Morgunblaðið - 16.10.1998, Side 41

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1998 41
vaxa mun hraðar en orkuþörfin í
heild.
Þrátt fyrir þessa stórauknu orku-
þörf var talið að ekki yrði neinn
orkuskortur, enda væru þekktar eða
líklegar birgðir af jarðefnaeldsneyti
nú meiri en nokkru sinni, en það sér
nú fyrir þremur fjórðu hlutum af
orkuþörfum heimsins. Dómsdags-
spádómar sem voru mjög í tísku fyr-
ir aldarfjórðungi um að olíulindir
væru brátt á þrotum hafa ekki ræst.
Þvert á móti sjá menn ekki annað en
að nægt framboð verði af eldsneyti
þar til önnur og endumýjanleg orka
tekur við, sem þó verði ekki í veru-
legum mæli fyrr en á ofanverðri
næstu öld. Vissulega veldur vaxandi
notkun jarðefnaeldsneytis aukinni
losun á gróðurhúsalofttegundum,
einkum koltvísýringi. En margir
treysta því að tæknilegar lausnir
finnist á þeim málum, og þessi vandi
var því vart ræddur á ráðstefnunni.
Sparneytnari raforkuver
Eins og fyrr segir mun þörfin á
raforku vaxa hraðar en heildarorku-
þörfin. Megnið af raforku, eða um
63% (árið 1994), er framleitt með
brennslu jarðefnaeldsneytis og er
ekki búist við að það hlutfall lækki
umtalsvert á næstu árum. Því er
einkar mikilvægt að raforkuver knú-
in jarðefnaeldsneyti hafa tekið stór-
stígum framförum, bæði í minnkandi
losun skaðvænlegra efna, en jafn-
framt í meiri orkunýtni. Nýjustu
kolaorkuver ná 45% nýtni en ekki er
langt síðan þriðjungsnýtni þótti
þokkaleg. Gasorkuver eru komin yfir
55% nýtni og stefna í 60%. Þessi þró-
un heldur áfram enda þótt lögmál
varmafræðinnar setji því efri mörk.
Orkuverð mun haldast hóflegt
Fram kom á ráðstefnunni að
vinnslukostnaður jarðefnaeldsneytis
hefur farið hríðlækkandi undanfar-
inn áratug eða svo og ekki virðist lát
á þeirri þróun. Þetta á einkum við
leitar- og vinnslukostnað á olíu. Hlið-
stæð þróun hefur reyndar átt sér
stað hérlendis varðandi kostnað við
leit á jarðhita, þar sem tækni hefur
fleygt fram. Lækkaður vinnslukostn-
aður ásamt því sem áður segir um
birgðir jarðefnaeldsneytis bendir
ekki til annars en að verð á olíu og
öðru jarðefnaeldsneyti tnuni haldast
lágt um fyrirsjáanlega framtíð. Eng-
inn talaði um kreppu í þeim efnum,
enda þótt staðbundin styrjaldarátök
geti auðvitað haft tímabundin áhrif í
öndverða átt.
Endurnýjanleg orka
á erfitt uppdráttar
Ekki er vænst neinnar verulegrar
hlutdeildar nýrra endurnýjanlegra
orkulinda á næstu áratugum og vart
í verulegum mæli fyrr en upp úr
miðri næstu öld. Þar er helst veðjað
á lífrænt eldsneyti og sólarorku, en
nýting þessara orkugjafa eru þó enn
lítilræði í samanburði við hefð-
bundna endurnýjanlega orkugjafa
og þá einkum vatnsorku og jarðhita.
Af einhverjum ástæðum á umræða
um þessar tvær síðastnefndu orku-
lindir ekki uppá pallborðið, hvorki á
þessari ráðstefnu né heldur á mörg-
um öðrum alþjóðlegum vettvangi. Að
einhverju leyti er hér um að kenna
andófi frá ýmsum náttúruverndar-
samtökum sem að margra mati sjá
ekki skóginn fyrir trjánum; sjá ekki
eða vilja ekki sjá að flest vatnsorku-
ver valda minni heildarskaða á nátt-
úru og lífríki jarðar en þeir orkugjaf-
ar sem ella yrðu nýttir. í drögum að
lokaályktun ráðstefnunnar var
vatnsorku að engu getið. Því var
andmælt af íslands hálfu. Það og
önnur gagnrýni á lokaskjalið olli þvi
að frestað var til betri tíma að draga
saman niðurstöðu ráðstefnunnar
með almennri ályktun eins og þó hef-
ur tíðkast. Það var talsmönnum
vatnsorku á hinn bóginn fagnaðar-
efni að við ráðstefnuslit flutti nýkjör-
inn formaður framkvæmdastjómar
samtakanna, Bandaríkjamaðurinn
Jim Adam, skelegga vörn fyrii-
vatnsorku.
