Morgunblaðið - 15.07.1999, Blaðsíða 62

"62 FIMMTUDAGUR 15. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
HMAA...WOONI7UCK...
WOONPUCK...HMAAM.
WOON-I7UCK...HMM.
WOONPUCK...HMM..
Hundalíf
Fyrir fáeinum mínútum var ég bara saklaus
—a. ^ áh orfandi! ------
Ekki spyrja hvernig ég\kom mér í þetta.

5-2' Afaww-lTg.
Ljóska
típs!
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Blessið en
bölvið ekki
Frá Áma Helgasyni:
ÞESSI ORÐ sanda í Heilagri ritn-
ingu og það eru mikil sannindi í
þessu. En það er nú kanske ekki
það sem fólkið í landinu hefir í
heiðri í dag. Bæði í reiði og gleði
heyrir maður þetta bölv og ragn. Á
kappleikjum og bæði hjá keppend-
um og áhorfendum heyrum við
hrópin og sagt: Mikið helvíti er
þetta gott ef gengur vel en ef tapað
er þá er sagt ja djöfullinn, þetta fór
ekki vel, og eins er líka sagt í mörg-
um tilfellum, djöfull er þetta fallegt
og jaível yndislegt. Eg hrekk oft við
þegar ég heyri þessi ósköp. Við Is-
lendingar eigum líklega eitt falleg-
asta mál mál í heimi og höfum orð
yfir allt sem er hugsað á jörðu og
því þurfum við ekki að krydda það
með blóti og ragni, því það eru svo
margir og mér finnst þeim fjölga
sem nota djöfulinn í gleði og sorg til
að leggja áherslu á tjáningu sína.
Mér finnst þetta orðið svo mikill
sóðaskapur í okkar ylhýra máli að
mér finnst ég verði að vekja athygli
á þessari notkun fólks á málinu og
eins það að skemmta skrattanum
með því að vera með hann alltaf á
tungunni. Það gengur ekki.
En því miður eru þessi orð notuð
í tíma og ótíma. Það er ekki langt
síðan ég hlustaði á leikrit í útvarp-
inu þar sem blótað var svo að segja í
hverri setningu og það af fullum
krafti og ekkert dregið af. Það er
ekki lengra síðan en í fyrradag að
ég heyrði menn á einni stöðinni,
taka djarflega til orða og lítil stúlka
sem var við hliðina á mér sagði:
Osköp talar maðurinn ljótt í útvarp-
inu, ætli Guð hlusti ekki á hann?
Hún fann strax hve þetta var ljótt
orðbragð, og bragð er að þá barnið
finnur, var sagt í „gamla daga“. Ég
man eftir því í æsku, þegar mamma
var að segja okkur frá Guði sem
vakti yfir okkur, og þætti svo vænt
um okkur, að hann hryggðist ef við
værum óþæg eða töluðum ljótt. Og
þegar ég gekk í bamastúkuna mína
fyrir tæpum 80 árum, sagði for-
stöðumaðurinn, sem einnig var
kennari minn; varastu að blóta, það
er svo ljótt, blótsyrði eru eins og
forarblettur á hvítum silkikjól.
Hann útlistaði þetta svo fyrir okkur
bömunum að það festist í huga okk-
ar þannig að ég á svo bágt með að
hlusta á fólk blóta bæði fallegu og
ljótu. Og ég vek oft athygli full-
orðna fólksins á því t.d. ef það reið-
ist, þá óskar það þeim sem reiðin
beinist að beint til helvítis, án þess
að athuga hvað það segir. Og þetta
getur orðið að vana, ljótum vana.
Fjöldi fólks segir þetta í tíma og
ótíma, sjálfum sér og öðram til
skammar. Ég bið alla sem þetta
lesa að taka orð mín alvarlega.
Hallgrímur Pétursson kveður svo
að orði í heilræðum sínum:
Blótaðu ekki, bróðir minn
böl það eykur nauða
því engum hjálpar andskotinn
og alka síst í dauða.
Og það er vissulega rétt og satt.
Og hugleiðum þetta vel og vand-
lega.
ÁRNI HELGASON,
Stykkishólmi.
Hverfell!
Frá Guðjóni Inga Haukssyni:
AÐ UNDANFÖRNU hefur nokk-
uð verið rætt og ritað um örnefnið
Hverfell og hafa verið skiptar
skoðanir meðal Mývetninga um
hvort sé réttara Hverfell eða Hver-
fjall. Landmælingum íslands hefur
verið legið á hálsi íyrir að hafa
breytt nafninu á kortum sínum yfir
í Hverfell fyrir nokkrum ámm eftir
að hafa rannsakað uppmna orðs-
ins. Nokkrir þrasgjarnir Mývetn-
ingar halda því fram að þar hafi
kortastofnunin farið út íyrir vald-
svið sitt og hafa þeir fengið ör-
nefnanefnd til liðs við sig svo hægt
sé að breyta nafninu aftur til íyrra
horfs.
Ég vil benda kurteislega á að
þessi umdeildi sprengigígur heitir
réttilega HverfeU og hét það löngu
áður en Bjöm Gunnlaugsson
kortagerðarmaður tók upp á því að
breyta nafninu á ferð sinni um Mý-
vatnssveit á fjórða áratug síðustu
aldar. Nægir hér að skoða lögfest-
ur frá 18. öld þar sem skýrt er tal-
að um Hverfell. Lögfesta frá 1755
nefnir HverfeUsnybbu og tvær frá
1768 og 1769 nefna HverfeU, svo og
sóknarlýsing frá 1840. Vinnubrögð
Björns voru undarleg og ætla má
að hann hafí ekki rætt við nokkurn
mann á landmælingaferðum sínum
um landið og hafði Jónas Hall-
grímsson ærið starf með hendi í
Kaupmannahöfn við að leiðrétta
frumdrög kortsins, svo langt sem
heilsa hans og úthald leyfði.
Nú bregður svo við að nútíma
opinberar stofnanir sýna af sér
sömu undarlegu vinnubrögð og
Björn forðum. Landmælingar ís-
lands afmá HverfeUsnafnið af kort-
um sínum og skUja eftir eyðu. Ör-
nefnanefnd skoðar ekki málið
lengra aftur í tímann en að korti
Björns og kemst að þeirri óskiljan-
legu niðurstöðu að felUð sé fjaU.
Það er brýnt að þetta mál verði
ekki byrjunin á því að menn velji
örnefni eftir eigin geðþótta, en
stingi eldri og réttari heimUdum
undir stólinn. Það er þó gleðUegt
að sjá að kortagerðarmenn Máls og
menningar sýna af sér ögn faglegri
vinnubrögð, og kalla fellið sínu
rétta nafni, Hverfell, og vona ég að
aðrir taki þá sér tU fyrirmyndar í
allra nánustu framtíð.
GUÐJÓN INGI HAUKSSON,
sagnfræðingur
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.