Morgunblaðið - 02.12.1999, Blaðsíða 70

70 FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Kvótann á
Vickrey-uppboð!
JÓN Steinsson, hagfræðinemi við
Princeton-háskóla í Bandaríkjunum,
ritaði grein í Morgunblaðið 24. nóv-
ember síðastliðinn sem nefnist Upp-
boð á veiðiheimildum. Þar gerir hann
í stuttu máli grein fyrir útboðsleið
sem nefnist Vickrey-uppboð sem vel
gæti hentað við útboð fiskveiðikvóta
við íslandsmið. Ég verð að viður-
kenna að þessi leið virðist í fljótu
bragði með eindæmum hentug fyrir
fiskveiðistjómun Islendinga. Margar
lausnir hafa verið nefndar hingað til
og hefur þá alltaf verið rembst við að
finna upp hjólið, en eins og fróðir
menn vita eru til fræði yfir nánast
hvað sem er í dag og er tilvalið að
nýta sér slík fræði til betrumbóta,
jafnt hér á Islandi sem annars staðar.
Þó er það eitt sem vefst fyrir Jóni.
Það er hvort smáútgerðir muni
þurrkast út ef uppboðsleiðin sé farin.
Mig langar að deila mínum fróðleik
með bæði Jóni og öðrum um hvemig
staða smáútgerða er í dag og hvað
uppboðsleiðin myndi gera fyrir þær.
Tökum núverandi
kerfi til umhugsunar
augnablik. Staðan í dag
er sú að nokkram fyrir-
tækjum er útdeilt kvóta
án endurgjalds. Hér er
um nokkurs konar ríkis-
styrk að ræða. Eftir út-
hlutunina geta síðan
kvótaþegarnir leigt eða
selt frá sér veiðiheimild-
irnar aftur. Hér er um
svokallað frjálst framsal
veiðiheimilda að ræða.
Verðið á þessum heim-
ildum er ótrálega hátt
eða u.þ.b. 100 kr. á kíló
hvert ár á leigu eða
u.þ.b. 800-900 kr. á kíló
fyrir varanleg kaup. Þetta þýðir í
stuttu máli að maður sem á 200 tonn
af kvóta í dag getur selt hann á a.m.k.
160.000.000 kr. til stór-
útgerðanna. Stórút-
gerðirnar era flestar á
hlutabréfamarkaði og
hafa því auðveldari að-
gang að fjármagni frá
fjárfestum til kaupa á
meiri veiðiheimildum,
sýnist þeim svo.
Smáútgerðimar fá
minni kvóta en stórát-
gerðimar. Ef smáút-
gerðimar hafa hug á að
stækka verða þær að
verða sér úti um kvóta,
annaðhvort með leigu
eða varanlegum kaup-
um. Smáútgerðirnar
era hins vegar ekki á
almennum hlutabréfamarkaði og
verða því að leigja/kaupa kvóta fyrir
hagnað, sem ekki er nálægt
Kristján Ragnar
Ásgeirsson
Jólamarkaður
STEINARS WAAGE
30 - 50% afslóítur ó kuldaskóm, spariskóm, barnaskóm oggönguskóm.
Urvals vörumerki. Nú er hægt að gera mjög góð kaup.
Jólamarkaður Steinars Waage er í Blóu húsunum
í Faxafeni, Suðurlandsbraut 54.
Gleðileg jól!
Kvótinn
✓
Eg vil ganga svo langt,
segir Kristján Ragnar
Ásgeirsson, að fullyrða
að þar með yrði byggð-
um landsins bjargað.
160.000.000 ki'. á ári. Þessi upphæð
er skuggaleg en 200 tonn era ekki
mikið.
Af ofangreindum útreikningum er
hægt að sjá að uppboðsleiðin getur
ekki verið smáútgerðunum til böls.
Þvert á móti yrði útboðsleiðin til þess
að stórátgerðirnar sem lifa í skjóli
ríkisstyrkja (ókeypis kvótaúthlutun-
ar) myndu þurfa að fara að borga fyr-
ir hráefnið. Bara til að nefna eitt lítið
raunhæft dæmi þá höfum við útgerð
með 14.900 tonna þorskígildiskvóta
sem hún fær ókeypis. Kvótanum er
deilt á þrjú frystiskip sem skila rám-
lega 300 milljónum króna í hagnað.
