Morgunblaðið - 19.12.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Alþingismenn ræða breytingatillögur vegna Hæstaréttardóms
Aflahlutdeild og veiðiheim-
ild notuð á v£xl í lögum 1990
FRETTIR
Morgunblaðið/Ásdís
ÞINGKONURNAR Rannveig Guðmundsdóttir og Ásta Ragnheiður Jó-
hannesdóttir fylgjast með umræðum á þingi í gær.
Spurt hvort lög um
úthafsveiðar séu
í uppnámi
FYRSTA umræða um
tvenn stjómarfrumvörp
sem lögð voru fram vegna
dóms Hæstaréttar nýver-
ið hófst á Alþingi í gærmorgun.
Var búist við að hún stæði langt
fram eftir kvöldi.
Um er að ræða annars vegar
bi-eytingu á lögum um fískveiði-
stjórnun en niðurstaða réttarins
var sú að lögin stæðust ekki jafn-
ræðisákvæði stjómarskrárinnar.
Hins vegar var lagt fram fmmvai'p
um breytingu á lögum um veiðar í
fiskveiðilandhelgi íslands, ákvæði
um leyfi til grásleppuveiða og vald
ráðherra til að ákveða skipulag
þeirra.
I umræðunum sem á eftir komu
var ljóst að túlkun þingmanna á
dómi Hæstaréttar var mismun-
andi. Stjórnarliðar töldu flestir að
dómurinn fjallaði einungis um 5.
grein fiskveiðistjórnunarlaganna
og frumvarp ríkisstjórnarinnar
sami-ýmdist að fullu þeim dómi.
Þingmenn jafnaðarmanna og
fleiri stjórnarandstæðingar töldu
hins vegar að dómurinn fjallaði
einnig um 7. gr. laga um stjórn
fiskveiða, sem snýst um veiði-
heimildir.
Þingmenn jafnaðarmanna ítrek-
uðu þá skoðun sína að endurskoða
ætti löggjöfina um stjóm fiskveiða
í ljósi dóms Hæstaréttar. Tími
væri kominn til þess að ná sátt um
þetta mikilvæga mál. Stjómarþing-
menn lögðu hins vegar meiri
áherslu á að með frumvarpinu væri
verið að eyða óvissu sem dómur
Hæstaréttar hefði skapað. Útgerð-
ai-menn ættu rétt á því að vita til
lengri tíma litið hvaða reglur ættu
að gilda í atvinnugrein þeirra á
komandi áram.
Víð túlkun eða þröng
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra ræddi það viðhorf að rétt
hefði verið að miða við víðari túlk-
un vegna þess að það hefði dregið
úr málaferlum en þetta væri býsna
hæpinn málflutningur.
„í fyrsta lagi er alveg ljóst að ef
dómurinn hefði verið túlkaður á
þann veg að 7. grein fiskveiði-
stjórnunarlaganna stæðist ekki
stjómarskrá stæðum við frammi
fyrir mjög alvarlegri, efnahags-
legri kreppu, skyndilegu hrani
sjávarútvegsfyrirtækja í velflest-
um byggðum landsins og byggða-
röskun sem af því myndi hljótast.
Það væri ekki skynsamlegt án
skýrrar niðurstöðu að taka
ákvarðanir hér á hinu háa Alþingi
sem myndu leiða til slíkrar
kreppu.
Það er líka ljóst að ef sá kostur
hefði verið valinn hefðum við að öll-
um líkindum staðið frammi fyrir
miklu meiri málaferlum og álita-
efnum í kjölfar slíkra aðgerða
vegna þess að mjög margir hefðu
þá borið undir dómstóla atvinnu-
réttindi sín og þá áleitnu spurningu
hvort þau séu ekki varin af stjórn-
arskránni.“
Hann benti á að heimildir smá-
bátaflotans hefðu aukist um 60%
síðan 1996 og ljóst að lítið myndi
falla í hlut hvers og eins þegar mið-
að væri við sama heildarmagn og
jafna skiptingu aflakvótans milli
allra. Þeir sem hefðu haft króka-
veiðar að viðurværi sínu gætu það
ekki lengur nema við væri bragð-
ist.
