Morgunblaðið - 28.11.1998, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1998 13
FRÉTTIR
Fasta til að mót-
mæla virkjun
hálendisins
Baujur með sjálfvirkum neyðarsendum færðar milli skipa
Stórhætta skapast
fyrir sjómenn
HELGI Hallvai'ðsson, yfii-maður
gæsluframkvæmda Landhelgisgæsl-
unnar, segir að stórhætta skapist fyr-
ir sjómenn vegna þess að baujur með
sjálfvirkum neyðarsendum eru færð-
ar milli skipa án þess að tilkynnt sé til
hlutaðeigandi þjónustuaðila um
færsluna. Fyrir nokki-u fórst enskt
skip með allri áhöfn á hafssvæði þar
sem var fjöldi annarra skipa í grennd,
en ekki tókst að rekja neyðarkall til
rétts skips fyrr en eftir átta klukku-
tíma.
Baujurnar senda frá sér mismun-
andi merki sem era skráð á nafn
ákveðinna skipa. Helgi segir að lág-
mark sé að látið sé vita af því séu
senditækin færð milli skipa, þannig
að söluaðilar þeirra geti breytt skrán-
ingum þeirra.
Hjalti Sæmundsson, aðalvarðstjóri
hjá Landhelgisgæslunni, segii- að
drjúgur tími geti farið í það að sann-
reyna hvaða skip á í hlut ef skipst
hefur verið á baujum.
,,[Á fimmtudag] kom það fyi-ir að
við fengum upphringingu frá björg-
unarmiðstöð í Hollandi um að neyðar-
skeyti hefði borist frá ákveðnum ís-
lenskum togara. Við fórum strax í það
að reyna að ná sambandi við hann. Þá
svaraði annar togari og sagði að
skeytið hefði komið frá þeim, en þeir
væra með tæki sem væra skráð á
hinn. Þetta getur orðið hættulegt, ef
við eyðum tíma í að reyna að ná sam-
bandi við rangan aðila.“
Skip seld úr landi en íslensk
skráning á neyðarsendi
Hjalti segir að töluvert sé um það
að skip sem seld eru úr landi séu
ennþá með neyðarsendana á ís-
lenskri skráningu. ,;Þetta getur end-
að með ósköpum. Eg get nefnt sem
dæmi að við fengum nýlega neyðar-
kall frá skipi sem heitir Andenes og
hafði verið selt frá Islandi til Portú-
gal. Þar var það sett undir rússnesk-
an fána og farið með það til Noregs
og gert út þaðan. Við megum þakka
fyrir það að hafa fundið það yfirleitt.
Stundum hverfa þessi skip eitthvert
suður á bóginn. í einu tilviki röktum
við skip þangað til í ljós kom að síð-
ast hafði verið vitað um það á Ind-
landshafí. Þá hættum við einfaldlega
að leita að því.“
Hjalti segir að á íslandi hafi engin
slys enn orðið vegna þessa, en segist
hafa fengið fregnfr frá Englandi um
hörmulegar afleiðingar þess að ekki
tókst að hafa uppi á réttu skipi í
tæka tíð.
„Skipstjóri einn vildi fá sér nýtt
skip, og lét smíða það, en vildi halda
öllum skráningum eins og á því
gamla. Nýja skipið hét nánast öllu
því sama, að vísu hlýtur að hafa ver-
ið einhver munur á því það er ekki
hægt að skrá sama kallmerkið á
fleiri en eitt skip. Gamla skipið var
áfram gert út. Svo fara að berast
skeyti frá neyðarsendi um að skip
með þessu nafni sé í sjávarháska.
Það er strax kallað í það, og nýja
skipið svarar og segir að allt sé í
lagi. Menn drógu öndina léttar og
héldu að málið væri búið, en neyðar-
sendingarnar héldu samt áfram.
Átta tímum síðar kom í ljós að
gamla skipið var á þessu svæði sem
sendingarnar komu frá og hafði
farist með manni og mús. Það var
fullt af bátum og skipum í grennd-
inni en enginn hafði tekið eftir
þessu."
TVEIR heimspekinemar í Háskól-
anum, Guðrún Eva Mínervudóttir,
22 ára, og Elín Agla Briem, 24 ára,
ætla að fasta og aðeins nærast á
grænmetissoði eða grænmetissafa
á tímabilinu 17.-26. desember, til
að mótmæla virkjun hálendisins.
