Morgunblaðið - 01.10.1998, Blaðsíða 44

^4 FIMMTUDAGUR 1. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Ár aldraðra
ÉG ER ekki talsmaður þess að
greina menn í aðskilda hópa í þjóðfé-
laginu, skv. einhverjum merkingum í
kennitölum þeirra, eftir kyni eða eft-
ir öðrum greiningaraðferðum.
Það kann að þykja mótsögn í því
hjá mér að vilja draga úr hólfun
þjóðfélagsins eftir aldri þegnanna og
hinu að fagna því að Sameinuðu
þjóðirnar skuli benda ríkisstjórnum
og félagasamtökum á, að sérstaks
átaks sé þörf, til að bæta hag og að-
stöðu tiltekinna hópa.
k En ég tel svo ekki vera.
Það er mat Sameinuðu þjóðanna
að það þurfi að vekja athygli stjórn-
málamannana og forystumanna al-
mannasamtaka á mikilvægum við-
fangsefnum, sem hafi orðið útundan
í þjóðfélaginu.
Megintilgangur og stefnumið Sa-
meinuðu þjóðanna með þessari út-
nefningu ársins er nefnilega skv. út-
sendum samþykktum samtakanna,
að hvetja ríkisstjórnir og almanna-
samtök allra aðildarríkjanna til öfl-
ugs samstarfs á árinu. Starfs sem
miði að því að koma í veg fyrir að
fólk skiptist í hópa eftir aldri. Starfs
sem miði að því að aldraðir haldi
áfram virkri þátttöku í þjóðfélaginu.
Nýbýlavegi 30,
(Dalbrekkumegin),
sími 554 6300.
www.mira.is
Starfs sem miði að því að búa til eitt
samfélag fyrir alla aldurshópa, sem
taki virkan þátt í stefnumótun og
framkvæmd mála.
Það þarf hugarfarsbreytingu
gagnvart kynslóðabilinu. Hugarfars-
breytingu sem komi í veg fyrir þann
skilning að aldraðir sem hættii' eru
að vinna, séu einhver sérstakur
minnihluta hópur i landinu.
Hið eðlilega er vitaskuld að líta á
aldraða sem hluta af órjúfanlegri
heild sem myndar þjóðfélagið.
Einhliða aldursmörk eru líka ákaf-
lega ómarkviss mælikvarði á getu
fólks til virkni í samfélaginu.
íslenska ríkisstjórnin virðist ætla
að taka vel í málaleitan Sameinuðu
þjóðanna um að nota ár aldraðra til
þess að efla sérstaklega starfsemi til
styrktar málefna þeirra. Væntanlega
bæði að því er varðar hinn þjóðfé-
lagslega viðhorfaþátt og vonandi líka
að því er varðar skatta-, trygginga-
og önnur efnahagsleg afkomumál
þeirra, sem í dag eru að mestu leyti
háð stjórnvaldaákvörðunum.
Islenska ríkisstjórnin brást nefni-
lega vel við tilmælum Sameinuðu
þjóðanna strax í fyrravetur og til-
nefndi tryggingaráðherra sérstakan
starfshóp á vordögum til
þess að undirbúa aðgerð-
ir fyrir hennar hönd að
þessu tilefhi. Og er það
vel.
Ef grannt er skoðað er
aðstaða, þjónusta við
alchraða og afkoma þeirra
á Islandi, í mörgum efn-
um verulega lakari held-
ur en gerist í þeim
grannlöndum okkar, sem
við helst viljum bera
okkur saman við. Og ef
við ætlum með rétti að
geta haldið því fram að
við búum í velferðarríki,
þá þurfum við að taka
okkur tak í þessum efn-
um og færa allmargt til betri vegar.
Það er þess vegna ekki nóg bara
að halda í horfinu að því er varðar
eflingu og skipulagningu starfsemi
vegna aldraðra. Nei, það verður nú
að hefja stórsókn í þeim efnum og ár
aldraðra er einmitt ágætt tilefni til
þess.
Ríkisstjómin og stjórnir sveitarfé-
laganna gera sér væntanlega fulla
gi-ein fyrir þessu og hafa því tekið
fagnandi áskorun Sameinuðu þjóð-
anna og hrinda væntanlega slíkri
stórsókn af stað. Stórsókn með að-
gerðum sem við að árinu loknu get-
um sagt að hafi fært okkur upp að
hlið samanburðarþjóðanna, um kjör
og aðbúnað aldraðra hér á landi.
