Morgunblaðið - 14.08.1999, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ M 1 LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1999 33
f
1
Reuters
FRÁ BIKINI-keppni þungaðra kvenna í Wellington á Nýja-Sjálandi.
Mataræði verð-
andi móður og
fæðingarþyngd
Medical Tribune News Service
Lyfjakaup
gegnum Net-
ið varasöm
Washington. AP.
HUN ÞARF að borða fyrir tvo, var
stundum sagt hér áður fyrr um
barnshafandi konur. Nú veit fólk
betur.
Því hefur aftur á móti verið hald-
ið fram að það hvað kona borðar á
meðgöngu geti haft áhrif á heilsu
bamsins sem hún ber undir belti.
Ný rannsókn, sem sagt er frá í
ágústhefti tímaritsins Brítish Med-
ical Journal, bendir til þess að
mataræði hafi þvert á móti ekki
áhrif á fæðingarþynd bams, að þvi
gefnu að næringarástand konunnar
sé þokkalega gott og að hún búi þar
sem næringarskortur er ekki
vandamál. Rannsakendur taka þó
skýrt fram að þar með sé ekki sagt
að ekki skipti máli hvað bamshaf-
andi kona lætur ofan í sig, maturinn
þurfi eftir sem áður að innihalda öll
nauðsynleg næringarefni.
Rannsóknin var gerð innan Há-
skólans í Oxford í Bretlandi undir
stjóm faraldsfræðings að nafni
Fiona Mathews. Tæplega 700 ensk-
ar konur, sem allar gengu með sitt
fyrsta bam, tóku þátt í rannsókn-
inni. I ljós kom að lítil tengsl reynd-
ust vera milli þess magns af nær-
ingarefnum sem konumar neyttu á
meðgöngunni og fæðingarþyngdar
bams eða fylgju. Einu tengslin sem
vora merkjanleg vora milli inntöku
c-vítamíns og þyngdar bams við
fæðingu sem og milli c-vítamíns og
þyngdar á fylgjunni, en um hana
berast næringarefnin milli móður
og barns. Tengslin voru þó veik.
Talið er að bömum sem fæðast
smá eða sem hafa fengið næringu
sína gegnum litla fylgju sé hættara
við að fá ýmsa langvinna sjúkdóma
á borð við sykursýki og hjartasjúk-
dóma síðai- á ævinni, að sögn
Mathews.
Huggunarrík tíðindi
„Ég held að konum muni þykja
þessi tíðindi huggunarrík," segir
Mathews ennfremur, „ekki síst þar
sem þær fá afar margbreytilegar
ráðleggingar á meðan á meðgöng-
unni stendur. Engu að síður finnst
mér að ekki megi skilja niðurstöður
rannsóknarinnar á þá leið að rétt
samsett fæði skipti engu fyrir þung-
aðar konur. Kona sem borðar lélega
fæðu gæti endað með því að fá nær-
ingarskort við lok meðgöngunnar
þar sem næringarþörf bamsins,
sem hún gengur með, gengur fyrir
hennar eigin.“
Elizabeth Ward, talsmaður
bandaríska manneldisráðsins, sem
sjálf hefur samið bók um meðgöngu
og mataræði, segir að enginn vafi
leiki á því að góð næring á með-
göngu skipti miklu máli. Bendir hún
t.d. á að fái kona ekki nógu mikið af
fólinsýru fyrstu 28 daga meðgöng-
unnar séu meiri líkur á að bam
hennar fæðist með ldofinn hrygg en
ella. Allar konur á bai’neignaraldri
ættu, að hennar sögn, að taka inn
a.m.k. 400 mikrogrömm af fólinsýra
dag hvem, sem er u.þ.b. það magn
sem mörg fjölvítamín innihalda.
NETIÐ gerir mönnum nú mögu-
legt að kaupa lyf án þess að þeir
þurfi að stíga fæti inn fyrir dyr
lyfjaverslunar. Læknir sendir lyf-
seðil á símbréfi til netvæddrar
lyfjaverslunar, þar sem lyfjafræð-
ingur afgreiðir lyfið með hefð-
bundnum hætti og sendir síðan til
viðtakanda.
Þetta hefur augljósa kosti, ekki
síst fyrir fólk sem ekki hefur fóta-
ferð eða býr á afskekktum stöð-
um. Þeir sem fara hjá sér þegar
þeir þurfa að nálgast vörur eins og
Viagra, getnaðarvarnir, skalla-
meðul og megrunarvörur hafa líka
tekið þessari nýjung fagnandi
enda seljast þessar vörur hvað
drýgst á Netinu.
En böggull fylgir skammrifi.
