Morgunblaðið - 02.12.1998, Qupperneq 12

12 MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Niðurstaða rannsóknar á íslenskum körlum f þrigg;ía mánaða fæðingarorlofí
t
e
"AFNRETTISNEFND Reykjavíkur-
borgar átti framkvæðið að tilraunaverk-
efni SEM fólst í því að átta feður sem
starfa hjá Reykjavíkurborg fóra í þriggja
mánaða feðraorlof á síðasta ári á fullum laun-
um. Fyrsta mánuðinn átti að taka í kringum
fæðingu bamsins, annan mánuðinn hvenær
sem þátttakendum hentaði og þriðja mánuð-
inn eftir að móðirin var farin út á hinn al-
menna vinnurnarkað.
þátttakendur voru á aldursbilinu 29 til 39
ára og komu úr mismunandi vinnuumhverfi.
Við rannsókn sína notaði Þorgerður svokall-
aða eiginlega rannsóknaraðferð en hún felst
m.a. í ítarlegum viðtölum við þátttakendur,
bæði karla og konur, en auk þess vora karl-
arnir látnir fylla út sérstakar dagbækur á or-
lofstímanum.
I niðurstöðum sínum, sem birtast m.a. í
bókinni Gegnum súrt og sætt og gefín er út af
jafnréttisnefnd Reykjavíkurborgar, leggur
Þorgerður áherslu á að karlar og konur séu
margbreytOegur hópur og að vafasamt sé að
draga alla í einn og sama dilkinn. Hins vegar
megi lesa ákveðnar heildarlínur út úr rann-
sókninni og draga upp ákveðið mynstur. Ein
helsta niðurstaðan er, að mati
Þorgerðar, sú að flestir karl-
anna hafa einlægan áhuga á
því að ná góðum tengslum við
börn sín og líta á fæðingaror-
lofíð sem mikilvægan þátt í
því. Þeir vita jafnframt að það
markmið krefst nærveru og
tíma með börnunum eða bam-
inu en era þó ekki fyllilega til-
búnir til þessa að fóma því
sem til þarf, þ.e. að losa
tengslin við vinnuna.
Þorgerður útskýrir þetta
nánar í niðurstöðum sínum en
þar segir m.a. að hugmyndir
karlanna um föðurhlutverkið
séu nátengdar tengslum
þeirra, eða öllu heldur
tengslaleysi, við sinn eigin
föður. „Fjarvera þeirra eigin
feðra ýtir undir hugmyndir
þeirra um nærveru og tíma
með sínum eigin bömum. En
stundum era hugmyndir eitt
og veraleikinn annað. Þegar
viðhorf karlanna til vinnunn-
ar era skoðuð kemur í ljós að
vinnusjálfið er afar sterkt og
vinnan togar mikið í marga
þeirra í orlofinu. Einnig kem-
ur í ljós að áhugi karlanna
sjálfra á orlofi sem er lengra
en einn eða tveir mánuðir, er
frekar dræmur. Astæðan er í
mörgum tilfellum vinnan eða vinnusjálfíð.“
Eftirfarandi er til dæmis haft eftir einum
pabbanum: „Það er kannski bara svolítið
þreytandi að vera heima, kannski þetta að
fínna að maður sé svolítið óvirkur í þjóðfélag-
inu [...]. Ég er alls ekki að reyna að gera lítið
úr húsmæðrum,“ segir hann.
Önnur mikilvæg niðurstaða, að mati Þor-
Vinnan togar
mikið í karlana
í orlofínu
Karlar líta á fæðingarorlof sem mikilvægan þátt í því
að mynda góð tengsl við börn sín. Ahugi þeirra á löngu
orlofí sem losar um tengslin við vinnuna er þó dræm-
ur. Þetta er meðal niðurstaðna rannsóknar dr. Þor-
gerðar Einarsdóttur félagsfræðings á tilraunaverkefni
Reykjavíkurborgar um karla og fæðingarorlof.
Morgunblaðið/Ásdís
ÞORGERÐUR Einarsdóttir, doktor í félagsfræði, sagði frá niðurstöðum tilraunaverkefnisins Karlar og fæðingarorlof á
ráðstefnu Reykjavíkurborgar sem haldin var í síðustu viku.