Tillögur ríkisstjómarinnar væra
því annars vegar til bráðabirgða
um óbreytt kerfi að mestu leyti
fyrir smábáta út þetta fiskveiðiár.
Meginbreytingin yrði hins vegar að
til frambúðar yi-ði atvinnuréttur
smábátasjómanna bundinn við ein-
staklinga.
Réttindi þeirra sem veitt hefðu í
krókakerfinu færa yfir í aflahlut-
deild en þeir sem veitt hefðu í
svokölluðu þorskaflahámarkskerfi
fengju hlutdeild í samræmi við
veiðireynslu sína. Þeir sem notað
hefðu sóknardagakerfi fengju hins
vegar allir jafna hlutdeild. Alitaefni
væri hvort alveg eins mætti ’út-
hluta í þessu atriði hlutdeild í sam-
ræmi við reynslu og það gæti vel
komið til skoðunar við meðferð
málsins ásamt fleiri álitamálum.
Meiri vandi væri að leysa vanda
grásleppuveiðimanna en sam-
kvæmt dóminum yrðu þær veiðar
frjálsar öllum. „Draumur prófess-
oranna 105 við Háskóla Islands,
sem hafa gert tilkall til þess að
komast í heimilispeninga grá-
sleppukarlanna, gæti þannig ræst,“
sagði ráðherra. Hann sagði ekki
tök á að einstaklingsbinda þessi
réttindi núna, til þess þyrfti að
hafa verið gefin út veiðiráðgjöf um
heildarafla á fisktegundinni sem
ekki væri raunin.
Sighvatur Björgvinsson, þing-
flokki jafnaðarmanna, sagði
Hæstarétt hafa talað skýrt og bent
á að málið snerist um að tryggja að
landsmenn allir eða drjúgur hluti
þeirra njóti sama atvinnuréttar eða
sambæiilegrar hlutdeildar í sam-
eigninni. „Eða með öðram orðum,
njóti arðs þess sem nýtingarréttur-
inn skapar. Um slíka framkvæmd
hafa verið fluttar ýmsar tillögur
hér á Alþingi, t.d. af þingmönnum
jafnaðarmanna.“
Sérhagsmunagæsla og
kvótauppboð
Hann gagnrýndi ráðheri'a harð-
lega fyrir ummælin um prófessor-
ana 105 og spurði hvort ekki mætti

íáiiliíli m§:Má :ál® 'Mi
ALÞINGI
með sömu rökum segja að hæsta-
réttardómararnir fimm hefðu haft
sömu eiginhagsmuni í huga.
Til orðahnippinga kom milli Sig-
hvats og sjávarútvegsráðherra er
sagði að Sighvatur og Samfylking
jafnaðarmanna hefðu ekki sagt orð
um það hvemig rétt væri að bregð-
ast við dóminum. Ráðherra sagðist
ekki skammast sín fyrir að verja
sérhagsmuni um 800 trillukarla og
ýmsar byggðir á íslandi með tillög-
unum. Sighvatur hefði á sínum
tíma sagt að veiðikvótar ættu að
fara á uppboðsmarkað en varia
yrði það trillukörlum á Vestfjörð-
um til hagsbóta, þeir myndu ekki
hafa bolmagn til að keppa við stór-
fyrirtæki.
Harðneitaði Sighvatur að hafa
sagt þetta. „Eg spyr, hvenær lýsti
ég því yfir og hvar vestur á fjörð-
um að það ætti að taka allar afla-
heimildir af trillukörlum og bjóða
þær upp?“
Margrét Frímannsdóttir, Al-
þýðubandalagi, sagði meðal annars
að það sæmdi ekki talsmönnum
ríkisstjórnarinnar að saka Hæsta-
rétt um að ragla saman hugtökun-
um aflahlutdeild og veiðiheimild.
Hún benti á að í greinargerð sem
lögð hefði verið fram með lögum
um stjórn fiskveiða 1990, er Hall-
dór Ásgrímsson var sjávarútvegs-
ráðherra, væra hugtökin notuð
jöfnum höndum, eins og í dómin-
um.
