Morgunblaðið - 16.10.1998, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
FÖSTUDAGUR 16. OKTÓBER 1998 43
KIRKJUSTARF
I
ruglverði, sem hér að framan í
þessum skrifum hefur verið lýst.
Aðþrengdar aðstæður einstakra
manna og hin fjárhagslega freist-
ing eru svo yfirþyrmandi. Sæaðall-
inn og afkomendur hans hafa þá að
fullu eða svo gott sem, gengið frá
borði með allt andvirði kvótans á
ruglverðinu. Eftir situr útgerðin
með samsvarandi byrðar, að hluta
til vegna beinna kaupa og útlagðra
fjármuna, en að heilmiklu leyti í
formi eðlilegrar kröfu þein’a, sem
keypt hafa hlutabréf í útgerðarfyr-
irtækjum á yfirverði, sem felur í
sér fullt kvótaverð, að þeir fái arð
af þeim raunverðmætum, sem þeir
reiddu fram til að eignast bréfin.
Ekkert teiknar til þess, að út-
gerðin fái þá risið undir þessum
þyrðum og ki’öfum. Sé með rök-
réttum hætti reynt að leiða líkur að
því, hvað gerist við þær aðstæður í
framtíðinni, sem hér er reynt að
rýna í, sýnist það í grundvallarat-
riðum einungis geta verið tvennt í
einhverri ófyrirsjáanlegi'i blöndu.
Annars vegar hljóta hlutabréfin í
sjávarútvegsfyrirtækjunum að
lækka í verði til einhvers samræm-
is við þá raunávöxtun, sem útgerð-
in getur þá við þær aðstæður borið.
Hins vegar mun sá vesalings mað-
ur, sem þá verður tekinn við því
þrotabúi, sem stefna Kristjáns
Ragnarssonar hefur þá leitt yfir
LÍU, verða að leita ásjár hjá
stjórnvöldum þess tíma og biðja
um, að útgerðinni, svo mikilsverð
sem hún verður enn fyrir þjóðar-
búið, verði búinn viðunandi starfs-
grundvöllur miðað við þáverandi
aðstæður. Vel líklegt er að
óbreyttu, að nánast ekkert verði
eftir af útgerð nema stóinitgerðir
og landauðn í mörgum sjávarpláss-
um, sem nú eru sæmilega sett.
Stjómvöld ættu engra kosta völ
nema gengisfellingar, til að velta
þessum byrðum yfir á allan al-
menning. Og þá væri endir sögunn-
ar fulikomnaður. Kvótanum var út-
hlutað gefins til hinna útvöldu.
Þeim var gefið færi á að fénýta sér
hann og selja á verði, sem þeir
sjálfir ákváðu og loks tekur þjóðin
á sig að kaupa þjóðareignina aftur
til sín, að hluta með gengisfellingu,
en að hluta með verðmætarýrnun
hlutabréfa, sem almenningur hefur
verið hvattur til að kaupa og sjóðir
í almenningseigu hafa sömuleiðis
fest fé sitt í. Þessi framtíðarsýn er
ekki glæsileg, en hún er alltof lík-
leg til að rætast að óbreyttu fisk-
veiðistjórnarkerfi, til að henni sé
ýtt til hliðar án vandlegrar íhugun-
ar.
Þetta er hin síðasta og ekki hin
veigaminnsta þeirra greininga,
sem ég hef gert á fiskveiðistjórnar-
kerfinu og leitt hafa mig hver af
annam til þeÚTar skoðunar, að nú-
verandi fyrirkomulag sé að
óbreyttu óhafandi og beinlínis stór-
hættulegt, bæði fyrir útgerðina
sem atvinnugrein og þar með þjóð-
arhag.
En hvað á að
koma í staðinn?
