Morgunblaðið - 16.10.1998, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1998
————f
MORGUNBLAÐIÐ
Gangur lífsins
HAGKAUP
KringlunnLSími: 563 5000
Skeifunni. Sími: 563 5000
Smáratorgi.Sími: 563 5000
eterna
—EXCELLENT—
fienu
GARÐURINN
-klæðirfyigvel
IfÖj Sturtuklefar
Ifö sturtuklefamir eru fáanlegir
í mörgum stærðum og gerðum,
úr plasti eða öryggisgleri.
Ifö sturtuklefamir eru trúlega þeir
vönduðustu á markaðnum í dag.
Ifö sænsk gæðavara.
Fæst í bvgginoavöruverslunum m land ailt.
iberno

Þvottavél LBI 2610 T
Tekur 5 kg -18 þvottakerfi
Frjálst kerfisval - Frjálst hitaval
Vinda 1000-400 sn.
Ryðfrí tromla - Ryðfrír belgur
HxBxD 85x60x52
Verb abeins
kr. 42.000 stgr.
/rOniX
HATUNI6A REYKJAVIK SIMI 552 4420
í Bandaríkjunum hafa menn töluveróar áhyggjur af hugsanlegri
misnotkun vinnuveitenda og tryggingafélaga á erföaupplýsingum.
Ragnhildur Sverrisdóttir kynnti sér þessa umræöu og hvaöa upp-
lýsingar íslensk líftryggingafélög fara fram á. Þar er sá reginmun-
Atvinna,
tryggingar og
erfðafræðin
Heilsufar
Rcykir þö, eða hefur þú reykt sfflístliðna 12 niáuuði?
En þú nú eða befur þií verið á lyfjum. ert þö undir einhverju Isckniscfiirlin cöa á sír mataræði?
Hæð____________cm
Hefur þú nri eða hefur þú áður haft efttrfarandí?
a) SjtikdátiVvandomái f hjaita, asðakerfi eða heilateðum (td. heilaáfali) eða hdan blóðþrýsíing?
b) Sjdkdðmívandamál f tífur, maga, skeífugðm, smáþottnum, ristli, nýrum eða h'- * 1 t?
c) Asma, berkjubólgu, mæði eða ðnnur dnkenni frá öndunarfætum'’ •
d) Sjókdóm/vandamál f beinum, líðusn eða vððvura?
ÞEGAR sótt er um líftryggingu hjá
íslenskum tryggingafélögum er far-
ið fram á að umsækjendur veiti
upplýsingar um heilsufar sitt og
nánustu ættingja. Þá veita umsækj-
endur tryggingafélögum heimild til
að fá upplýsingar frá læknum,
stofnunum og sjúkrahúsum um
heilsufar og um læknismeðferð sem
þeir hafa fengið. Hafa ber í huga að
líftryggingar eru ekki skyldutrygg-
ingar, svo hverjum er í sjálfsvald
sett hvort hann kaupir slíka trygg-
ingu og veitir þar með aðgang að
upplýsingum um sig.
Katrín Fjeldsted, formaður Fé-
lags íslenskra heimilislækna, segir
að tryggingafélög hafi leitað upplýs-
inga hjá læknum um fólk, sem vill
kaupa líftryggingu. Slíkt hafi aukist
á síðustu árum og greinilegt að fólk
kaupi sér oftar slíkar tryggingar.
„Sjúklingar geta veitt skriflegt
samþykki sitt fyrir þvi að læknar
veiti upplýsingar um þá. Ég hef
fengið fýrirspurnir um sjúklinga og
vottað upplýsingar sem þeir hafa
veitt, en því aðeins að fyrir því sé
skrifleg beiðni sjúklingsins. Það
hefur einnig komið fyrir að ég hef
verið beðin að staðfesta upplýsingar
um foreldra tryggingaþega, sem
hafa einnig verið sjúklingar mínir,
en þá hef ég vísað til þess að sjúk-
lingur minn getur ekki farið fram á
að ég afhendi upplýsingar um aðra í
fjölskyldunni. Ég veit ekki til þess
að tryggingafélög hafi sóst eftir
samþykki foreldra tryggingaþega
til að geta nálgast upplýsingar um
heilsufar þeirra, a.m.k. hef ég aldrei
fengið slíka ítrekun."