í greinargerðinni stæði orðrétt:
„Hlutdeild hvers skips í leyfilegum
heildarafla viðkomandi tegundar
nefnist aflahlutdeild og_ helst
óbreytt frá ári til árs. Árlegar
veiðiheimildir hvers skips breytast
því til hækkunar eða lækkunar í
hlutfalli við breytingar á leyfilegu
heildaraflamagni hverrar tegund-
ar.“ Þingmaðurinn rakti fleiri
dæmi í greinargerðinni um þessa
hugtakanotkun og sagði dóm
Hæstaréttar skýran. Ekki væri
hægt að skilja að fullu á milli út-
hlutunar veiði- og aflaheimilda.
Kristinn H. Gunnarsson, Fram-
sóknarflokki, sagðist vilja leggja
áherslu á að það væri rangt sem
menn hefðu reynt að halda fram að
búið væri að festa kvótakerfið í
sessi vegna þess að ef hróflað yrði
við því yrði að bæta handhöfum
veiðikvóta tjónið. Skýr ákvæði
væru í lögunum um að hægt væri
að taka veiðikvóta af mönnum án
þess að nokkrar bætur kæmu fyrir.
Steingrímur Sigfússon, þing-
flokki óháðra, sagði viðbrögð ríkis-
stjórnarinnar hafa verið fljótfærn-
isleg og hann efaðist um að Hæsti-
réttur léti breytinguna sem nú
væri lögð til nægja sem lausn á
vandanum. Hann sagði ennfremur
að ekki mætti gleyma atvinnurétti
þeirra sem ættu allt sitt undir því
að geta stundað sjó, það er fólkinu í
þorpum við sjávarsíðuna, hvað sem
liði öðram grandvallarréttindum.
Skilgreina þyrfti kvótann sem af-
notarétt, þá hefði löggjafinn tæki-
færi til að koma í veg fyrir brask
með kvóta.
Guðný Guðbjörnsdóttir, Samtök-
um um kvennaframboð, varpaði
fram spumingu um lögin um út-
hafsveiðar, hvort þau væra einnig í
uppnámi vegna dóms Hæstaréttar.
Utilokað væri að leysa málið með
því að túlka niðurstöðu réttarins
jafn þröngt og ríkisstjómin gerði.
Þegar hún hefði valið þá leið að
hrófla eingöngu við 5. grein lag-
anna um fiskveiðistjórnun væri
ríkisstjórnin að reyna að gera mál-
ið að vanda smábátanna einna, þá
þyrfti ekki að taka á hagsmunum
LIU og stórútgerðanna.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
spurði Guðnýju hvort búast mætti
við að Samfylking jafnaðarmanna
fyndi sáttaleið í málinu. Einnig
sagði hann að olíulindir Banda-
ríkjamanna væra ekki sameign
þjóðarinnar vegna þess að olíulind-
imar skiptu máli fyrir efnahag
Bandaríkjanna.
Stjórnarliðar vilja
breytingar á frumvörpum
Þótt stjómarþingmenn mæltu
flestir með framvörpunum tóku
þeir margir hverjir fram að þeir
vildu sjá á því ýmsar breytingar
fyrir aðra umræðu. Hjálmar Áma-
son, Framsóknarflokki, sagði til
dæmis að það væri fagnaðarefni að
gert væri ráð fyrir fjölgun daga til
þeirra einyrkja sem væra í daga-
kerfinu. Hins vegar væri spurning-
in sú hvort níu tonna jafnaðarkvót-
inn sem koma ætti eftir rúmt ár
myndi duga.
Ami R. Árnason, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, varaði við því að
trillukörlum sem annars vegar
hefðu notað sóknannark og hins
vegar aflamark yrði mismunað.
Einai- K. Guðfinnsson, Sjálf-
stæðisflokki, taldi mikilvægt að
sjávarútvegsnefnd Alþingis hefði
stöðu smábátasjómanna í huga
þegar hún fengi málið til umfjöll-
unar. „Það er stóra verkefnið að
finna viðunandi lausn sem tiyggir
betur stöðu þessa útgerðarflokks
til lengri tíma. Byggðunum til
heilla og landi og þjóð til fram-
dráttar.“
Virkjanaleyfí til handa
Hitaveitu Suðurnesja
Seinagang-
ur gagn-
rýndur
UTANDAGSKRÁRUMRÆÐA fór
fram á fimmtudag vegna fyrir-
spurnar Rannveigar Guðmunds-
dóttur, þingflokki jafnaðarmanna,
til iðnaðarráðherra um virkjunar-
leyfi til handa Hitaveitu Suðurnesja
en hitaveitan vill reisa 30 megavatta
gufuaflsvirkjun.