gerðar, er sú að konur og karlar hafa til-
hneigingu til þess að líta mismunandi augum
á heimilisverk og fæðingarorlof. Þorgerður
segir í þessu sambandi að konur líti gjarnan
á heimilisrekstur og barnaumönnun sem
„heildarpakka", eða órjúfanlega heild „þar
sem öðra er ekki sinnt nema í nánum tengsl-
um við hitt.“
Karlarnir líta á hinn bóginn á heimilis-
rekstur og barnaumönnun sem „hlaðborð"
ef nota má þá líkingu, þar sem hægt er að
velja og hafna. Þar velja þeir nánast undan-
tekningarlaust börnin en hafa blendnari til-
finningar til annarra þátta. „Allir karlarnir
eiga það sameiginlegt að barnið eða börnin
eru í forgrunni þann tíma sem þeir eru einir
heima. Þvottar, þrif og annað sem tilheyrir
nútímaheimilisrekstri, er gert í „hjáverk-
um“, [...]. Að þessu leyti er orlof þeirra frá-
brugðið orlofi flestra mæðranna sem líta á
heimilisstörfín sem hluta af heildardæm-
inu.“
Þorgerður bendir á að þessi mismunandi
sjónarmið valdi togstreitu milli karla og
kvenna og geri samninga þeirra um m.a.
verkaskiptingu á heimilinu ei'fiðari en ella.
„Dæmi um það era konur sem reyna að
draga karlinn inn í fjölskyldukjarnann og
vilja deila heildarábyrgðinni meðan karlinn
tregðast við til dæmis með undanbrögðum
eða með því að bera við þekkingarleysi," seg-
ir Þorgerður.
Vinnuveitendur
andstæðir feðraorlofi
Viðhorf vinnuveitenda og starí'sfélaga feðr-
anna til fæðingarorlofs karla voru einnig
könnuð í tilrauninni, með viðtölum og óform-
legu spjalli, og kom í ljós að viðhorfín vora al-
mennt jákvæð. Annað hljóð kom þó í strokk-
inn Þegar fjárútlát fyrirtækjanna vegna or-
lofsins vora rædd og bar þá á nokkurri and-
stöðu meðal yfírmannanna.
„Við köllum þetta dulda and-
stöðu,“ segir í niðurstöðunum
en jafnframt tekið fram að
skilningur á slíkum útgjöldum
sé mismikill eftir stofnunum.
Hann sé til að mynda lítill á
dæmigerðum karlavinnustöð-
um þar sem lítil hefð er fyrir
því að orlofsgreiðslur íþyngi
fjárhagnum.
„Við þetta bætast breyting-
ar á fjármálastjórn Reykjar-
víkurborgar sem innleiddar
vora haustið 1996. Að sögn
þeirra yfirmanna sem rætt var
við er mörgum stofnunum
þröngur stakkur sniðinn í
þessu nýja kerfi. [...] Hætta er
á að kvennastofnanir með
miklar orlofsgreiðslur standi
höllum fæti hvað fjárhags-
ramma snertir. Auk þess
minnka þær svigrúm til ann-
arra þátta svo sem launa-
greiðslna og geta með því auk-
ið kynskiptinguna á vinnu-
markaðinum," segir m.a. í nið-
urstöðum.
Að lokum ber þess að geta
að í samantekt rannsóknarinn-
ar er tekið fram að það sé á
vissan hátt styrkur rannsókn-
arinnar að hún skyldi byggja á
reynslu karla af fæðingarorlofí
sem „búið hafi verið til með handafli". Með
því hafí hvorki karlarnir né konurnai’ getað
skýlt sér á bak við það að hafa ekki getað
notað rétt karlanna til fæðingarorlofs á þeim
rökum að hann hafi einfaldlega ekki verið til
staðar. „Því teljum við að þessi rannsókn gefí
trúverðuga mynd af viðhorfum og upplifun
þátttakenda," segir í niðurstöðunum.
Athugasemd stjórnarformanns SR-mjöls hf. vegna fréttaskrifa
SR-mjöl hf. hefur
ekki fengið krónu
úr ríkissjóði
BENEDIKT Sveinsson formaður
stjórnar SR-mjöls hf. hefur beðið
Morgunblaðið að birta eftirfarandi
athugasemd:
Tilefni þessa greinarkorns er
„fréttaflutningur" ríkissjónvarpsins
um SR-mjöl hf., sem hófst á þeim
orðum að „bein fjárframlög ríkisins
til SR-mjöls hf. á fjögurra ára tíma-
bili slaga hátt upp í þá upphæð sem
ríkið fékk fyrir sölu á hlutabréfum
sínum í fyrirtækinu fyrir fimm ár-
um“. I fréttatímanum var varpað á
skjáinn mynd frá afhendingu hluta-
bréfanna af ráðherra og okkur full-
trúum kaupenda. Sú fullyrðing sem
þarna kemur fram sem frétt er
beinlínis röng.
SR-mjöl hf. hefur ekki fengið
ki’ónu úr ríkissjóði eftir einkavæð-
ingu fyrirtækisins, en hefur þvert á
móti greitt 375 milljónir króna í
skatta á þessu tímabili.