Konurnar tvær munu hafa að-
setur í húsi í eigu Háskólans sem
nefnt er Sumarhöllin meðan á
hungurvökunni stendur. Sumar-
höllin er skammt frá Endurmennt-
unarstofnun Háskólans. Þar munu
þær taka á móti gestum. Þær hafa
einnig fengið lánaðan hátíðarsal
Háskólans í sex kvöld þar sem
haldin verða erindi og upplestrar.
Meðal fyrirlesara verða Illugi Jök-
ulsson rithöfundur og Róbert H.
Haraldsson dósent í heimspeki.
„Hugmyndin kviknaði þegar við
vorum að hugsa um umræðuna um
virkjun hálendisins," segir Elín.
„Maður heyrir hana og les í blöð-
unum, og heyrir í stjórnmálamönn-
unum, og upplifir að maður geti
ekki haft nein áhrif. Við lögðum
höfuðið í bleyti til að finna leið til
að sýna hvað það er okkur mikil-
vægt að hálendið sé látið í friði.
Við viljum sýna alvöruþungann í
þessu.“
Elín segir að mótmælunum sé
fremur beint til venjulegra íslend-
inga heldur en til stjórnmálamanna.
„Það er auðvitað gott ef þefr skil-
greina sig einfaldlega sem íslend-
inga og hlusta á okkur á þeim for-
sendum, en þetta er fyrst og fremst
gert til að hinn venjulegi maður
hugsi um þessi mál. Við höfum þá
trú að um leið og allir hugsi um þau
og skoði hvað er í húfi komist allir
að sömu niðurstöðu. Við erum bjart-
sýnismanneskjur."
Þær Elín og Eva hafa leitað til
grasalæknis til að fá ráðgjöf um
næringu meðan á föstunni stendur.
Elín segir að þær hafi í upphafi haft
í huga að fasta í heilan mánuð, en
var ráðið frá því, bæði af grasa-
lækninum og fjölskyldum sínum.
„Við erum að mótmæla því að landið
sé skaðað, þannig að það er ekki
rétt að skaða okkur sjálfar til þess,“
segir Elín.
Hunguraakan gæti jafnvel orðið
heilsu Elínar til góðs, því hún segist
neyðast til að hætta að reykja með-
an á henni stendur.
Samræmd próf í 4. og 7. bekk
Dregur saman
með landshlutum
SAMKVÆMT niðurstöðum sam-
ræmdra prófa í íslensku og stærð-
fræði í 7. bekk hefur munur á ár-
angri milli skóla á höfuðborgar-
svæðinu og á landsbyggðinni
minnkað. Meðaleinkunn í íslensku
í 4. og 7. bekk var 6,8 í báðum ár-
göngum, en meðaleinkunn í stærð-
fræði var 6,4% í 4. bekk og 6,8 í 7.
bekk.
I fyrra var meðaltal normal-
dreifðra einkunna í íslensku og
stærðfræði hæst í Reykjavík í
þessum tveimur bekkjardeildum.
Meðaltalið var á bilinu 5,2-5,3. Á
þessu ári er meðaltalið í Reykja-
vík örlítið lægra eða 5,1-5,2. Skól-
ar annars staðar á höfuðborgar-
svæðinu og skólar í Norðurlandi
vestra sýna svipaða eða betri út-
komu en skólar í Reykjavík. Ef
eingöngu er litið á útkomu í 7.
bekk þá bæta skólar í öllum lands-
hlutum stöðu sína milli ára nema
skólar á höfuðborgarsvæðinu og á
Suðurlandi þar sem meðaltal
normaldreifðra einkunna lækkar
milli ára um 0,1. Nemendur í 7.
bekk, sem stunda nám í skólum á
Vesturlandi og Norðurlandi
vestra, bæta veralega stöðu sína
og komast upp fyrir landsmeðaltal.
Það bendir því flest til að munur
milli landshluta sé heldur að jafn-
ast.
Af einstökum þáttum á íslensku-
prófi kemur ritun verst út í báðum
árgöngum, þar er meðaleinkunn 6
í 4. bekk og 6,3 í 7. bekk. íslensku-
nemar í 7. bekk standa sig best í
stafsetningu, en 4. bekkur nær
bestum árangri í lesskilningi og
hlustun.
17% stærðfræðinemenda í 4.
bekk fá einkunnina 4 eða lægra, en
8% fá slíka einkunn í íslensku.
Lágar einkunnir era fátíðari í 7.
bekk. í íslensku virðast háar ein-
kunnir á fárra færi, en 6% nem-
enda í 7. bekk ná hærri einkunn en
8,5 í íslensku og 9% nemenda í 4.
bekk.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
VERÐLAUNAHAFARNIR eru frá vinstri: Guðbergur K. Jónsson, sem hlaut fyrstu verðlaun, Kesera Anamt-
hawat-Jónsson, sem hlaut 2. verðlaun, Hörður Filippusson sem hlaut 3. verðlaun og Ágúst H. Ingþórsson,
framkvæmdastjóri Rannsóknaþjónustunnar, sem afhenti verðlaunin.
