Morgunblaðið - 09.10.1999, Blaðsíða 61

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1999 61 «
ONGÞVEITII
HÖFUÐBORG
SKIPULAG er mik-
ilvægur málaflokkur í
stjórn borga. Það á að
fryggja sjálfbæra end-
urnýjun og þróun
byggðar, skilvirkar
samgöngur og heilbrigt
borgarumhverfí. í
Reykjavík stendur vart
steinn yfir steini í
skipulagsmálum. Borg-
ai-yfírvöld ráða ekki við
skipulagsvandann, sem
nú ógnar höfuðborg-
inni. Reglur til grund-
vallar hönnun mann-
virkja og gerð skipu-
lags eru gallaðar. Af-
skipti samgönguráðu-
neytis af skipulagi
vekja óhug.
Skipulagið
Örn
Sigurðsson
borgarinnar Afleiðingin
slakann. Tjónið er mik-
ið því hjól endumýjun-
ar eru að stöðvast og
íbúar, fyrirtæki og
stofnanir flytjast á
brott. Þjónusta dreifist
um of og hraði upp-
byggingar í smærri
sveitarfélögum getur
orðið þeim um megn.
Starfsemi bygging-
arfulltrúans í Reykja-
vík hefur dregist inn í
þessa óreiðu. Dagleg
störf arkitekta, verk-
fræðinga o.fl. sem eiga
samskipti við borgar-
skipulag og byggingar-
fulltrúa eru torvelduð.
er sóun á tíma, fé og at-
gervi.
Reglugerðirnar
stjórn. Yftrmenn þessara stofnana
mynduðu áratugum saman kjam-
ann í skipulagsstjóm ríkisins, æðsta
skipulagsyfii-valdi lýðveldisins.
Viðhorfanna gætir á tæknideild-
um sveitarfélaga og í stærri verk-
fræði- og verktakafyrirtækjum,
sem háð eru því fjárstreymi sem Al-
þingi veitir um æðakerfí samgöngu-
ráðuneytisins til þess að framfylgja
byggðastefnunni. Viðhorfin endur-
spegla misgengi í atkvæðavægi en
skv. nýlegri rannsókn á fjárveiting-
um tO vegamála 1971-1995 var 30
sinnum meira fé veitt til vegamála á
Vestfjörðum en í Reykjavík miðað
við íbúafjölda. Þessara viðhorfa
gætir á áberandi hátt hjá embætti
borgarverkfræðings og hjá Borgar-
skipulagi Reykjavíkur, en þar er
það t.d. talið „höfuðborgarhlutverk“
Reykjavíkur að þola flugvöll í mið-
borginni.
Samgönguráðherra telur það á
F.rá stríðslokum, segir
5T5 “
Orn Sigurðsson, hafa
borgaryfírvöld ekki
haft víðsýni og metnað
til að leysa skipulags-
vanda Reykjavíkur.
skipulagsákvarðanir, sem snerta
daglegt líf, heilbrigði og afkomu
Reykvíkinga. Ráðgjafar borgarfull-
trúanna eru yfirmenn tæknisviðs
borgarinnar, en þar era þessi við-
horf ríkjandi. Ráðamenn borgarinn-
ar gengu allir sem einn erinda sam-
gönguráðuneytis við gerð aðal-
skipulags Reykjavíkur 1996-2016 og
þeir ruddu saman brautina fyrir
byggingu nýs flugvallar í Vatnsmýri
með því að samþykkja að kröfu
samgönguráðuneytis nýtt
deiliskipulag fyrir Reykjavíkurflug-
völl. Þessir sömu ráðamenn stuðl-
uðu að því að kröfum almannasam-
taka um lögformlegt umhverfismat
vegna byggingar nýs flugvallar í
Vatnsmýri var hafnað. Samtímis
mæltu þeir með því að virkjanaá-
form á Eyjabökkum sættu lögfonn-
legu mati á umhverfisáhrifum.
Flugvöllurinn
Reykjavíkurflugvöllur sundrar
byggð í Reykjavík og hindrar þróun
hennar á nýrri öld. Hann hefur nei-
kvæð áhrif á daglegt líf borgarbúa
og þúsunda innlendra og erlendra
gesta. Hann hefur mikil og neikvæð
áhrif á skilvirkni atvinnulífs á svæð-
inu og þar með neikvæð áhrif á
þjóðarhag. Rekja má stærstan hluta
af skipulagsvanda Reykjavíkur og
slæma stjómarhætti í Ráðhúsi og á
tæknisviði borgarinnar beint og
óbeint til hans. Tjónið af völdum
vallarins er óskaplegt.
A næstu 3 til 4 áratugum mun
íbúum höfuðborgarsvæðisins fjölga
um helming. Það er mat margra að>
nú þegar þurfi að finna þar góðan
stað fyrir flugrekstur á nýrri öld.