Vafasamar verslanh’ þrífast vel í
skjóli Netsins og þar er jafnvel
hægt að fá keypt lyfseðilsskyld lyf
án þess að læknir hafi neitt um
það að segja. Þetta þykir bjóða
hættunni heim, m.a. vegna þess að
fólk getur með þessu móti nálgast
lyf án þess að læknir skoði það en
einnig vegna þess að vör-
um yfir því að geta nú þóst vera
sínir eigin læknar,“ segir Ron Kl-
ink, þingmaður á bandaríska þing-
inu. „En yfirmenn heilbrigðsmála
segja að það geti hreinlega orðið
mönnum að aldurtila. Maður get-
ur pantað lyf sem era honum
hættuleg vegna heilsu hans. Hann
getur jafnvel keypt menguð lyf
eða sviksamlegar lyfjaeftirlíking-
ar. Maður er alveg varnai’laus,“
segir hann.
Klink hefur lagt fram framvarp
til laga á bandaríska þinginu um
að lyfjabúðir á Netinu verði að
gefa upp hverjir era hinir raun-
verulegu seljendur lyfjanna og
innan hvaða svæða þeim er heimilt
að starfa.
„Neytendum ber að fara var-
lega, það er lykilatriði,“ segir
William Hubbard, starfsmaður
FDA, vegna þessara mála. Starfs-
menn eftirlitsins eru um þessar
mundii’ að taka í notkun nýtt
tölvukerfi og ætla þeir að nota það
til að fletta ofan af ólöglegum
lyfjaverslunum.
RYTJULEGT sólblóm sveigist
yfir ijölfarna götu í Peking í
Kína. Jarðvegur víða um lönd
er mjög mengaður af plágu-
eyði. Bændur þurfa eigi að síð-
ur að plægja jörðina og eru þar
með útsettir fýrir menguninni
og afleiðingum hcnnar.
Plágueyðar
minnka
frjósemi
karla
Medicaj Tribune News Service.
FRJÓSEMI meðal karlmanna, sem
era berskjaldaðir fyrir miklu magni
plágueyða í vinnunni, er hartnær
80% minni en meðal annarra kai’l-
manna, samkvæmt rannsókn hol-
lenskra vísindamanna á árangri
glasafrjóvgunar.
Vísindamennirnir komust að því
að á meðal 20 karlmanna, sem staf-
aði hætta af plágueyðum í vinnunni,
meðal annars garðyrkjumanna og
bænda, höfðu níu komist í snertingu
við fremur lítið magn plágueyða og
sjö mikið. Upplýsingar um hina
mennina fjóra komu ekki að notum í
rannsókninni.
Frjósemin reyndist helmingi
minni í fyrmefnda hópnum og 78%
minni í síðarnefnda hópnum, miðað
við þá sem vinna ekki með plágu-
eyða.
„Flestir þeirra sem tóku þátt í
rannsókn okkar vora berskjaldaðir
fyrir sveppa- og illgresiseyðum,"
sagði einn vísindamannanna, Dick
Heederik, við Landbúnaðarháskól-
ann í Wageningen. „En nokkrir
bændur komust í snertingu við allt
að 10-30 mismunandi efni.“
Heederik bætti við að rannsaka
þyrfti sérstaklega hvaða eiturefni
það eru sem valda ófrjósemi.
Nota þarf hlífðarfatnað
Niðurstaða rannsóknarinnar var
birt í The Lancet 7. ágúst. „Því mið-
ur hafa menn veitt þessu máli mjög
litla eftirtekt,“ sagði Masood Khata-
mee, prófessor við New York-há-
skóla, og kvaðst fagna rannsókninni.
Að sögn Khatamee hafa vísinda-
menn lengi vitað að umhverfisþættir
hafi áhrif á æxlunarfæri karla og
veittu því fyrst eftirtekt fyrir rúm-
um 80 árum að óftjósemi var algeng
meðal sótara. „Síðan þá höfum við
vitað að plágueyðar og umhverfis-
þættir hafa áhrif á frjósemi karla.“
Hann benti á að aðrir þættir, svo
sem reykingar, streita, fíkniefna-
neysla og hiti í eistum, séu einnig
taldir draga úr frjóseminni.
Larry Lipshutz, prófessor í þvag-
færafræði við Baylor-læknaskólann
í Houston í Texas, kvaðst telja að
þeir sem færu eftir leiðbeiningum
framleiðenda plágueyða - notuðu
t.a.m. hlífðarfatnað, grímur og
hanska - ættu ekki á hættu að verða
ófrjóir.
Rannsóknin náði til 836 hjóna sem
gengust undir glasafrjóvgun á árun-
um 1991-98 og voru spurð hvort þau
væra berskjölduð fyrir ýmsum
skaðlegum efnum í vinnunni.
umar sem seldar eru a Net-
inu hafa ekki allar reynst
sem skyldi.
Maður nokkur í Chicago,
sem keypti viagra-töflur
gegnum Netið, hafði t.d. ekki
hraustara hjarta en svo að
töflumar urðu honum að
bana. Nú velta yfirvöld því
íyrir sér hvort svo illa hefði
farið ef hann hefði rætt við
lækninn sinn um vandamálið.
Vafasöm alnæmispróf
I síðasta mánuði stöðvaði
bandaríska matvæla- og
lyfjaeftirlitið, FDA, sölu á
tveimur tegundum af
skyndiprófum til að ganga
úr skugga um alnæmissmit,
EZ Med annars vegai- og
Ana-Sal hins vegar. Prófin,
sem ætluð eru til að gera í
heimahúsi, þykja ekki áreið-
anleg. Engu að síður eru
þau bæði fáanleg á Netinu.
