Morgunblaðið - 09.10.1999, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 9. OKTÓBER 1999 41
t var sett í gær
Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
■rkvöld. Sendiherra Bandaríkjanna,
jandi ráðstefnunnar, Sigríður Dúna
tast
na
Norðurlöndunum og kvaðst að síðustu
binda vonir við að norræna ráðherra-
nefndin tæki þátt í að fylgja eftir þeim
tillögum og verkefnum sem kæmu
fram á ráðstefnunni.
Eftir ræðu Sivjar steig Leni Fischer
í pontu en hún er eins og áður segir
fulltrúi framkvæmdastjómar Evrópu-
ráðsins. Hún fjallaði m.a. um þátt
kvenna í hinni opinberu ákvarðanatöku
og sagði að í Evrópu væru enn of fáar
konur í valdastöðum, þrátt fyrir að
mikið hefði áunnist á síðustu 30 árum.
„Að minnsta kosti sjö lönd sem era í
Evrópuráðinu hafa engar konur í sinni
ríkisstjóm og í mörgum löndum situr
aðeins ein kona í ríkisstjórn. Og í þeim
tilfellum fást þær oft við „mýkri mál-
efni“ á borð við félagsmál og menntun.“
Að síðustu tók til máls Eva Biaudet,
félagsmálaráðherra Finnlands, og
gerði hún m.a. vændi, barnaklám og
ofbeldi gegn konum, sem væri vaxandi
vandamál, að umtalsefni. Þá talaði hún
um stöðu karla og sagði að þeir ættu
að gera kröfu um að fá tækifæri til að
sinna börnum sínum og að þeir ættu
auk þess að krefjast meiri sveigjan-
leika í vinnu.
Eftir að lykilræðumennirnir sex
höfðu flutt ávörp sín var gert hlé á
fundinum en að því búnu fluttu for-
menn vinnuhópanna tíu, sem starfa
munu á ráðstefnunni, stuttar ræður. I
máli þeirra kom m.a. fram að mikil
forvinna hefði átt sér stað innan
hópanna tíu og að miklar vonir væru
bundnai’ við þau verkefni sem fram-
kvæma ætti í kjölfar ráðstefnunnar;
verkefni sem m.a. ættu að hvetja kon-
ur til virkrar þátttöku í atvinnulífínu,
stjórnmálum og á öðrum sviðum sam-
félagsins. An þátttöku kvenna á þess-
um sviðum væri iýðræði orðin tóm.
-------------------
Risið úr sætum
fyrir forseta
VIÐ setningu ráðstefnunnar um kon-
ur og iýðræði við árþúsundamót til-
kynnti kynnir um komu forseta Is-
lands, Ólafs Ragnars Grímssonar, í
ráðstefnusalinn og voru gestir þá jafn-
framt beðnir um að rísa úr sætum.
Eftir að sex ræðumenn við setning-
arathöfnina höfðu lokið máli sínu var
gert hlé á ráðstefnunni og var þá tii-
kynnt að forseti Islands væri að yfir-
gefa salinn og voru viðstaddir beðnir
að rísa á ný úr sætum.
Strobe Talbott, varautanríkisráðherra Bandaríkjanna, sagði
að öflugt samband við Island ætti enn eftir að styrkjast
Varnarliðið ein af „varan-
legum staðreyndum lífsins“
STROBE Talbott, aðstoð-
arutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, sagði í ráðherrabú-
staðnum í gær að vera varnar-
liðsins í Keflavík væri ein af „varan-
legum staðreyndum lífsins“ og kvaðst
í ferð sinni til Bretlands fyrr í vikunni
hafa varað við því að varnar- og ör-
yggissamstarf innan Evrópusam-
bandsins yrði aukið á kostnað aðildar-
ríkja Atlantshafsbandalagsins á borð
við ísland, sem stæðu utan ES_B.
Hann lagði áherslu á að samband ís-
lands og Bandaríkjanna stæði styrk-
um fótum og ætti enn eftir að styrkj-
ast og það sama ætti við um stöðu fs-
lands í heiminum.
Halldór Asgrímsson utanríkisráð-
herra og Talbott ræddust við í gær-
morgun og voru meðal annaraa við-
staddir fundinn Jón Baldvin Hanni-
balsson, sendiherra íslands í Wash-
ington, og David Architzel, yfirmaðui-
varnarliðsins á Keflavíkurflugvelli. Á
eftir héldu ráðheraarnir sameiginleg-
an blaðamannafund áður en Talbott
hélt í Borgarleikhúsið þar sem hann
flutti ávarp við opnun ráðstefnunnar
um konur og lýðræði við árþúsunda-
mót.