Gagnrýndi þingmaðm-inn að um-
sókn Hitaveitunnar hefði borist fyr-
ir þrem áram og enn hefði ráðu-
neytið ekki svarað. Um væri að
ræða umhverfisvæna orku og hag-
kvæman kost sem væri stórmál fyr-
ir neytendur. Rannveig minnti á
ákvæði stjómsýslulaga um máls-
hraða og gera yrði kröfur um skjóta
afgreiðslu. Þegar væri von á
túrbínu til landsins og stefnt að
gangsetningu virkjunar í september
á næsta ári.
Hún sagði að Landsvirkjun hefði
virkjað fyrir stóriðju en fyrirtækinu
bæri skylda til að láta ekki almenn-
an markað bera kostnað af stóriðju-
virkjunum; þær ættu að standa
undir sér. „Það er því ekki hægt að
nota stóriðjuvirkjanir Landsvirkj-
unar sem rök gegn því að aðrir fái
að virkja fyrir almennan markað,"
sagði Rannveig. Landsvirkjun ætti
skyldum að gegna varðandi verð-
jöfnun á raforku en verðjöfnun yi'ði
að tryggja með öðrum hætti.
Finnur Ingólfsson, iðnaðar- og
viðskiptaráðherra, sagði þingmann-
inn ekki hafa kynnt sér málsgögn
og beinlínis farið með ósannindi.
Ljóst væri að umsókn um virkjun
yrði að hlíta eðlilegri meðferð í
stjómsýslunni og nefna mætti að
umhverfisráðuneytið hefði þurft að
athuga hvort virkjunin þyrfti að
fara í umhverfismat. Þess yrði að
geta að í fyrra hefði Hitaveita Suð-
urnesja breytt umsókninni, farið
fram á leyfi fyrir 30 megavöttum í
stað 25. Ekkert væri óeðlilegt við
málsmeðferðina. Sagði hann jafn-
framt að ekki væri búið að leggja
fram lög um samkeppni í raforku-
fi'amleiðslu og ljóst að hann yrði að
hlíta lögum sem væru nú í gildi.
Ymsir þingmenn úr Reykjanes-
kjördæmi tóku til máls, þökkuðu
Rannveigu fyrir að vekja athygli á
málinu og gagnrýndu ráðherra.
Meðal annars sagði Árni R. Árna-
son, Sjálfstæðisflokki, að sér sýnd-
ist að allar aðferðir sem stjórnsýsl-
an réði yfir hefðu verið notaðar til
að tefja málið. Ráðherra var hvattur
til að afgi-eiða umsóknina sem fyrst.
Rannveig Guðmundsdóttir sagði
virkjanaáform á hálendinu í upp-
námi og þjóðin krefðist þess að þau
yrðu endurskoðuð.
-------------
Þrettán fái
heiðurslaun
listamanna
MENNTAMÁLANEFND Alþingis
hefur lagt til að 13 listamönnum
verði veitt heiðurslaun listamanna á
næsta ári. Þetta era sömu lista-
mennirnir og fengu heiðurslaun á
árinu sem er að líða. í hópinn vant-
ar hins vegar Halldór Laxness
skáld sem lést í febrúar sl. Ekki er
gerð tillaga um að annar listamaður
fylli hans skarð.
Listamennirnir þrettán eru: Atli
Heimir Sveinsson, Ámi Kristjáns-
son, Ásgerður Búadóttir, Guðbjörg
Þorbjarnardóttir, Hannes Péturs-
son, Indriði G. Þorsteinsson, Jón
Nordal, Jón úr Yör, Jórunn Viðar,
Kristján Davíðsson, Matthías Jo-
hannessen, Stefán Hörður Gríms-
son og Thor Vilhjálmsson.
Samkvæmt tillögu nefndarinnar
fær hver listamannanna 1,1 milljón
króna í sinn hlut. Samtals verða því
heiðurslaunin á næsta ári 14,3 millj-
ónir króna.