Hinn 1. febrúar 1994 keyptu nýir
hluthafar öll hlutabréf ríkissjóðs í
SR-mjöli hf., sem ríkissjóður seldi
fyrir 725 milljónir króna í frjálsu
útboði, en fyrirtækið hét lengsþ af
Síldarverksmiðjur ríkisins. Árin
1989 til 1992 höfðu reynst Síldar-
verksmiðjum ríkisins mjög erfið og
var eigið fé fyrirtækisins komið nið-
ur í 21 milljón króna og hafði félag-
ið tapað um 680 milljónum króna á
þremur áram, og var komið í mikil
vanskil og ljóst að ríkissjóður, eig-
andi fyrirtækisins, varð að grípa á
vandanum.
Á árinu 1992 var lagt fram frum-
varp á Alþingi um breytingu á fyr-
irtækinu í hlutafélag í því skyni að
selja fyrirtækið og losa ríkissjóð við
þann vanda sem við var að etja.
Vegna þeirrar bágu stöðu sem
fyrirtækið var í var sett í frumvarp-
ið ákvæði um að ríkissjóður létti
500 milljóna króna skuldum af fyr-
irtækinu áður en því yrði breytt í
hlutafélag til þess að gera það sölu-
hæft. Til þessara ráða var gripið
eftir að endurskoðendur fyrirtækis-
ins og ríkisendurskoðandi höfðu
hvatt til að vandamál fyrirtækisins
yrðu leyst til frambúðar sem fyrst.
Lög voru síðan sett á árinu 1993
um þessi efni og á grundvelli þeirra
laga var skuldum létt af Síldarverk-
smiðjum ríkisins áður en SR-mjöl
hf. var stofnað. Þetta hefði mátt
ætla að þeim sem sömdu svar fjár-
málaráðuneytisis við þingfyrir-
spurn væri kunnugt um.
Það er því beinlínis rangt að SR-
mjöl hf. hafi fengið fjárframlög frá
ríkinu eins og sagt var í fréttatíma
ríkis(styrkta) sjónvai-psins í kvöld-
fréttum 30. nóv. 1998. Rekstur SR-
mjöls hf. hefur gengið mjög vel frá
stofnun félagsins og hefur hagur
þess dafnað bæði fyrir það að vera
laust úr viðjum ríkisafskipta og póli-
tískra hrossakaupa og einnig vegna
þess að vel hefur aflast og verðlag
verið hagstætt á afurðum þess.
Gengi hlutabréfa félagsins hefur
hækkað á hlutabréfamarkaði eins og
verð margra annarra fyi-irtækja í
sjávarútvegi á þessum áram. Hlut-
hafar hafa einnig lagt félaginu til
nýtt hlutafé til að efla starfsemina.
Nýir hluthafar hafa bæst við og er
fjöldi hluthafa nú á annað þúsund.
SR-mjöl hf. hefur mátt sæta
mjög óvönduðum vinnubrögðum
fréttamanna og óvægnum pólitísk-
um ummælum á liðnum árum og
hefur hin velheppnaða einkavæðing
fyrirtækisins farið sérstaklega fyrir
brjóstið á þeim stjórnmálamönnum
sem hafa horft á eigið gengi
sífallandi, og treysta sér ekki í
kosningar nema skipta um pólitíska
kennitölu.
Undimtaður hefur nýlega orðið
þess heiðurs aðnjótandi að vera
notaður sem myndefni í fréttatím-
um beggja sjónvarpsstöðvanna.
Fyrri „fréttin" var hreinn uppspuni
og getgátur fréttamanns og sú hin
síðari með þeim hætti sem að ofan
er lýst.
Fyrir okkur sem kynnumst af
eigin raun svona vinnubrögðum eru
ekki mörg önnur ráð en að treysta
ekki fréttum viðkomandi fjölmiðla
og vara aðra við.
Ungmenni
handtekin
vegna inn-
brota í Arbæ
ÞRJÚ ungmenni um tvítugt
voru handtekin í fyrrinótt
vegna gruns um 4-5 innbrot í
íbúðarhús, sem framin hafa
verið á undanförnum vikum í
Þykkvabæ, Rofabæ og ná-
grenni.
Einkum hefur verið stolið
myndbandstækjum, áfengi og
öðru þvílíku. Ekki er fyllilega
vitað um ástæður innbrotanna,
en að sögn Ómars Smára Ár-
mannssonar aðstoðaryfirlög-
regluþjóns eru margir inn-
brotsþjófar, sem lögi'eglan hef-
ur handtekið vegna likra mála,
að fjármagna neyslu fíkniefna
með innbrotum.
Lögreglan beinir sem fyrr
þeim tilmælum til borgara, að
minnka líkur á innbrotum með
því að fylgjast með grunsam-
legum mannaferðum og ski'á
hjá sér skráningarnúmer öku-
tækja eða lýsingu á giunsam-
legum mönnum.