Morgunblaðið - 28.11.1998, Blaðsíða 73

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1998 73
BRÉF TIL BLAÐSINS
LÁGLAUNAFÓLK freistast til þess að kaupa ýinislegt á raðgreiðslum,
en að mati greinarhöfundar er það dýrt þegar upp er staðið.
Hverjir búa
við góðæri?
FRETTIR
Alyktun gegn dómi um
áfengisauglýsingar
Frá Guðvarði Jónssyni:
GÓÐÆRI hefur oft heyrst nefnt að
undanförnu, en útskýring á því í
hverju góðærið felst, hefur lítið ver-
ið í umræðunni. Sennilega erfítt að
gefa á því sannfasrandi skýringu.
Forsætisráðheri’a hefur verið yfir-
lýsingaglaðastur á þessu sviði og
jafnvel storkandi, þegar hann lýsti
því yfir að láglaunafólk og lífeyris-
þegar hefðu ekki verið skilin eftir í
útdeilingu góðærisins. Það liggur
nokkuð ljóst fyrir að þeir sem hafa
fengið 360 til 12 hundr. þús. kr.
launahækkun á ársgnmdvelli ár-
lega, eru að fá allríflega bættar þær
verðbreytingar, sem orðið hafa í
þjóðfélaginu og hljóta því að lifa við
þó nokkurt góðæri. Aftur á móti
verður að teljast vafasamara hvort
þeir sem hafa fengið 20 til 40. þús.
kr. launahækkun á ársgrundvelli
séu að fá verðbreytingar í þjóðfélag-
inu bættar og geti talist lifa við góð-
æri. Sé svo, hljóta hálaunamenn að
fá stórar fjárfúlgur af gjafafé í sitt
launaumslag árlega. Það er því
spurning, hvort hálaunamenn séu
ekki orðnir þjóðfélagslegt vandamál.
Láglaunastefnan virkar á margan
hátt neikvætt á afkomu launþega.
Þeir viðskiptahættir, sem skapast
hafa vegna launastefnunnar, neyða
láglaunafólk til þess að greiða hærra
verð fýrir vörur og þjónustu en há-
launamenn.
Á undanförnum árum hefur verið
að þróast raðgreiðslufyrirkomulag á
vörum og þjónustu, með kreditkort-
um og gi-eiðslutímabilið sífellt að
lengjast vegna versnandi fjárhags-
stöðu láglaunafólks. Til dæmis er
orðið algengt að fólk greiði 100 þús.
kr. úttekt í heimilistækjum á 24
mánuðum. Það þýðir að fyrir þessa
100 þús. kr. úttekt greiðir viðkom-
andi, með lántökukostnaði, 145 þús.
kr. Staðgreiðsluverð þessarar út-
tektar hefði orðið 90 þús. kr. Þarna
greiðir láglaunamaðurinn sem sagt
55 þús. kr. meira fyrir úttektina, en
hálaunamaður sem staðgreiddi
þessa úttekt. Sé láglaunamaður að
kaupa sér bíl á 1 millj. og greiði
hann með 36 mánaða raðgreiðslum,
sem er algengur greiðslumáti fyrir
bíla, greiðir hann 1 millj. og 400 þús.
kr. fyrir bílinn með lánskostnaði. Sé
hann að kaupa íbúð í félagslega
kei-finu, greiðir hann 16 þús. kr. í
iánskostnað á móti hverjum 10 þús.
kr. sem hann greiðir af stofnverði.
Þetta þýðir að þær litlu launa-
hækkanir, sem láglaunafólk hefur
verið að fá, brenna allar upp í hækk-
uðum lántökukostnaði. Öðrum verð-
breytingum verður láglaunafólk að
mæta með því að fækka máltíðum
og kaupa ódýrari og næringarsnauð-
ari matvörur. Þetta er það góðæri
sem láglaunamenn búa við. Aftur á
móti skapar þessi viðskiptamáti
marga milljarða í veltufé fyrir kaup-
menn og banka. Einnig er láglauna-
stefnan alldrjúg matarhola fyrir lög-
menn og sýslumenn.
Þessi mikli lántökukostnaður,
sem bætist við heimiliskostnað lág-
launamannsins er aldrei tekinn inn í
dæmið þegar talað er um afkomu
láglaunafólks. Heldur ekki þegar
gerðir eru kjarasamningar. Þó á lág-
launafólk enga sök á þessum við-
skiptaháttum, heldur eru þeir bein
afleiðing stjórnsýsiuafglapa á launa-
þróun í landinu, sem ríkisvald og at-
vinnurekendur bera ábyrgð á. Von-
andi verður fjárhagsstaða láglauna-
heimila styrkt í næstu kjarasamn-
ingum, svo hægt verði að staðgeiða
brýnustu heimilistæki og létta
þannig á lántökukostnaði heimil-
anna.