Ekki aðeins fyrir innanlandsflug
heldur einnig og ekki síður fyrir
millilandaflug, t.d til svæða í ná-
granna- og samkeppnislöndum sem
höfuðborgarsvæðið keppir við nú
þegar um fjái-magn, þekkingu,
menntað vinnuafl og ferðamenn.
Eðlilegt er að staðarval fyrir nýjan
flugvöll sé hluti af vinnu við svæðis-
skipulag.
Það er á valdi Reykvíkinga og
réttkjörinna fulltrúa þeirra að taka
einir og óstuddh’ ákvarðanir um
skipulag borgarinnar, m.a. um það
hvort flugvöllur verði áfram í
Vatnsmýri. Það er hins vegar
skylda samgönguráðuneytis að
tryggja sem best samgöngur á
landi, í lofti og á legi milli byggðar-
laga, m.a. flugsamgöngur lands-
byggðar við höfuðborgarsvæðið í
samvinnu við sveitarstjóminar og í
sátt við íbúana.
Það er löngu kominn tími til þess
að höfuðborgin taki að þróast á eig-
in forsendum á skilvirkan, menning-
arlegan og sjálfbæran hátt.
Höfundur er arkitekt.
Skipulag er þríþætt. Nú er unnið
að svæðisskipulagi höfuðborgar-
svæðisins. Áætluð verklok era árið
2000. Ein af forsendum borgaryfir-
valda er að flugvöllur verði áfram í
Vatnsmýri. Það er í mótsögn við
markmið skipulagsráðgjafa að mið-
borg Reykjavíkur verði aðalkjarani
svæðisins á næstu öld.
Árið 1997 var aðalskipulag
Reykjavíkur afgreitt af borgaiyfir-
völdum, skipulagsstjórn ríkisins og
umhverfisráðuneyti á ótrúlega
skömmum tíma þrátt fyrir rök-
studdar athugasemdir við flugvöll
og olíuhöfn. Það hefur verið til mik-
ils tjóns og er endurskoðun þess
brýn.
Deiliskipulag byggist á aðalskipu-
lagi. Lögformlegt deiliskipulag er
aðeins til af litlum hluta borgarinn-
ar og ber mest á nýstaðfestu
deiliskipulagi Reykjavíkui'flugvall-
ar. Önnur svæði era Kvosin, Skúla-
götureitur, Skildinganes og Bráð-
ræðisholt. Mikil réttaróvissa hlýst
af og nú hefur uppbygging og end-
umýjun í Reykjavík nærri stöðvast.
Ráðamennirnir
Frá stríðslokum hafa borgaryfir-
völd ekki haft víðsýni og metnaði til
leysa skipulagsvanda Reykjavíkur.
Skort hefur þekkingu í borgarkerf-
inu og aðhald frá fagstéttum. Aldrei
hefur verið mótuð langtímastefna
fyrir þróun borgarinnar.
í Reykjavík koma stjórnmála-
menn að valdinu á vegum tveggja
stjómmálaafla til þess eins að
stjóma. Fæstir hafa í farteskinu
önnur stefnumál og sjónarmið en
þau, sem útdeilt er í skyndi í höfuð-
stöðvum beggja fylkinga, rétt fyrir
kosningar. Fyrir þá eru 4 ár kjör-
tímabils óralangur tími og 20 ára
gildistími aðalskipulags næstum
óraunveralegur.
En skipulag borga byggist á
hugsun til langs tíma þar sem 20 ár
eru örskotsstund, sbr. þróun
Reykjavíkur og nágrennis frá
stríðslokum. Á rúmlega hálfri
mannsævi varð til samvaxið höfuð-
borgarsvæði þar sem búa nærri
2/3þjóðarinnar.
Embættin
Tæknisvið Reykjavíkur ræður
ekki við stefnumótun í skipulagi
þótt þar starfi hæfm einstaklingar
því skipuriti, markmiðum, boðskipt-
um og starfsemi er ábótavant.
Tæknisviðið er of opið fyrir viðhorf-
um frá samgönguráðuneyti sem oft
eru andstæð hagsmunum borgar-
búa.
Tæknisviðið er sligað af uppsöfn-
uðum vanda liðinna áratuga því ein-
ungis hefur verið unnið lögfoimlegt
deiliskipulags af örlitlum hluta
byggðar í Reykjavík. Talið er að
mörg hundrað mannár í sérfræði-
vinnu þurfi til þess að vinna upp
Mitt í öngþveitinu birtist eins
konar frumskógur í líki fjölda laga,
reglugerða og staðla, sem snerta
skipulag og hönnun mannvirkja.
Bálkarnii’ eru misgamlir og tilurð
þeiiTa og forsendur ólíkar. Akvæði,
túlkun og skilgreiningar á hugtök-
um era oft misvísandi. Þessir bálkar
gilda þegar ekki er til lögformlegt
deiliskipulag og þá skapast réttaró-
vissa sem lamar viðleitni til athafna.
Þetta ástand ríkir í mestallri byggð
í Reykjavík.