En þá verður fyrir þrautin
þyngri, að leiða fram röki’étta
greiningu á því, hvað eigi að koma í
staðinn og hvernig það megi gerast
án of mikilla fórna. Til er gömul
arfsögn meðal indíána norðarlega í
Kanada um það, að sá guð, sem
þeir hafa búið sér til hugmyndir
um, hafi skapað úlfinn til þess að
halda hreindýrahjörðunum, sem
þeir lifa að heilmiklu leyti af, var-
anlega heilbrigðum. Þetta helgast
af því, að við allar venjulegar að-
stæður getur úlfur ekki náð heil-
brigðu hreindýri. Hann verkar hins
vegar úr hjörðinni veik dýr, van-
sköpuð eða gömul og treystir
þannig að hraustustu og dugmestu
dýrin haldi velli og fjölgi sér. Sam-
keppnin er eins og úlfurinn í sög-
unni. Sé það tryggt, að allir, sem
vilja og geta eigi sambærilegan
kost á að taka þátt í samkeppninni,
má fullyrða, að þeir vinni, sem best
eru til þess hæfir. Samkeppni gerir
þannig hvort tveggja, að úthluta
eftirsóttum gæðum með óvilhöllum
hætti og um leið úthluta þeim til
þeirra, sem hæfastir eru til að nýta
gæðin.
Lokamarkmið við
úthlutun veiðiheimilda
Hið endanlega markmið við að
dreifa aflaheimildum, hlýtur því að
vera opið útboð á leigu aflaheim-
ilda, þar sem öllum er frjálst að
gera tilboð og hæstu gallalausu til-
boðunum um magn og verð væri
tekið. Með þessum hætti mundi út-
gerðin sjálf ákveða í opinni sam-
keppni, hversu háa auðlindarleigu
hún treystir sér til að greiða.
Auðlindarleigan væri þannig ekki
skattur, heldur leiga til þjóðarinn-
ar, eiganda auðlindarinnar, ákveð-
in af bjóðendunum sjálfum eftir
venjulegum markaðslögmálum
framboðs og eftirspurnar á hverj-
um tíma. Samkeppnin mundi með
þeim miskunnarlausa hætti, sem
henni er eiginlegur, grisja út úr út-
gerðinni þá, sem verða undir og
bjóða velkomna nýja aðila, sem
betur standa sig. Tæknileg fram-
kvæmd slíks útboðs og reglur um
mat á því hvað eru gallalaus tilboð
eru sjálfstæð viðfangsefni, sem
ekki verða rædd hér nánar.
Hvernig á að komast
héðan og þangað?
Þótt fallist væri á þessa framtíð-
araðferð sem hina einu, sem bæði
fullnægir kröfum um réttlæti og
virkni í þá átt að þeir geri helst út,
sem best eru til þess fallnir, er
mikill vandi óleystur í því að kom-
ast frá núverandi ófremdarástandi
til þessa fyrirheitna lands. Sjálfur
hef ég í mínum gi-einingum komist
að þeirri niðurstöðu, að þessi um-
skipti megi ekki taka öllu lengri
tíma en tvö til fimm ár. Rökin eru
þau, að út úr braskumhverfi ríkj-
andi aðstæðna verði að koma sér
fljótt til að lágmarka tjónið, sem af
braskinu hlýst.
Fyrsta hugmyndin, sem ég íhug-
aði var hugmynd, sem Snjólfur
Ólafsson prófessor setti fram í
grein fyrir mörgum árum, að
skerða gjafaúthlutunina um t.d. 20
% ááríog bjóða það vaxandi magn
út til leigu ár hvert auk aukningar í
aflamagni, sem ti! kynni að falla á
tímabilinu. Niðurstaða mín varð sú,
að framan af tímabili þessarar
breytingar, væri yfirburðaaðstaða
þeirra, sem fengju 80 eða 60%
kvótans gefins slík, að samkeppnis-
aðstaðan væri stórlega ívilnandi
fyrir þá, ekki síst þá altra stærstu,
rétt eins og hún hefur verið til upp-
kaupa á kvóta og að framan er lýst.
Að byi-ja þessa niðurtalningu með
t.d. 40% skerðingu, hefði í raun
sömu ágallana.
Ur þessum öngstrætum rak mig
yfir í þá hugmynd að gefa allar
veiðar frjálsar í tvö ár með ein-
hverjum almennum umferðarregl-
um um hvar tiltekin veiðarfæri
væiu leyfileg. Með þessu væri að
sönnu tekin allróttæk áhætta um
að einhverjum fiskistofnum yrði of-
boðið um sinn eða stöðva yrði veið-
ar áður en fiskveiðiárinu væri lok-
ið. Hugmyndin hefur hins vegar
ótvíræða kosti. Brask með kvóta-
leigu væri umsvifalaust stöðvað,
enda missti kvótinn allt sitt verð-
mæti þessi tvö ár. Mönnum gæfist
tveggja ára umþóttunartími til að
búa sig undir fyrirsjáanlega óvissu
og til að búa sig sem best í stakk til
að geta keppt um allan kvótann að
þessum tveimur árum liðnum. Það,
sem eftir er af bátaflotanum og
sjávarplássin um allt land fengju
væna blóðgjöf og gætu með sama
hætti náð vopnum sínum til að geta
tekið með öflugum hætti þátt í
samkeppninni um aflaheimildimar.