Katrín telur að allir heimilislækn-
ar hafi einhvern tímann verið beðn-
ir að votta upplýsingar sem sjúk-
lingar þeirra hafa veitt tryggingafé-
lagi. „Ég held að læknar séu mjög
vakandi fyrir því að vernda upplýs-
ingar um sjúklinga sína og koma í
veg fyrir að þær séu á glámbekk.
Þeir veita ekki neinar upplýsingar
nema sjúklingurinn hafi gefið skrif-
legt leyíl og gera sér grein fyrir að
sjúklingur getur ekki heimilað
tryggingafélagi aðgang að upplýs-

c) Þjáístu cda hefurðu þjáöst af bijósklosi
f) Sjúkdóra/vatKlamá} í tmv*1"
vandamála í
-
^júkdómum?
,«».aöa/a blóðfitu eða blóðsykur?
- .ondamít, frumuixeydngar, vöxí, æxli, blóðsjúkdóms cða eitlas
.*>
&.8.
duí grcind/ur með HIV/A10S, «ttu að bíða ntðurstiiðu þessháuar rannstíJoiar eða
..»iOu ástæðu ti! að atla að þó sért smituð/aður af alnatmisveíra?
k) Fnngið sjúkdðm eða orðið fyrir einhvetjum meíðslutm sem liafa kraftsi <vt«
rannsókna á sjiíkrahúsi, heilsue**1*'
sem bcf fc^gxO og h-

lækntsmcðfnró
ða

ingum um foreldra sína eða aðra i
fjölskyldunni."
Settu kross við sjúkdóminn
Tryggingafélög vilja eðlilega afla
sér upplýsinga um tryggingaþega
og á þar til gerðum eyðublöðum
vegna líftrygginga er farið fram á
upplýsingar um t.d. starf, hvort því
fylgi sérstök áhætta, hvort trygg-
ingaþeginn stundi eitthvað sem sér-
stök áhætta fylgi, s.s. fjallaklifur,
einkaflug, svifflug, köfun, kappakst-
ur, fallhlífarstökk og annað þess
háttar. Spurningar um heilsufar eru
nokkuð ítarlegar. Félögin spyrja
um hæð og þyngd, hvort trygginga-
þeginn er á lyíjum og hvort hann
reykir. Sum félög spyrja svo al-
mennra spurninga um hvort trygg-
ingaþegi hafi þjáðst af sjúkdómum,
andlegum eða líkamlegum, en önn-
ur fara fram á að merkt sé við ítar-
legan lista. Þar eru m.a. sjúkdómar
eins og hjarta- og æðasjúkdómar,
hár blóðþrýstingur, maga- eða
þarmasjúkdómar, spurt hvort
tryggingaþegi sé með alnæmi eða
hafi ástæðu til að ætla að hann sé
smitaður af HlV-veirunni, hvort
hann hafi greinst með krabbamein,
þunglyndi eða geðsjúkdóma, sjúk-
dóma í beinum, liðum eða vöðvum,
vandamál í taugakerfi, t.d. lömun
eða MS, og beðið um yfirlit yfír legu
á sjúkrahúsi, ef tryggingaþegi hefur
farið í rannsókn eða aðgerð.
Þá spyrja líftryggingafélög sér-
staklega um arfgenga sjúkdóma,
fara sum fram á upplýsingar um
heilsufar foreldra og systkina og
dánaraldur og dánarorsök ef þau
eru látin.
Að lokum undirrita umsækjendur
um líftryggingu yfirlýsingu um að
þeir leysi lækna og sjúkrahús sem
kunni að hafa upplýsingar um þá
frá þagnarheitinu.
Tryggingar á tímum erfðafræði
Víða erlendis hefur mikið verið
rætt um hættuna á því að trygg-
ingafélög mismuni tryggingaþeg-
um, hafi þau aðgang að upplýsing-
um um erfðagalla sem gætu leitt til
sjúkdóma. Þessi umræða hefur ver-
ið mest áberandi í Bandaríkjunum,
enda eru tryggingar og heilbrigðis-
kerfið þar samofin. Þar er ekki kerfi
almannatrygginga eins og hér á
landi, heldur stendur tryggingafé-
lag sjúklings straum af kostnaði við
læknismeðferð.