„Við höfum átt mjög gagnlegan
fund,“ sagði Halldór. „Varautann"kis-
ráðheraa Bandaríkjanna, sem er hér
mikill aufúsugestur, kemur hér í tilefni
kvennaráðstefnunnar. Að sjálfsögðu
ræddum við þá ráðstefnu og mikilvægi
hennar, en hún er einmitt liður í því að
bæta samskipti milli Norðurlandanna,
Bandaríkjanna, Eystrasaltsríkjanna
og Rússlands. Líta verður á hana sem
lið í því að bæta lýðræðisþróun og
hjálpa þeirai lýðræðisþróun, sem er í
gangi á þessu svæði.“
Halldór sagði að einnig hefðu verið
til umræðu tvíhliða samskipti íslands
og Bandaríkjanna, varnarsamstarf
landanna og viðskipti. Einnig hefðu
þeh’ rætt alþjóðleg mál, stöðuna í
Rússlandi og ástandið í Ukraínu, sem
Halldór heimsækir á næstunni.
Kvaðst utanríkisráðherra hafa þegið
mjög góð ráð frá Talbott, sem væri
mikill sérfræðingur um Rússland og
Úkraínu.
Talbott kvaðst ánægður með fund-
inn og kæmi það sér ekki á óvart þar
sem hann hefði áður átt fundi með
Halldóri í öðrum borgum heims.
ísland mikils metinn
bandamaður
„Það er mér ánægja að ræða við
hann hér að þessu sinni,“ sagði hann.
„Bandaríkin hafa ísland í miklum
metum sem bandamann, vin og félaga
og ég held að allir þættir sambandsins
milli ríkjanna hafi komið fram í sam-
ræðum okkar.“
Talbott kvaðst nú hafa aukinn skiln-
ing á viðhorfum Islendinga til mála,
sem varða bæði ríkin, og kvaðst hann
vonast til að geta sinnt nokkrum þess-
ara mála betur er hann kæmi aftur til
Washington á grundvelli þess, sem
hann hefði orðið áskynja í Reykjavík.
Talbott sagði að einnig hefðu verið
rædd svæðisbundin mál, sérstaklega
með tilliti til öryggismála: ,Á því sviði
hafa íslendingar leikið mjög mikil-
vægt hlutverk og að ég tel sýnt örlæti
i því að hjálpa við að koma á friði og
stöðugleika í öðrum hlutum Evrópu,
sérstaklega á Balkanskaga."
Tímabær ferð til Úkraínu
Talbott vék einnig að fyrirhugaðri
ferð Halldórs í hlutverki hans sem for-
manns ráðheraaráðs Evrópuráðsins til
Úkraínu, en fulltrúar Úkraínu á Evr-
ópuráðsþinginu fóru nýverið fram á
það að hann frestaði ferðinni þar til
kosningar væru afstaðnar vegna þess
að túlka mætti hana sem stuðning við
Leonid Kuchma, forseta landsins: „Eg
held að þetta sé mjög tímabær og mik-
ilvæg ferð og hann persónulega muni
færa úkraínsku þjóðinni mjög mikil-
væg skilaboð um stuðning okkar og
áhyggjum af áframhaldandi lýðræðis-
Strobe Talbott, varautanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði í gær að ástandið í
Rússlandi væri mikið áhyggjuefni, en ekki
kæmi til greina að NATO skærist í leikinn.
Hann sagði að fyrirhuguð för Halldórs As-
grímssonar til Ukraínu væri mikilvæg fyrir
þróun lýðræðis þar í landi.
Morgunblaðið/Þorkell
Strobe Talbott ræðir við blaðamenn í Ráðherrabústaðnum í Tjarnargötu.
í baksýn er Halldór Ásgrímsson.
þróun í Úkraínu ekki aðeins fyrir
hönd íslands, heldur einnig Evrópu-
ráðsins og samfélags þjóðanna."
Talbott sagði að þeir hefðu einnig
rætt stöðuna í Rússlandi og heimsókn
Igors Ivanovs, utanríkisráðheraa
Rússlands, til Islands hefði borið á
góma.