Fiskifræðingar fengju færi á að
meta fiskstofna með tilliti til al-
vöruveiðiálags í stað þeirrar
skekktu myndar, sem fram kemur,
þegar stór hluti flotans er allt árið
á sífelldum flótta undan því að
veiða þorsk og fleygir honum í hafi
í óþekktum mæli. Síðast en ekki
síst væri ferðin til hins fyi’irheitna
lands í úthlutun veiðiheimilda fljót-
farin og gæti því verið sársauka-
minni.
Út úr þessari hugmynd hefur
svo sprottið hugmynd um að leyfa
einungis bátaflotanum frjálsar
veiðar þessi tvö ár og þá t.d. innan
30 mílna, en takmarka veiðar tog-
ara þar fyrir utan með kvótum. Að
mínu áliti væri sanngjamast, ef
þess teldist nokkur kostur, að fara
eins með alla útgerð á þessum um-
þóttunartíma.
Þeirri hugsun hefur skotið upp í
umræðunni um þessa hugmynd, að
hún mundi leiða til óðagotsfjárfest-
inga í skipum. Mín greining á
þeirri hugsun leiðir hugann að því,
að allir vita, að flotinn er nú þegar
talsvert miklu stæmi en þörf er á
til að ná þeim afla, sem í næstu
framtíð verður talið hæfilegt að
taka úr fískstofnunum. Eftirspurn
eftir aflaheimildum verður því
fyrst eftir að allsherjarappboð
verður komið á, allmiklu meiri en
framboðið. Veiðiskip munu því all-
mörg missa verðmæti sitt eftir
hinni alþjóðlegu reglu, að fram-
leiðslutæki missa verðmæti sitt,
þegar þeim er ofaukið. Það væri
því mikil glópska af útgerðarmönn-
um og lánastofnunum að ráðast í
nýfjárfestingar til þessara tveggja
ára. Slík glópska er þeim varla ætl-
andi.
Lokaorð
Þetta er í stórum dráttum mitt
málefnalega innlegg í umræðuna
um fiskveiðistjóm, eins og það hef-
ur þróast til þessa. Ég hef vakið at-
hygli á því, hvernig talsmenn gild-
andi fyrirkomulags reyna að láta
það jákvæða, sem hægt er að halda
fram um kvótasetninguna breiða
jákvæða dulu yfir hina skaðlegu
kvótaúthlutun með því að tala sí-
fellt um kvótakerfi, eins og það sé
eitt og allt gott og árangursríkt.
Ég tel mig hafa leitt fram þau rök,
sem hafa mótað þá skoðun mína, að
kvótaúthlutun núgildandi fiskveiði-
stjórnar sé ekki aðeins hættuleg
fyrir þjóðarhag til framtíðar litið,
heldur einnig fyrir útgerðina
sjálfa.
Veiðileyfagjald er hvei’gi nefnt í
þessari úttekt, enda á það þar ekk-
ert erindi. Veiðileyfagjald er af
hálfu málssvara þess einungis frið-
þægingargjald til þess ætlað að
tryggja þeim, sem nú fá kvótanum
úthlutað nánast gefins, verði til
frambúðar leyft að halda honum
gegn greiðslu einhvers lítilræðis.
I grein Rristjáns Ragnarssonar,
sem um er rætt í upphafi þessara
skrifa, kveðst hann hafa haft gam-
an af skrifum mínum um þessi efni
á undanförnum áram. Það hefur
hann getað gert og látið efni þeiraa
sem vind um eyra þjóta, af því að
hann taldi sig öragglega hafa allt
ráðherra- og þinglið beggja stjórn-
ai’flokkanna nægilega í vasa sér til
að hér yrði ekki við neinu hreyft.