Sölu Landsvirkjunar á ótryggu rafmagni hætt
Rannsóknaþjónusta Háskólans
og Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins
Orkufrekar vmnslur og*
hitaveitur helstu notendur
Góðar hugmyndir
verðlaunaðar
SÖLU á ótryggu rafmagni frá Lands-
virkjun verðrn- hætt hinn 3. desember.
Að sögn Þorsteins Hilmarssonar hjá
Landsvirkjun er ástæðan slæmt
ástand í vatnsbúskapnum á hálendinu
og því verður að draga úr orkunotk-
uninni. Það era einkum orkufrekar
vinnslur og hitaveitur sem hafa gert
samning um kaup á umframorku
Landsvirkjunar.
Á undanfómum áram hefui- verið
hægt að selja stómotendum um-
framrafmagn á mjög hagstæðu verði.
Þorsteinn segir að hér hafi venð um
að ræða ódýrastu orkuna á íslandi,
verðið sé lægra en til stóriðju. En
kaupendur hafi vitað að þessi orka
væri ótrygg og gæti bragðist þegar
illa áraði. Tilkynnt var um skerðingu á
afgangsorku 1. september til 1. des-
ember og nú liggur fyifr að skerðing-
in mun halda áfram meðan horfumar
í vatnsbúskapnum batna ekki.
Sigurjón Ingólfsson hjá Hitaveitu
Vestmannaeyja segir að gjaldskrá
fyrir umframorkuna sé komin upp í
þriðja þrep. Þá er orðið ódýrara að
nota olíu til kyndingar. Frá því í októ-
ber hefur verið notuð olía. Þessi ráð-
stöfun mun hafa mikil áhrif á rekstur
hitaveitunnar. Orkuöflun til hitaveit-
unnar var að 90% svokalfað ótryggt
rafmagn. „Við þolum þetta út árið,“
segir Sigurjón.
Sfldarrinnslan í Neskaupstað hefur
verið eitt af þeim fyrirtækjum sem
hafa notað ótrygga orku undanfarin
ár en orkuna notar fyrirtækið til
loðnubræðslu. Jón Már Jónsson verk-
smiðjustjóri sagði í samtali að þessi
skerðing hefði mikil áhrif á rekstrar-
kostnað verksmiðjunnar. Þegar
bræðsla er í gangi notar hún 8-10
megawött. Fyrir nokkrum áram var
endumýjaður ketfll verksmiðjunnar
og settur upp rafskautaketill. Menn
gerðu ráð fyrir þri að geta notað um-
framorku Landsrirkjunar og því var
farið út í breytinguna. Jón Már Jóns-
son segir að nú verði að skipta yfir í
olíu og setja í gang gömlu katlana með
þeim óþægindum sem þri fylgi. „Verð
á afgangsorku var mjög hagstætt, en
nú verður breyting á og kostnaður
eykst. Þetta hefur áhiif á reksturinn,
en við þessu er ekkert að gera,“ sagði
Jón Már Jónsson í Neskaupstað.
RANNSÓKNAÞJÓNUSTA Há-
skólans og Nýsköpunasjóður
atvinnulífsins hafa staðið fyrir
verkefninu, Upp úr skúffunum,
innan Háskóla Islands í þeim
tilgangi að hvetja starfsmenn
skólans til að velta fyrir sér
möguleikum á að nýta niður-
stöður rannsókna og verkefna
sem unnin hafa verið við skól-
ann. Efnt var til samkeppni og
hlaut Guðbergur K. Jónsson,
rannsóknarmaður hjá Rann-
sóknarstofu um mannlegt at-
ferli, 1. verðlaun fyrir verkefn-
ið, fþróttarannsóknir, greining
á mynstrum í flóknum hegðun-
arferlum með THEME hugbún-
aði. Kesara Anamthawat-Jóns-
son, dósent í grasafræði og
plöntuerfðafræði, hlaut 2.
verðlaun fyrir verkefnið, Ein-
angrun litninga úr laufblöðuin,
og Hörður Filippusson, dósent
í lífefnafræði hlaut 3. verðlaun
fyrir verkefnið, Vinnsla verð-
mætra próteina úr nautgripa-
blóði. Tíu þátttakendur sendu
inn samtals fimmtán hugmynd-
ir.