Þá er einnig mikilvægt, og vil ég
alveg sérstaklega fagna því, hve
stóm verkalýðssamtökin hér á landi
hafa brugðist fljótt og vel við tilmæl-
um Sameinuðu þjóðanna.
Sameinuðu þjóðirnar beina nefni-
lega einnig tilmælum sínum til fjölda-
samtaka í löndunum, um að reyna að
upphefja kynslóðabilið og efla sam-
eiginlegt þjóðfélag fyrir alla aldui's-
hópa.
En Alþýðusambandið og BSRB
hafa nú í samvinnu við Landssam-
band eldri borgara undirbúið ráð-
stefnu undir þessu kjörorði Samein-
uðu þjóðanna, Þjóðfélag fyrir alla
aldurshópa. Ráðstefnu
sem haldin verður nú 1.
október, á degi aldr-
aðra, í Gullsmáranum í
Kópavogi.
Megin viðfangsefni
ráðstefnunnar verður að
fjalla um starfslokin.
Það væri trúlega hægt
með skipulögðu starfi,
að gera mikið meira í
verkalýðsfélögunum
heldur en gert hefir ver-
ið til þessa, í þeim til-
gangi að auðvelda fólki
starfslok og koma í veg
íyrir að kynslóðabil
skapist. En til þess þarf
í upphafi góða sameigin-
lega umfjöllun forystumanna sem
víðast að úr hreyfingunni. Forystu-
manna sem síðan gætu útbreytt um-
ræðuna i félögin út um allt land.
Það er mikilvægt þegar fjöldasam-
tök eins og verkalýðshreyfingin gríp-
ur til aðgera til að týna ekki sínum
félögum, eins og gjarnan hefur gerst
Einhliða aldursmörk,
segir Benedikt Davíðs-
son, eru ákaflega
ómarkviss mælikvarði
á getu fólks til virkni
í samfélaginu.
þegar þeir hverfa út af vinnumark-
aði.
Mörgum gömlum félagsmanni
finnst að hann eigi ekki beinlínis er-
indi inni í félagsstarfinu þegar hin al-
mennu ákvæði kjarasamninga um
launataxta eiga ekki lengur við hann.
En þetta er auðvitað hinn mesti mis-
skilningur.
Meginhluti þeirra kjara sem ellilíf-
eyrisþegar búa við í dag, er jú til-
kominn fyrir tilstuðlan samskipta
verkalýðshreyfingarinnar við stjórn-
völd um þessi efni.
Hinir eldri þurfa því að vera með
þegar undirbúnar eru tillögur um
breytingar á kjarasamningum, það
er einmitt þá sem þarf að ræða hug-
myndir og tillögur um breytingai' á
þeim hluta kjaranna, sem mai’kast af
stjórnvaldaaðgerðum. Og enga um-
fram þá sem eiga afkomu sína fyrst
og fremst undir góðu lífeyris-,
skatta- og tryggingakerfi, eins og
ellilífeyrisþegar gera, varðar slíkt
meiru.
Ég fagna því alveg sérstaklega að
verkalýðssamtökin skuli beita sér
fyrir ráðstefnuhaldi sem þessu.
Ég vænti þess líka að það verði til
þess að félagar í samtökum eldri
borgara og aðrir ellilífeyrisþegar,
svari kalli og efli virkni sína í sam-
tökunum.
Ég vil einnig geta þess að ýmis
önnur fjöldasamtök hér á landi
hyggjast á ári aldraðra efla starf-
semi sína til styrktar öldruðum.
Iþrótta- og ungmennahreyfingin
hyggst stuðla með ýmsum hætti að
andlegri og líkamlegri uppörvun elli-
lífeyrisþega, með mikilli og virkri
fræðslu um líkamsrækt.
Einnig vil ég geta þess að Lions-
hreyfingin á Islandi, í samvinnu við
slíkar hreyfingar á öðrum Norður-
löndum, hefir ákveðið í tilefni ársins
að hefja stóra fjársöfnun, „Rauða
fjöðrin", og láta veralegan hluta
söfnunai-fjárins renna til verkefna,
sem sérstaklega gætu komið öldruð-
um að gagni.