„Staðan í Kákasus er alvarleg og
veldur okkur öllum miklum áhyggj-
um,“ sagði hann. „Halldór og ég töluð-
um um þessi mál með nokkrum ugg
og óþreyju. Ég veit hvað hefur verið
að gerast þarna. Við höldum áfram að
vona að allir aðilar - ég endurtek: allir
aðilar - haldi aftur af sér og rússneska
stjórnin finni leiðir til að þróa pólitíska
leið, sem verður eins opin öllum aðil-
um og unnt er og hlutfallið milli samn-
ingaumleitana og leitarinnar að póli-
tískri lausn annars vegar og valds hins
vegar breytist þannig að fyrmefndu
atriðin fái aukið vægi.“
Helsta áhyggjuefnið að átökin í
Kákasus breiðist út
Hann sagði að helsta áhyggjuefnið
væri að það væri engum í hag að átök-
in ykjust og breiddust út og það ætti
einnig ríð um Rússlandsstjórn og
Rússa: „Ég get aðeins ímyndað mér
að það gæti þjónað hagsmunum öfga-
manna og hryðjuverkamanna, sem líta
á ofbeldi sem tæki og eftirsóknar-
verða niðurstöðu, en það á alls ekki við
um stjórnina í Moskvu og alls ekki þá
sem búa á svæðinu og verða nú enn
einu sinni fyrir þvi að kippt er undan
þeim fótunum með ofbeldi."
Hann rifjaði upp að þessi lota átaka
hefði hafist þegar uppreisnarmenn í
Tsjetsjníu réðust á skotskífur í Da-
gestan, en ekki mætti gleyma reynslu
Rússa 1994 til 1996, sem hefði verið
mikið áfall fyrir þá á marga vegu,
bæði á alþjóðavettvangi og innan-
lands.
„Enginn gerir sér betur grein fyrir
því en Rússar og við treystum að þeir
hafi það í huga þegar þeir glima við
þetta erfiða mál,“ sagði hann.
Talbott var spm’ður um ákall Alsans
Maskadovs, forseta Tsjetsjníu, til Atl-
antshafsbandalagsins um hjálp við að
stöðva átökin. Hann kvaðst eiga von á
að aðildarríki NATO tækju þátt i því
ásamt öðrum ríkjum að þrýsta á alla
aðila í þessum átökum að finna póli-
tíska lausn, fremur en að knýja fram
lausn með valdi: „En NATO sem stofn-
un og NATO sem hernaðarbandalag
hefur engu hlutverki að gegna í
Kákasus. Það kemur ekki til greina.“
Talbott sagði að þegar talað væri
um fjárdrátt og peningaþvætti í Rúss-
landi mætti ekki gleyma því að glæpir
og spilling væru því miður vandamál
alls staðar í gömlu kommúnistaríkjun-
um og hefðu meðal annars staðið í
vegi fyrir umbótum í Úkraínu.
„Þetta er því ekki aðeins rússneskt
vandamál, en þetta er mikið vandamál
í Rússlandi og við treystum því að
Rússar muni taka það mjög alvar-
lega,“ sagði hann. „Við höfum þegar
hafið samstarf við rússnesk lögreglu-
yfirvöld til að hjálpa þeim að ná tökum
á vanda sem stofnar í hættu getu
þeiraa til að þróa eigin efnahag og
laga sig að hinu alþjóðlega samfélagi."
Lítið land sem getur
leikið stórt hlutverk
Talbott sagði þegar hann var spurð-
ur um stöðu Islands við árþúsundamót
að samskipti íslands og Bandaríkj-
anna og hlutverk íslands í Evrópu og
heiminum myndi styrkjast: „Staða Is-
lands er nú þegar styrk og ég heyrði
hjá ráðheraanum hér áðan að gerðar
hafa verið áætlanir sem munu byggj-
ast á þeirri stöðu. Ég held að vegna
landfræðilegrar legu landsins og
styrks og þróttmikils lýðræðis og öfl-
ugs efnahagslífs, sem ég hef komist að
þennan stutta tíma hér að á rætur að
rekja til áherslu á aðlögun, eigi Island
hlutverki að gegna. ísland er lítið land
með fáa íbúa, sem getur leikið stórt
hlutverk í veigamestu málum okkar
tíma. Ég held að sú staðreynd að ut-
anríkisráðheraann og ég vörðum jafn-
miklum tíma og við gerðum til að
ræða hlutverk hans í að efla lýðræði í
Úkraínu, sem er stórt ríki frekar langt
i burtu héðan, sýni að það er margt
sem við getum gert saman.“
Vitaskuld verður hér áfram
bandarískur her
Varautanríkisráðheraann var
spurður um framtíð varnai-liðsins í
Keflavík. „Ég held að lykilatriðið sé að
hið gagnkvæma samband í varnarmál-
um milli Bandaríkjanna og Islands sé
ein af hinum varanlegu staðreyndum
lífsins. Ég held að það samband muni
einnig halda áfram að styrkjast og það
þýðir að vitaskuld verður hér áfram
bandarískur her. Á þeim stutta tíma,
sem ég hef verið hér, hef ég komist að
því hvaða hag við höfum af þessu sam-
bandi og ég veit að þeir hagsmunir
eru gagnkvæmir."