Það eru lausir kjarasamningar á
seinni hluta næsta árs. Þá gefst tæki-
færi til þess að taka fyrsta skrefið í þá
átt, að beita skynseminni við gerð
kjarasamninga, það var ekki gert síð-
ast. Þjóðfélagið hefur líka fengið að
finna íyrir því, ekki síst þeir sem á
sjúkravist hafa þurft að halda, því tvö
ár hafa ekki dugað til þess að ljúka
kjarasamningum við smáhópa innan
heilbrigðiskerfisins.
Alþingismenn eru vonandi búnh’
að átta sig á því að núverandi launa-
kei-fí er orðið þjóðfélagslega skað-
legt. Einnig ætti þeim að vera ljóst
að því verður ekki breytt nema með
lögum frá Alþingi, því verkalýðsfor-
ystan hefur enga burði til þess að
breyta því kerfi sem fyrir er. Menn
hafa horft til þess að góður kostur
væri að gera vinnustaðasamninga.
Það myndi aftur á móti leiða til þess
að við fengjum fleiri launataxta fyrir
sömu vinnu, en fyrirtækin sem
samið væri við. Þá væri líka til-
gangslaust að tala um sömu laun
fyrir sömu vinnu.
I fjölmiðlum hafa menn viijað láta
skína í það, að mikil viðskipti með
heimilistæki, bíla og utanlandsferðir
spegli það góðæri sem sé í landinu.
Rétt er þó að hafa það í huga að
langtíma raðgreiðsluviðskipti benda
ekki til góðæris hjá þeim stóra hópi,
sem slík viðskipti stundar. Það er
heldur ekki hægt að tala um það
sem viðskipti þessa árs, þegar fólk
hefur skuldsett tekjur sínar mörg ár
fram í tímann.
GUÐVARÐURJÓNSSON
Hamrabergi 5, Reykjavík.
LANDSSAMBANDIÐ gegn áfeng-
isbölinu hefur sent frá sér efth’far-
andi ályktun:
„23. þing Landssambandsins gegn
áfengisbölinu haldið í Reykjavík
mánudaginn 23. nóvember 1998, lýs-
ir furðu sinni á dómi Héraðsdóms
Reykjavíkur frá 9. október sl. þar
sem hann telur lög um bann á áfeng-
isauglýsingum ómerk vegna þess að
slíkt bann sé andstætt lögum Evr-
ópuráðsins um tjáningarfrelsi og
mannréttindi.
Þingið mótmælir harðlega þessari
túlkun og minnir á að lög um bann á
áfengisauglýsingum byggjast á heil-
brigðis-, heilsuverndar- og mannúð-
ai’sjónai-miðum, þ.e. að hamla á móti
aukinni neyslu áfengis og því
heilsutjóni og heimilisböii sem henni
er oft samfara.
Þingið telm- það liggja í augum
uppi að áfengisframleiðendur og
áfengisseljendur verja stórum fjár-
munum til áfengisauglýsinga í því
skyni að auka sölu áfengis og stuðla
þannig að vaxandi áfengisneyslu.
Það verður ekki heldur horft fram
hjá því að börn, unglingar og ung-
menni eru öðrum fremur berskjöld-
uð fyrir áhrifamætti auglýsinganna.
Þess vegna má líta á bann á áfeng-
isauglýsingar sem barnavernd, vemd
á mannhelgi þehTa og mannréttinda.
EFTIRFARANDI ályktun var sam-
þykkt á stjórnar- og trúnaðarmanna-
ráðsfundi í Verkalýðsfélagi Húsavík-
ur miðvikudaginn 25. nóvember sl.
„Verkalýðsfélag Húsavíkur fagnar
ft-amkomnum hugmyndum landbún-
aðarráðherra um að færa starfsemi
Lánasjóðs landbúnaðarins út á lands-
byggðina og að Húsavík skuli sér-
staklega vera nefnd í því sambandi.
Verkalýðsfélag Húsavíkur treystir
því að í þetta skiptið verði ekki geng-
ið framhjá Húsavík þegai’ flutningur
á starfsemi hins opinbera út á land
er til umræðu.
Þau sjónarmið hlýtur að bera hærra
og þau hljóta að vegá þyngra en fjár-
öflunarsjónarmið framleiðenda og
seljenda áfengra drykkja.