Hefur lyfjaeftirlitið komist
yfir lista yfir nöfn og heimil-
isföng þeirra sem keyptu
prófin hjá ákveðnum vef-
setrum og mega þeir nú eiga
von á bréfi þar sem þeir eru
varaðir við að nota þau.
„Neytendur era í skýjun-
Reuters
SAMKVÆMT íslenskum lögum er
fólki ekki heimilt að kaupa lyf í
gegnum Netið frá úlöndum og slíkar
lyfjasendingar eru stöðvaðar af tolla-
yfirvöldum. Aftur á móti er heimilt
að kaupa sum fæðubótarefni með
þessum hætti og fer það þá t.d. eftir
innihaldsefnum og styrk þeirra í vör-
unni. Reglugerð um innflutning ein-
staklinga á lyfjum til eigin nota er að
finna á vefsetri lyfjaeftirlitsins,
www.ler.is.
Hvað eru jjólýyar í nefi?
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Hvað eru pólýpar í nefi? Hvar vaxa
þeir helst? Hvenær er ástæða til að fjarlægja
svoleiðis? Er þetta ættgengt? Er þetta algeng-
ara hjá körlum en konum?
Svar: Pólýpar í nefi hafa verið kallaðir nef-
bólgusepar eða bara nefsepar. Þeir stafa
langoftast af ofnæmiskvefí en geta einstöku
sinnum myndast við sýkingu í nefinu. Þeir era
dropalaga, geta orðið nokkrir millimetrar í
þvermál og eru oftast staðsettir þar sem kinn-
beinaholurnar opnast inn í nefholið. Ekki er
ástæða til að fjarlægja nefsepa nema þegar
þeir valda óþægindum og lyfjameðferð dugir
ekki lengur. Þetta er ekki sérstaklega ættgengt
og ekki er teljandi munur á konum og körlum.
Ofnæmiskvef er algengt vandamál sem hrjáir
þúsundir Islendinga. Það er af tveimur megin-
gerðum, árstíðabundið ofnæmiskvef og ofnæm-
iskvef sem varir allt árið. Arstíðabundið of-
næmiskvef stafar venjulega af frjókomaof-
næmi og þegar mikið er af viðkomandi frjó-
kornum í andrúmsloftinu fær einstaklingurinn
óþægindi frá nefi og augum. Ofnæmiskvefi sem
Nefsepar
varir allt árið fylgja stöðug óþægindi sem era
þó mismikil og eru að mestu bundin við nefið
en orsökin er oftast ofnæmi fyrir rykmaurum,
fiðri, dýrum eða öðra í umhverfi sjúklingsins.
Ofnæmiskvef (af báðum gerðum) getur verið
vægur kvilli en hjá sumum er það alvarlegur
sjúkdómur sem hefur veraleg áhrif á allt líf
sjúklingsins. Óþægindin sem geta fylgt ofnæm-
iskvefi eru hnerrar, nefrennsli, tárarennsli og
kláði eða sviði í munni, nefi, augum og koki.
Verkur í enni eða andliti, nefstífla, minnkað
lyktarskyn, pirringur, lystarleysi, þunglyndi og
svefnleysi koma einnig fyrir og með tímanum
getur einnig fylgt þessu hósti og astmi. Of-
næmiskvef getur leitt til myndunar á sepum í
nefi eins og áður var getið. Meðferð á ofnæmis-
kvefi og nefsepum byggist fyrst og fremst á því
að gefa nefúða sem inniheldur stera en stund-
um þarf þó að grípa til annarrar meðferðar,
einkum í upphafi (sýklalyf, steratöflur eða and-
histamínlyf). Sterar sem gefnir eru á þennan
hátt verka einungis staðbundið og eru því
hættulausir til langtímameðferðar. Steragjöfin
hefur þau áhrif að bólga og bjúgur í nefslím-
húðinni minnkar og nefsepar, ef þeir era til
staðar, minnka. Ef lyfjagjöf dugir ekki til að
halda nefsepum í skefjum getur þurft að fjar-
lægja þá og er það frekar lítil aðgerð. Ef of-
næmisvaldurinn er þekktur er stundum hægt
að forðast hann og þeir sem reykja ættu að
hætta því án tafar. Það er athyglisvert að þeir
sem eru með nefsepa hafa flestir ofnæmi fyrir
acetýlsalicílsýra (Aspirin, Magnýl o.fl.) og
skyldum bólgueyðandi verkja- og gigtarlyfjum
og verða því að forðast að taka slík lyf.
• Lesendur Morgunblaðsins geta spurt lækninn
um það sem þeim liggur á hjarta. Tekið er á mríti
spurningum á virkum dögum í síma 5691100 og
bréfum eða símbréfum merkt Vikulok, Fax:
5691222. Einnig geta lesendur sent fyrirspurnir
með tölvupósti á netfang Magnúsar Jríhannssonar:
elmag(a>hotmail.com