Við fyrstu sýn era viðbrögðin: Vá,
300 milljónir, það er sko arðsemi í
lagi. Ef við geram hins vegar ráð fyr-
ir að fyrirtækið þurfi að leigja kvót-
ann á leigumai'kaði dagsins í dag er
útlitið ekki gott. Við tökum 14.900 og
margföldum með 100 kr. og útkoman
er tæpur 1,5 milljarðar í hráefnis-
gjöld. Ekki held ég að 300 milljóna
hagnaður sé mcrkileg arðsemi ef fyr-
irtækið þyrfti að leigja kvótann ár
hvert. Þó er það nú svo merkilegt að
stjórnarformaður dæmisfyrirtækis-
ins hér að ofan vogar sér að tala um
ýmsar kvótalausar útgerðir sem fyr-
irtæki sem sé „illa“ stjómað og að
fyrirtækin sem „best“ sé stjórnað lifi
af. Þetta er allt voðalega merkilegt í
mínum augum. Af þessu geta þeir
sem áhuga hafa á þessum málum séð
að ekkert væri blessunarlegra í aug-
um smáútgerða og kvótalausra út-
gerða en að Vickrey-uppboð yrði tek-
ið upp hér á landi. Ég vil ganga svo
langt að fullyrða að þar með yrði
byggðum landsins bjargað.
Nú vita þeir sem íylgst hafa með
kvótamálum hér á landi að gerð var
tilraun til að bjarga byggð í landinu
með úthlutun svokallaðs byggða-
kvóta. Aldrei hefur verið barist jafn
hart um jafn lítið. Það sem er merki-
legast við þessa breytingu Alþingis á
fiskveiðilöggjöfinni, þ.e. að veita
Byggðastofnun leyfi til að úthluta
þessu litla magni, er að Alþingi
reyndi ekki einu sinni að setja stofn-
uninni skilyrði um úthlutunina. Fékk
þá Byggðastofnun fullkomið vald yfn-
1,2 milljörðum kr. (sé reiknað á sölu-
verði) og úthlutaði öllu til 5 ára.
Ef Byggðastofnun gengi heil til
skógar myndi ég láta þá í friði greyin,
en þegar menn leggja manni vopnin í
hendurnar og grátbiðja um skothríð
þá verður maður nú að sinna kallinu.
Sjaldan eða aldrei hef ég mann
augum litið sem er jafn ósamkvæmur
sjálfum sér og stjórnarformaður
Byggðastofnunar er. Þvílíkri fyrir-
greiðslupólitík hef ég aldrei orðið
vitni að. Maðurinn lýsir því yfir að
kvótinn skuli til sveitarfélaga og
skammast í þeim þingmönnum sem
athugasemdir gera. Ekki líður svo
langur tími þar til sami maður stofn-
ar fyrirtæki með kvótaríku fyrirtæki
og fjárausandi fjárfestingafélagi. Það
væri í raun ekki svo merkilegt ef
hann hefði ekki safnað saman þriðj-
ungi byggðakvótans úr þremur sveit-
arfélögum og dembt á hið nýstofnaða
fyrirtæki. Ekki lætur hann þar við
sitja heldur lætur hann 100 milljónir í
sama fyrirtæki og er allt gert í anda
byggðastefnu. Eins og þetta sé ekki
meira en nóg, þá era Hafnfirðingar
fengnir til að vinna fiskinn til full-
nustu. Þetta era snillingar!
Þeir sem hafa fylgst með þróun
mála sjá strax maðkinn í mysunni.
Byggðastofnun var nýbúin að synja
Rauðsíðu um 100 milljónir til að
bjarga fyrirtækinu og 400 störfum
með því. Nei, Byggðastofnun er ekki
meiri Byggðastofnun en það að 35
störf era betri en 400 störf. Ekki er
að undra þó að Páll Pétursson vilji
ekki láta kenna sig við þá stofnun er
Byggðastofnun nefnist.
Höfundur er nemi við
Samvinnuháskólann á Bifröst.