Morgunblaðið - 19.12.1998, Blaðsíða 66

%- 66 LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Er eitthvert vit í
gæðastj órnun?
EFLAUST langar marga til
þess að vita hvað gæðastjórnun er
þar sem hún hefur fengið svo mikla
umfjöllun. Hvað er svona merki-
legt við þessa hugmynda- og að-
ferðafræði sem sagt er að þurfi að
ná til allra í fyrirtækjum og allra
stjórnstiga þess? Hvers konar
fræði eru það sem geta jafnt ráðið
bót á vandamálum heimilishaldsins
sem og flóknum fyrirtækjarekstri?
‘ Hvað vakir fyrir þeim mönnum
sem fara hamförum við það að
boða fagnaðarerindi gæðastjórnun-
ar? Eru þeir að boða trú eða vís-
indi? Allar þessar spurningai-
varða það sem kalla mætti tráverð-
ugleika gæðastjói-nunar. Pær end-
urspegla allar þá grundvallar-
spurningu, „af hverju á ég að tráa
því sem fræðimenn gæðastjómun-
ar segja“? Þetta er býsna góð
spuming sem fræðin svarar yfir-
leitt á einn veg: „reynslan sýnir að
gæðastjórnun virkar og skilar
ávinningi“. _En er þetta fullnægj-
andi svar? I nýsköpunarsjóðsverk-
efni sem ég vann síðastliðið sumar
rannsakaði ég hvort sú
fræðigrein og þau
fræði sem kallast
gæðastjómun verðs-
kuldi þann vísinda-
stimpil sem aðrar
greinar sækjast svo
ákaft eftir. Vísindaleg
þekking þykir jafnan
tráverðugri en önnur
og því mikilvægt fyrir
fræðigreinar að rétt-
læta sig út frá henni.
Umrædd þekking mið-
ar að því að skýra fyr-
irbæri heimsins og í
því skyni era stundað-
ar rannsóknir sem era
yfirvegaðar af vísinda-
samfélagi. Hún miðar við skiljan-
lega reynslu og kemur fram með
vísindaleg sannindi eftir viður-
kenndum ályktunarað-
ferðum. Þetta er því
áreiðanlegri þekking
en önnur og ólík þeirri
sem t.d. einhverjar
töfraformúlur koma
fram með. Þær stæð-
ust engar þær for-
sendur vísindanna sem
hér hafa verið upp
taldar en gætu samt
virkað og skilað ávinn-
ingi.
Nú kann mörgum að
finnast ég hafi skotið
yfir markið með því að
ætla að rannsaka
gæðastjómun með
hliðsjón af vísindalegri
þekkingu. 011 rekstrarfræði geng-
ur fyrst og fremst út á að hagnýta
vísindin og það gerir gæðastjórnun
Róbert Örvar
Ferdinandsson
Aðventusunnudagur f Hellisgerði
Sunnudagurinn
20. desember
Dagskráin hefst kL15.00.
Syngjandi kynnir: Ólafur Þórðarson
ásamt „Jóladrengjunum11.
• Skrýtla og trúðurinn Barbara.
• Flensborgarkórinn.
• Hugvekja séra Þórhalls Heimissonar.
• Kertasníkir.
• Gunnar og Felix.
• Atriði úr söngleiknum Ávaxtakörfunni
16.30-18.00 Gítartónlist í Nönnukoti:
Pétur Jónasson spilar þekkt spænsk lög.
20.30 Vinakvöid á aðventu:
Kór Flensborgarskóla ásamt Barna- /ÚfílI
og Unglingakór Hafnarfjarðarkirkju *-
syngja í Hásölum, tónleikasal vF
Hafnarfjarðarkirkju. C#á
Ath.Tekið er á móti söfnunarbaukum Hjálparstofnunar kirkjunnar
við helgistund í kirkjunni kl.11.00 á morgun.
Nánari upplýsingar um dagskrá
í Ftiddaranum, Upplýsingamiðstöð
Hafnarfjarðar, Vesturgötu 8,
sími 565 0661.
