á Is-
landi, vinstri flokkarnir,
klofna í flokksbrot (og
brotabrot) og sameinast
á víxl, stendur Sjálf-
stæðisflokkurinn heill
og sannfærandi sem
leiðandi afl í íslenskum
stjórnmálum. Undir
hans forystu hefur Is-
land verið leitt inn í eitt
mesta uppgangstímabil
í sögu þjóðarinnar, þar
sem skattar fara lækk-
andi, verðbólga mælist
vart, kaupmáttur fer
ört vaxandi, atvinnulífið
stendur styrkum stoð-
um og næg atvinna er í boði.
Ungt fólk og stjórnmál
Miklu skiptir að ungt fólk sýni
stjómmálum áhuga, hugleiði þennan
árangur og taki afstöðu tii þeirra
skíru kosta, sem valið stendur á milli.
Á vettvangi stjómmálanna gefst færi
á að hafa áhrif á stefnumótun í þeim
málaflokkum, sem varða ungt fólk
mestu. Meðal þeirra má nefna
menntamál, húsnæðismál, skattamál
og fjölskyldumál. Samband ungra
sjálfstæðismanna hefur barist fyrir
minni ríkisumsvifum og írelsi ein-
staklingsins til orða og athafna, en
þau atriði era í dag óumdeild for-
senda hagvaxtar og samkeppnis-
hæfni Islendinga við aðrar þjóðir.
Metnaðarfullt
verkefni
sus
um
4.
og
Jónas Þór
Guðmundsson
Málefnaþing
verður haldið
næstu helgi, 3.
október, í Garðaskóla í
Garðabæ. Þingið, sem
er opið öllu ungu sjálf-
stæðisfólki á aldrinum
16-35 ára, er liður í öfl-
ugu málefnastarfi SUS,
auk þess að vera undir-
búningur fyrir lands-
fund Sjálfstæðisflokks-
ins í mars og alþingis-
kosningar í maí á
næsta ári. Yfirskrift
þingsins er „ísland
tækifæranna".
ísland tækifæranna er umfangs-
mikið verkefni, sem SUS hefur unn-
ið að í rúmlega hálft ár. Markmiðið
með því er að kanna hvort ungt fólk
álíti ísland land tækifæranna og
leggja fram ítarlegar tillögur til .úr-
bóta á hinum ólíku sviðum samfé-
lagsins. Með því er vísað tit þeirrar
nauðsynjar að þjóðfélagið þróist í
samræmi við væntingar og vilja ein-
staklinganna.
Öflugt málefnastarf
Málefnahópar á vegum SUS
hafa starfað ötullega fyrir þingið,
en markvisst hefur verið unnið að
því að gefa sem flestum kost á að
taka þátt í þeirri vinnu og munu
hvetur ungt fólk
til að mæta.
hóparnir leggja tillögur sínar fram
á þrnginu til umræðu og ályktunar.
I tengslum við verkefnið hefur
SUS boðað til ritgerðasamkeppni
um ísland tækifæranna. Markmið
keppninnar er að fá ungt fólk til að
velta fyrir sér hvernig land það vill
byggja og hvaða væntingar það hef-
ur til framtíðarinnar. Nánari upp-
lýsingar um keppnina má fá á
heimasíðu SUS (http:/Avww.xd,-
is/sus).
Fjölmennum á þingið!
Ungir sjálfstæðismenn hafa
kappkostað að veita stjórnmála-
mönnum nauðsynlegt aðhald með
málefnalega og uppbyggilega gagn-
rýni að leiðarljósi. Þess vegna er
mikilvægt að ungt sjálfstæðisfólk
fjölmenni á þingið 1 Garðabæ um
næstu helgi. Þar gefst kostur á að
hafa áhrif á stefnumótun til framtíð-
Höfundur er 1. varaformaður Sam-
bands ungra sjálfstæðismanna.