Bandaríska heilbrigðisráðuneytið
hefur tekið þátt í umræðunni um
hættuna á misnotkun erfðaupplýs-
inga. í júlí á síðasta ári sendi ráðu-
neytið frá sér greinargerð um
sjúkratryggingar á tímum erfða-
fræði. Þar sagði m.a., að síauknar
erfðaupplýsingar vektu menn til
umhugsunar um hverjir hafi aðgang
að slikum upplýsingum. „Upplýs-
ingar um erfðir hafa verið grund-
f f
Plénitude
Ý HREINSILÍNA
sem uppfyllir allar þarfir húðarinnar
Fyrir allar húðgerðir
• Révél Édot hreinsimjólk
• Révél Éclot andlitsvatn
Fyrir feita húð
• Pore tóatité hreinsisópo
• Pore tóotité andlitsvatn
Fyrir þurra húð
• Hydra Confort hreinsimjólk
• Hydro Confort andlifsvafrt
SHRWIl--SCLAT
WIVWAi
* íúl*r síft;-
völlur mismununar. I byrjun átt-
unda áratugarins neituðu sum
tryggingafélög að tryggja Banda-
ríkjamenn af afrískum uppruna sem
báru í sér gen sem veldur sigð-
kornablóðleysi, þrátt fyi-ir að þeir
væru heilbrigðir og myndu aldrei
þróa með sér sjúkdóminn. Sumir at-
vinnurekendur neituðu þeim einnig
um atvinnu," sagði ráðuneytið.
Sigðkornablóðleysi er arfgengur
blóðsjúkdómur, sem greinist aðal-
lega í fólki af afrískum uppruna.
Ráðuneytið benti á að sérstak-
lega vekti það áhyggjur manna ef
þeir misstu sjúkratryggingar eða
væri neitað um þær vegna þess að
arfgerð þeirra benti til að þeir væru
öðrum líklegri til að fá einhvern
sjúkdóm. Ráðuneytið nefndi sem
dæmi, að kona sem bæri í sér stökk-
breytt gen sem tengdist
brjóstakrabbameini og ætti nána
ættingja sem haldnir væru sjúk-
dómnum væri öðrum líklegri til að
fá krabbamein í brjóst og leg. Þekk-
ing á arfgerð gæti auðveldað þess-
ari konu og lækni hennar eftirlit
með heilsufari, en jafnframt væri
hætta á misnotkun þeirra upplýs-
inga.
Ráðuneytið vísaði til könnunar,
sem gerð var meðal fólks sem
greinst hafði með arfgenga sjúk-
dóma, þar sem 22% aðspurðra
sögðu að þeim, eða einhverjum í
fjölskyldu þeirra, hefði verið neitað
um sjúkratryggingu. Mikill meiri-
hluti aðspurðra taldi að trygginga-
félög ættu ekki að hafa aðgang að
erfðaupplýsingum. Sú niðurstaða
rímaði við niðurstöðu könnunar frá
1995, þar sem 85% aðspurðra sögð-
ust hafa miklar eða verulegar
áhyggjur af því að tryggingafélög
og vinnuveitendur hefðu aðgang að
erfðafræðiupplýsingum.
Þessu til enn frekari staðfesting-
ar vísaði ráðuneytið til rannsóknar
á brjóstakrabbameini í Pennsylvan-
íu. Þriðjungur kvenna, sem töldust í
áhættuhópi, neitaði að taka þátt í
rannsókninni af ótta við mismunun.
„Svo mikill ótti ríkir um misnotkun
erfðafræðiupplýsinga sem fást með
rannsóknunum að margir læknar
sem vinna við þær setja slíkar upp-
lýsingar ekki í sjúkraskrá eða vara
þátttakendur í rannsókninni við að
skýra heimilislækni sínum frá nið-
urstöðunum," sagði ráðuneytið og
vísaði til annarrar rannsóknar á
brjóstakrabbameini, á vegum Heil-
brigðisstofnunar Bandaríkjanna,