Hér hefur verið lögð fram ítarleg
greinargerð, hinum lesandi og
hugsandi til íhugunar. Nú er
spurningin hvort þetta þinglið er
nægilega dáðlaust til að Kristján
geti haldið áfram að skemmta sér.
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri og stuðningsmaður
Samtaka um þjóðareign.
Safnaðarstarf
Hallgrímskirkja. „Orgelandakt"
kl. 12.15-12.30. Orgelleikur, ritn-
ingalestur og bæn.
Langholtskirkja. Opið hús kl.
11-13, slökun og kristin íhugun.
Kyn’ðar- og bænastund kl. 12.10,
eftir stundina verður boðið upp á
súpu, brauð og salat.
Neskirkja. Bibliulestrar hefjast á
morgun, laugardaginn 17. október,
kl. 10.30, þá mun sr. Frank M.
Halldórsson leiða lesturinn á
Matteusarguðspjalli. Eftir biblíu-
lesturinn verður boðið upp á súpu
og brauð. Félagsstarf eldri borg-
ara: A morgun, laugardag, kl. 15.
Þór Magnússon þjóðminjavörður
kemur i heimsókn. Boðið er upp á
kaffiveitingar á vægu verði.
Kirkjubíllinn ekur um hverfið.
Laugarneskirkja. Mömmumorg-
unn kl. 10-12.
Selfosskirkja. Barnastarfið hefst
næstkomandi sunnudag kl. 11. Sú
breyting verður á frá fyrri áram að
nú fer bamastarfið fram samhliða
hinni almennu sunnudagsguðþjón-
ustu. Ath. breyttan messutíma.
Einnig fer fermingarstarfið af stað
í þessari viku og mæta væntanleg
fermingarböm í kirkjuna á
fimmtudögum og föstudögum. Há-
degisbænir era í kirkjunni þriðju-
daga til föstudaga kl. 12.10, allir
velkomnir.
Bræðrafélag Fríkirkjunnar í
Reykjavík byrjar vetrai’starfið
með almennum félagsfundi í Safn-
aðarheimilinu á Laufásvegi 13, á
morgun, laugardag, kl. 12. Á fund-
inum mun Sigurður E. Guðmunds-
son, safnaðarformaður greina frá
umfangsmiklum endurbótum á
Fríkirkjunni sem nú fara fram svo
og undirbúningi 100 ára afmælis
safnaðarins á næsta ári. Sr. Hjört-
ur Magni Jóhannsson safnaðar-
prestur mun greina frá kirkju- og
félagsstarfi safnaðarins og hug-
myndum varðandi eflingu þess.
Fyrirspumir og umræður í lok er-
inda. Éélagar Bræðrafélagsins era
hvattir til að mæta og taka með sér
gesti. Léttur málsverður verður “
framreidur.
Sjöunda dags aðventistar á ís-
landi: Á laugardag:
Aðventkirkjan, Ingólfsstræti 19:
Biblíufræðsla kl. 10.15. Guðsþjón-
usta kl. 11.15. Ræðumaður Björg-
vin Snorrason.
Safnaðarheimili aðventista, Blika-
braut 2, Keflavík: Guðsþjónusta kl.
10.15. Biblíufræðsla að lokinni
guðsþjónustu. Ræðumaður Einar
Valgeir Arason.
Safnaðarheimili aðventista, Gagn-
heiði 40, Selfossi: Biblíufræðsla kl. **
10. Guðsþjónusta kl. 11. Ræðumað-
ur Eiríkur Ingvarsson.
Aðventkirkjan, Brekastíg 17,
Vestmannaeyjum: Biblíufræðsla
kl. 10. Guðsþjónusta kl. 11. Ræðu-
maður Eric Guðmundsson.
Loftsalurinn, Hólshrauni 3, Hafn-
arfirði: Biblíufræðsla kl. 11. Ræðu-
maður Sigríður Kristjánsdóttir.
MAMMA
Allt sem þig vantar
ÞUMALÍNA
Pósthússtræti 13, sími 551 2136.
HEFUR ÞÚ KYNNT ÞÉR...
ARBONNE
INTERNATIONAL
Jurtasnyrtivörur
án ilmefna
fyrir húð og hár.
Útsölustaðir um land allt
BT • Skeifunni 11 • 108 Rvk • Sími 550 4444
BT • Reykjavíkurvegi 64 • 220 Hafnarfirði • Simi 550 4020