Hann sagði að ein ástæðan fyrir því
að Bandaríkjamenn væru ánægðir
með að eiga Islendinga að banda-
manni væri sú að íslendingar hefðu
staðið sig mjög vel á leiðinni frá kalda
stríðinu til okkar daga þar sem þeir
hefðu ekki aðeins átt hlut að máli
heldur tekið forustu.
„Þið þekkið betur en ég það mikil-
væga hlutverk sem Island gegndi í
NATO meðan á kalda stríðinu stóð og
var ekki aðeins vegna landafræðinn-
ar,“ sagði hann. „Og nú aðstoðar Is-
land við _að halda frið í Kosovo og
Bosníu. ísland aðstoðar við að efla
samstarf við ríki, sem nú eru sjálf-
stæð, en áður lutu Sovétríkjunum. Að
auki vinnur Island að því að efla
traust og samstarf, þar á meðal í ör-
yggismálum, við Rússa. Allt er þetta
hluti af hinu nýja NATO og þar er ís-
land vissulega í fremstu víglínu.“
Talbott sagði að skilaboð sín á ráð-
stefnunni um konur og lýðræði yrðu
tvíþætt.
„Ég legg áherslu á slæm tíðindi,
sem fylgt hafa öllu því góða sem gerst
hefur í austrinu eftir hrun kommún-
ismans, í erindi mínu og ég býst við að
aðrir muni gera slíkt hið sama,“ sagði
hann. „Breytingarnar í þessum heims-
hluta eru að mestu leyti af hinu góða,
en þvi hefur fylgt kostnaður, sem sér-
staklega hefur bitnað á konum. Þær
hafa þjáðst meira en karlar í efna-
hagslegum erfiðleikum og vegna
hnignunai’ í félagslegri þjónustu og
heilbrigðisþjónustu auk annarra
áfalla. Ég held að á þinginu munum
við heyra að fólk er ekki aðeins reiðu-
búið að tala um þessi mál, heldur
grípa til aðgerða."
Hyggst ekki deila við Thatcher
Strobe Talbott kom til Islands frá
Englandi þar sem hann lofaði stjórn
Tonys Blairs, forsætisráðheraa Bret-
lands, í ræðu fyrir aukna áherslu á já-
kvætt samstarf innan Evrópusam-
bandsins, sem hefði lagt mikið af
mörkum í þróun Evrópu eftir síðari
heimsstyrjöld. Fréttastofur tóku til
þess að á sama tíma og Talbott flutti
þennan boðskap talaði Margaret
Thatcher á þingi breska íhaldsflokks-
ins í Blackpool og fann stefnu Blairs
allt til foráttu á þeirri forsendu að allt
slæmt kæmi frá Evrópusambandinu
og allt gott frá hinum enskumælandi
ríkjum.
„Hún hefur að hálfu leyti rétt fyrir
sér,“ sagði Talbott. „Ég þurfti að
glíma við nokkur viðkvæm og flókin
mál í London og ég held að nú þegar
ég er kominn í örugga höfn hér í
Reykjavík sé ekki ráðlegt fyrir mig að
efna til deilna við lafði Thatcher."
Talbott sagðist hafa rætt við Geor-
ge Robertson, fráfarandi varnarmála-
ráðherra Bretlands, sem nú tekur við
framkvæmdastjórastöðu NATO af Ja-
vier Solana, sem hefur verið skipaður
sérstakur talsmaður ESB í utanríkis-
og öryggismálum, er hann var í
London og hefðu þeir rætt mikið um
Evrópusambandið og þróun öryggis-
mála í Evrópusambandinu.
„Ég gerði þar grein fyrh’ því að
Bandaríkjamenn hefðu nokkrar
áhyggjur af því að öryggis- og varnar-
samstarf ESB beri ekki fulla virðingu
fyrir og taki með í reikninginn þau ríki
NATO, sem ekki era í Evrópusam-
bandinu," sagði hann. „í ræðu, sem ég
flutti í London, og á fundum í breska
utanríkisráðuneytinu lagði ég áherslu
á það að ég væri á leið til Reykjavíkur
og mig grunaði að þessar áhyggjur
myndu koma fram þar og sú varð
raunin á fundinum með Halldóri Ás-
grímssyni."