Þingið vekur athygli á þeim hróp-
andi mótsögn þegar annars vegar er
skorin upp herör til fjársöfnunar hjá
þjóðinni til þess að koma upp með-
ferðar- og hjúkrunarheimilum fyi’ir
allan þann fjölda sem verður áfeng-
isbölinu að bráð, en hins vegar er á
sama tíma unnið markvisst að því að
auka áfengisneysluna, efla áfengis-
vandann og draga úr forvörnum,
hvetja til aukinnar áfengisneyslu
sem kallai’ á aukið hjúkrunarrými og
öflugri neyðarráðstafanir.
Það getur ekki talist til mannrétt-
inda að stuðla að heilsutjóni. Það get-
ur ekid talist til mannréttinda að
brjóta niður heimilishamingju,
sundra fjölskyldum og gera fólk að
áfengissjúklingum. Það getur ekki
talist til manm-éttinda að hvetja fólk
til áfengisneyslu, sem oft leiðir til
ósjálfræðis og lögbrota, þar með talið
til neyslu ólögiegra fíkniefna. Það
getur ekki talist til mannréttinda að
nokkrir einstakir fjáraflamenn raki
að sér áfengisgróða en samfélagið
verði síðan að standa undir risavöxn-
um kostnaði, sem honum er samfara.
Þess vegna skorar þingið á bæði
félagasamtök og einstakiinga, já alla
Húsavík, sem staðsett er í miðju
landbúnaðarhéraði, er vel í stakk bú-
ið til að taka við slíkri starfsemi.
Ljóst er að flutningur Lánasjóðs-
ins til Húsavíkur hefði jákvæði
áhrif á atvinnulífið í Þingeyjarsýsl-
um og væri liður í að treysta byggð
og auka fjölbreytni atvinnutæki-
færa.
Verkalýðsfélag Húsavíkur lýsir
eindregnum stuðningi við að starf-
semi Lánasjóðs landbúnaðarins
verði flutt til Húsavíkur og vilja til
að vinna að framgangi málsins með
þeim aðilum sem málið varðar.“
þá sem hafa áhrif og völd í íslensku
þjóðfélagi að beita sér af alefli gegn
hvers konar auglýsingum, sem
hvetja til neyslu áfengra drykkja eða
eru til þess fallnir að auka drykkju-
skap í landinu. Það sama á við um tó-
baksauglýsingar.
Stöndum öll saman um almanna-
heill og þau mannréttindi að stuðlað
sé að farsæld og hamingju íslenski'a
fjölskyldna, heilsuverndar almennt,
lífsgleði og lífshamingju.
23. þing Landssambandsins gegn
áfengisbölinu óskar nýstofnuðu ’
áfengis- og vímuvarnaráði gæfu og
góðs árangurs í störfum í baráttunni
gegn áfengi og öðrum vímugjöfum.
Þingið hvetur ráðið til að styðja öt-
ullega forvarnir gegn hvers konar
eiturlyfjavá, ekki síst meðal barna
og unglinga og væntir góðs sam-
starfs við það í þeim efnum.
Að lokum minnir þingið á að mjög
brýnt er að horfa raunhæft á ríkj-
andi neyðarástand meðal áfengis-
sjúklinga og annarra eiturlyfjafíkla.
Það verður að vinna markvisst og
ákveðið að því að byggja upp nauð-
synlega aðstöðu og læknishjálp til
hjálpar þeim sem hafa orðið hörm-
ungum áfengis- og fíkniefna að bráð.
Vandinn þar er mikill og vaxandi og
þarfnast sárlega skilnings og átaks
stjórnvalda og þjóðarinnar í heild.“
Fuglar Is-
lands og
Kanada
GUÐMUNDUR A. Guðmundsson ?
umhverfisvistfræðingur mun fjalla
um ferðir fugla milli íslands og
Kanada í máli og myndum; um
fugla sem era sameiginlegir í lífríki
Islands og Kanada, einkum far-
fuglana sem ferðast milli landanna
tvisvar á ári.
Fundurinn er haldinn í Lög-
bei’gi, Háskóla Islands, stofu 102
klukkan 20.30 á mánudagskvöld.
Fundurinn er opinn og haldinn á
vegum Vináttufélags Islands og
Kanada.
ecco
SKÓBÚDin
NY VERSLUN
LAUGAVEGI 38
ecco
www.ecco.com
OPNUNAR
TILBOÐ
Laugavegi 38 • sími 551 0765
Verkalýðsfélag Húsavíkur
Fagiiar hugmyndum
um flutning lánasjóðs