Velkomin á slóð gaflarans:
www2.hafnarfj.is
Komið tímanlega. Næg bílastæði í miðbænum
„Jóla“handverksmarkaður NeS&
í Firði í dag, laugardag 19. desember, kl.11.00-18.00. gein úti
Opið á morgun, sunnudag kl. 10.00-22.00 kl. 14.00 til i
miöbœ llafnarfjaröar
SPARISJOÐUR
HAFNARFJARÐAR
BUNAÐARBANKINN
HAFNARFIRÐI
Landsbanki
íslands
Bankl allra landsmanna
FJÖRÐUR
L 9 1 I i T 0 l [ • J SL 9 A 1
m Jr r » - ■ ■ * Él
r a [ r i I 9 J m i m 9 1 &> j
Niðurstaða mín er í
stuttu máli sú, segir
Róbert Örvar Ferdin-
andsson, að gæða-
stjórnunarfræðin verð-
skuldar ekki hinn eftir-
sótta gæðastimpil
vísindanna.
tvímælalaust með tölfræði og mæl-
ingum á vinnuferlum. Það er mikið
til í þessu en vandamálið er það að
ef fræðimenn huga ekki að fræði-
legum undirstöðum gi-einar þá
verður hún ótrúverðug og hlægileg
í augum annarra. Ef forsvarsmenn
fræðigreinar ætla að koma fram
með vöru sína á markaðstorg skoð-
ana, þar sem yfírleitt ríkir offram-
boð, er tráverðuleiki þeirra spurn-
ing um líf og dauða. Að gagnrýna
þekkingu með hliðsjón af vísinda-
legri þekkingu er því leið til þess
að bæta hana og gera hæfari til
þess að lifa af.
Það er þá vilji minn til þess að
bæta gæðastjórnun sem fræðigrein
sem ræður því að ég set gagnrýni
mína fram og staðhæfí að það sé
lítið vit í henni eins og hún er oft
sett fram. Eg tel upp fjórar mein-
semdir, þ.e:
Gæðastjómun (sem fræðigrein)
líkist að of miklu leyti grasalækn-
ingum sökum þess hvað fræðimenn
hennar hafa vanrækt visindalegar
skýringar. Fræðimenn gæða-
stjómunar leggja gjarna fram
verkferli og aðferðir án þess að
nokkur önnur skýring sé gefin en
sú að þetta hafi virkað hjá þeim.
Gæðastjómun (sem þekking)
getur aldrei verið röng. Hún tekur
inn í sig það besta á hverjum tíma
svo lengi sem það miðar að því að
framleiðá gæði. Að tileinka sér
uppgötvanir markaðsfræðinga sem
hafa setið hörðum höndum við að
koma fram með kenningu um
hvemig fyrirbæri viðskiptavinur-
inn er má því kalla gæðastjómun
án nokkurra óþæginda. Það er gott
og blessað en hvert er þá framlag
gæðastjómunai- til þeirrar þekk-
ingar sem við köllum vísindi?
Rökin fyrir því að gæðastjórnun
geti ekki annað en virkað og skilað
ávinningi er rökskekkja. I fagblöð-
um má oft lesa milli línanna
ákveðna afstöðu sem felst í því að
kenningar í gæðastjómun séu svo
pottheldar að þær geti ekki annað
en skilað fyrirtækjum árangri. Ef
eitthvað fer úrskeiðis þá er það
ekki fræðunum að kenna heldur er
orsökin frekar sú að stjómendum
yfirsást eitthvert grandvallaratriði.
Ef fyrirtæki skila svo framúrskar-
andi árangri án þess að hafa pælt
nokkuð í gæðastjórnun má hins
vegar sjá skýra samsvörun milli
þess sem er ástundað í fyrirtækinu
og þess sem fræðin boða. Gallinn
er hins vegar að sá sem heldur
þessu fram gefur sér það sem hann
á að sanna.
Gæðastjómun er gagnrýnin - á
ailt nema sjálfa sig. Það er stað-
reynd að gæðastjórnun hefur oft
verið boðuð eins og heilagur sann-
leikur. Fræðin em þá hvort
tveggja talin yfimáta skynsamleg
og mikil vísindi. Þau gagnrýna
hefðbundna stjómun í fyrirtækjum
og bjóða fram sínar úrlausnir. Það
er aftur á móti erfitt að finna gagn-
rýna umfjöllun um gæðastjórnun
eða greina þess merki að hún hafi
nokkra veikleika. Niðurstaða mín
er í stuttu máli sú að gæðastjórn-
unarfræðin verðskuldar ekki hinn
eftirsótta gæðastimpil vísindanna.
Gæðastjómun er þá ekki, ef við
notum tungutak gæðastjórnunar,
að framleiða gæðaþekkingu! Þetta
kann að þykja frekar döpur niður-
staða fyrir fræðigrein sem leggur
megináherslu á að framleiða gæði.
Höfundur er nemi við heim-
spckiskor Háskóla íslands og
rekstrar- og stjórnunarfræðingur
frá Háskólanum á Akureyri.