Hjá nýtingu kjarnorku
verður ekki komist
Kjarnorkuknúin raforkuver sjá
fyrir um 18% (1994) af raforkuþörf
mannkyns. Sums staðar á Vestur-
löndum eru hávær andmæli gegn
slíkum verum, en þetta er þó mjög
staðbundið og mörg þróunarlönd
telja kjarnorkuna sína helstu von til
að verða bjargálna. Því var það
greinilegt á ráðstefnunni að hjá nýt-
ingu kjarnorku verður ekki komist
og að raunar sé hún með öruggustu
(jrkugjöfum, ef vel er að verki staðið.
í stað þess að hafna slíkum orku-
gjafa sem veldur engri koltvísýr-
ingslosun væri nær að beina kröftun-
um að aðgerðum til að draga úr
áhættu, einkum að takast á við
vandamál kjarnorkuúrgangs.
Markaðsvæðing
orkugeirans
Allt fram á þennan áratug hafa
orkuveitur, einkum raforkuveitur
og raforkuver, verið rekin sem
einkaréttarfyrirtæki og oftast í op-
inberri eigu. A þessu hefur nú orðið
breyting sem hófst einkum í Bret-
landi. Markaðs- og einkavæðing
orkugeirans fer nú eins og eldur um
sinu um víða veröld. A heimskorti
þar sem lönd voru lituð eftir stöðu
þeirra í þessum efnum voru fá lit-
laus og aðeins örfá í Evrópu. Island
er enn eitt þeirra. Risaríki eins og
Indland, sem treysti mjög á ríkis-
rekstur í þessum efnum strax og
það varð sjálfstætt ríki, hefur nú
kúvent. Hið opinbera er þar alfarið
að draga sig út úr orkugeiranum:
Allt er einkavætt, dreifiveitur líka.
Pallborðshópur sérfræðinga var
spurður um það hvaða lærdóm smá-
ríki eins og Island ætti að draga af
þessari þróun, hvort smæðin og ein-
angrunin skapaði okkur einhverja
þá sérstöðu að fara hægar í mark-
aðsvæðinguna en aðrir. Eins og
vænta mátti fengust engin afdrátt-
arlaus svör. Þetta verðum við Is-
lendingar sjálfir að kljást við, enda
er að því unnið.
Hvaða lærdóm geta
íslendingar dregið?
Meginskilaboð 17. alþjóða orku-
ráðstefnunnar virðast þessi þrenn í
augum Islendings:
1. Ekki er fyrirsjáanleg nein olíu-
kreppa, hvorki skortur á olíu né verð-
sprenging. Þetta eru góðar fréttir
fyrir okkur sem byggjum athafnalíf
okkur mjög svo á olíu þrátt fyrir
ríkulegar aðrar orkulindir. Nægir að
benda á þarfir fiskiskipaflotans og
allra samgöngutækja okkar.
2. Raforkuverð í heiminum mun
síst hækka í náinni framtíð. Kemur
þar til nægt framboð á ódýrum orku-
gjöfum, einkum gasi, en ekki síður
aukin nýtni raforkuveranna og hag-
kvæmari rekstur í kjölar marka-
ðsvæðingar. Samkeppnisstaða ís-
lenskra vatns- og jarðvarmaorku-
vera mun því ekki batna, hvorki þeg-
ar stóriðju er boðið rafmagn né held-
ur þegar hugað er að beinum út-
flutningi um sæstrengi, nema þyí ;
aðeins að skattar verði lagðir a
jai’ðefnaeldsneyti til að stemma
stigu við losun gróðurhúsaloftteg-
unda. Fátt bendir til almenns sam-
komulags í þeim efnum.
3. Einkavæðing og markaðvæðing
orkufyrirtækja fer hraðbyri um |
heiminn. Þetta er þróun sem við get-
um ekki látið fram hjá okkur fara,
heldur verðum við að gaumgæfa .
hvort eða öllu heldur hvernig við
getum líka notið góðs af.
Höfúndur er orkumálastjóri og
formaður íslenskrar landsnefndar
Alþjóða orkuráðsins.
Internetið um
BREIÐBAND
Leifturhraði
Fáðu gögn um BREIÐBANDIÐ Síminn Internet býður íslenskum internet-
með áður óþeklctum hraða.
notendum að taka þátt í seinni hluta tilraunar
á gagnaflutningum um BREIÐBANDIÐ.
Síminn Internet gefur nú internetnotendum á
breiðbandssvæðum kost á að taka við gögnum af
internetinu í gegnum BREIÐBANDIÐ. Gögnin berast á
meiri hraða en áður hefur þekkst og er ísland eitt af
fyrstu löndum í Evrópu þar sem internetnotendum
stendur þessi tækni til boða.
Internet um BREIÐBANDIÐ er bylting
fyrir internetnotendur!
BREIÐBANDSKORT fyrir PC tölvu kostar 29.900 kr.
og er eingöngu selt hjá SÍMANUM internet, Grensásvegi 3.
Áskrift hjá Símanum Internet um BREIÐBANDIÐ
kostar 2.490 kr. á mánuói. _
laugardag kl. 12 -16

Grænt númerLilLi
S í M I N N i nt ernet