Ef allir þessir aðilar, ríkisstjórn,
bæjarfélög og almannasamtök leggj-
ast nú á eitt og gera eins og best má
vera, hver á sínu sviði, þá er líklegt
að athafna í tilefni árs aldraðra á Is-
landi muni gæta vel í framtíðinni í
menningarlegu mati á þjóðfélaginu.
Þá er einnig líklegt að í efnahags-
og félagslegu tilliti verði aðstaða
eldri borgara á íslandi sambærileg
við það sem best gerist í öðrum lönd-
um.
Höfundur er formaður
landssambands eldri borgara.
Benedikt
Davíðsson
Jöfnun
atkvæðaréttar
AF OG TIL á síðustu
árum hefur verið minnst
á jöfnun atkvæðisréttar.
Síðan núverandi kosn-
ingalög voru samþykkt
vorið 1984 er ljóst að bú-
ið er að jafna atkvæða-
vægið milli flokka en eft-
ir er að jafna atkvæða-
réttinum milli kjör-
dæma. Hægt og rólega
sígur á ógæfuhliðina,
sérstaklega hvað varðar
Vestfirðinga, en íbúum í
N orðurlandskj ördæmi
vestra fækkar líka.
I nóvember 1994 var
haldinn borgarafundur í
Ráðhúsinu í Reykjavík
og munu ungliðasamtök
stjórnmálaflokkanna hafa staðið
sameiginlega fyrir honum. Fundinum
var sjónvarpað beint hjá Ríkissjón-
varpinu. A fundinum sátu fyrir svör-
Landbúnaðurinn veður
uppi, segir Halldór
Haildórsson, í skjóli
misvægis atkvæða
eftir búsetu.
um einn frá hverjum flokki, alls
fimm. Héldu nú ýmsir að eitthvað
færi að gerast. En það er lítið.
Þær tvær ríkisstjórnir sem setið
hafa síðan 1991 hafa haft ákvæði um
jöfnun atkvæðaréttar í stefnuskrám
og stjórnarsáttmálum sínum. Það
sem gerst hefur er að skipuð hefur
verið nefnd í málið með Friðrik
Sophusson sem formann. Lögin em
þannig að eftir að búið er að sam-
þykkja breytingu verður að rjúfa
þing og efna til kosninga. Því er ljóst
að breytingin verður ekki gerð fyrr
en alveg í lok þingsins vorið 1999 og
verði hún ekki gerð þá tekur við bið í
fjögur ár.
í skjóli misvægis at-
kvæða veður landbúnað-
urinn uppi og eins og
fyrri daginn má enginn
segja neitt án þess að
eiga á hættu að á hann
verði ráðist í ræðu og
riti. í samgöngumálum
líður ekki svo vika að
ekki finnist fjall til að
bora í gegnum eða fjall-
vegur til að malbika.
Það nýjasta er flutning-
ur ríkisstofnana út á
land þrátt fyrir að varla
nokkur starfsmaður ætli
að flytja með stofnun-
inni.
Ég er í sambandi við
menn sem höfðu áhuga
á jöfnun atkvæðisréttar fyrir nærri
20 ái-um, þegar síðast var unnið að
breytingum. Þar sem við erum byi-j-
aðir að óttast að ekkert verði gert til
að jafna atkvæðaréttinn í þetta
skiptið hefur verið ákveðið að efna til
borgarafundar um málið á morgun,
sunnudag, kl. 14. Fundurinn verður í
Ráðhúsinu í Reykjavík og er öllum
opinn. Þar verða tekin fyrir nokkur
dæmi úr landbúnaðinum auk þess
sem maður sem hefur farið illa út úr
viðskiptalífinu vegna landbúnaðar-
mála segir sögu sína. Þá mun verða
boðið upp á það sem kalla mætti
jarðgangafyllerí, en þar munu verða
sýnd dæmi um óskir um jarðgöng úr
öllum landsbyggðarkjördæmunum.
Þá verður síðan að minnast á það
nýjasta, flutning ríkisstofnana út á
land, en í því sambandi er vonast til
að það fólk sem hefur farjð illa út úr
því fjölmenni á fundinn. Ég ætla síð-
an að útskýra núverandi kosningalög
á myndrænan hátt, en þau eru mjög
flókin. Jafnframt verður bent á leiðir
til úrbóta sem valda sem minnstri
röskun, en örlað hefur á frekar
flóknum leiðum upp á síðkastið. Að
lokum verða almennar umræður.
Halldór
Halldórsson
Höfundur er útvegsfræðingur.