Lög og reglugerðir um skipulags-
og byggingarmál era á ábyrgð um-
hverfisráðuneytis. Stofnanh’ þess
eru m.a. Skipulagsstofnun og úr-
skurðarnefnd um skipulags- og
byggingarmál. Spumingar hafa
vaknað um forsendur og starfshætti
þeirra. Samhygð og skyldleika-
tengsl renna stoðum undir efasemd-
ir um að þær geti verið dómarar,
hver í annarrar sök.
Borgaryfirvöld og Skipulags-
stofnun greinir á um grenndarrétt.
Ljóst er að hann er ýktur og afleið-
ingarnar birtast oft í óeðlilegum
áhrifum þriðja aðila á framkvæmd-
ir. Við þessar aðstæður er hætt við
því að rneiri hagsmunir, sem geta
varðað almanna hag, víki fyrir
minni hagsmunum sem geta verið
óveralegir eða jafnvel ekki til stað-
ar. Þetta er andstætt leikreglum
lýðveldisins.
Samgönguráðuneytið
Afskipti samgönguráðuneytis af
borgarmálum koma upp á yfirborð-
ið nú vegna reynsluleysis nýskipaðs
ráðherra. Þau spretta af viðhorfum,
sem eru jafngömul flugvellinum í
Vatnsmýri. Þessi viðhorf skýra þá
tilvistarkreppu sem höfuðborgin og
íbúar hennar eru í. Þau mótuðust í
samgönguráðuneytinu og stofnun-
um þess, Vegagerð, Vitastofnun,
Hafnarmálastofnun og Flugmála-
ábyrgð Reykvíkinga sjálfra að flug-
rekstur verði áfram í Vatnsmýri til
2016, enda hafi borgaryfirvöld sam-
þykkt skipulag þar að lútandi. Ráð-
herrann telur á hinn bóginn að verði
kosið um hvort flugrekstri verði
hætt þar fyrir árið 2016 eða ekki sé
það ekki lengur einkamál Reykvík-
inga. Hann óttast réttilega að ekki
verði jafneinfalt að ráða niðurstöðu
kosninga eins og að stjórna ákvörð-
unum borgaryfirvalda. Það mat að
landsbyggðarmenn standi hans
megin í slíkum kosningum er þó lík-
lega rangt.
Tilvistarkreppan
Reykvíkingar era í tilvistar-
kreppu. Þeir era vanir skertum at-
hvæðisrétti og depla ekki auga þó
rætt sé um innflugsrétt lands-
byggðarbúa í miðborgina rétt eins
og þeir sjálfir séu réttindalaus und-
irmálslýður. Sjálfsmat þeh’ra er
lágt og vitund um það sem sameinar
höfuðborgarbúa er mjög veik. Sam-
staða í hagsmunamálum er sjald-
gæf. Þeir láta t.d. umræður um
breytta kjördæmaskipan sem vind
um eyra þjóta, en ríkisvaldið hefur
afráðið að skipta borginni í tvö kjör-
dæmi, annaðhvort langsum eða
þversum. Ábati fyrir borgarbúa er
lítilsháttar leiðrétting á vægi at-
kvæða en ný geðþóttamörk í byggð-
inni munu skaða samfélagið.
Fram kom fyrir kosningar sl. vor
að Reykvíkingar geta ekki vænst
mikils af þingmönnum sínum. Ara-
grúi frambjóðenda í Reykjavík, þar
með taldir þeir 18, sem náðu kjöri
til þings, virtust sammála því, að
Reykvíkingar ættu engin sérhags-
munamál sem berjast þyrfti fyrir í
þingsölum.
Ástandið er síst betra í Ráðhús-
inu. Þar víkja hagsmunir borgarbúa
fyrir viðhorfum samgönguráðuneyt-
is þegar kjörnir fulltrúar taka
Cb LYFJA
Lyf á lágmarksverði
Frumkvöðull í
lækkun
lyfjaverðs á íslandi
Lyfja Lágmúla í Reykjavík - Lyfja Setbergi í Hafnarfirði - Lyfja Hamraborg i Kópavogi
Dagur frímerkisins
frímerki
í dag kemur út eitt frímerki helgað Degi frímerkis-
ins og tvö frímerki í tilefni af því að Reykjavík
verður ein af menningarborgum Evrópu árið 2000.
Frímerkjasýning
7. til 9. október verður Degi frímerkisins fagnað
með frímerkjasýningu að Síðumúla 17. Sýningin
er opin frá kl. 17.00 til 21.00 fimmtudag og föstudag
en frá 11.00 tit 17.00 á laugardag. Aðgangur er
ókeypis og gestir fá sérprentaða örk sem jafnframt
er happdrættismiði. Boðið er upp á kaffiveitingar.
Fyrstadagsumslög fást stimpluð
á pósthúsum um land allt.
Einnig er hægt að panta þau hjá
Frímerkjasölunni.
Sími: 580 1050 Fax: 580 1059
Heimasiða:
www.postur.is/postphii
POSTURINN
frImerkjasalan