Morgunblaðið - 10.02.2000, Blaðsíða 39

38 FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
REYKJANESBRAUT
VIÐ SETBERG
KYNNTAR hafa verið tillögur, sem starfsnefnd Hafnar-
fjarðarbæjar og Vegagerðarinnar hefur verið að vinna
að til lausnar á umferðarvandamálum á Reykjanesbraut á
móts við Setberg. Snúast þær um að grafa Reykjanesbrautina
niður um 5 til 6 metra, leggja í stokk að hluta og gera þrenn
mislæg gatnamót við Álftanesveg, Fjarðarhraun og Lækjar-
götu. Áætlaður heildarkostnaður vegna framkvæmdanna er á
bilinu 2,4 til 2,7 milljarðar króna.
í aprílbyrjun árið 1997 kynnti bæjarstjórinn í Hafnarfirði
skipulagstillögu í aðalskipulagi, sem gerði ráð fyrir tvöföldun
Reykjanesbrautar með mislægum gatnamótum við Setbergs-
hverfi. Þessar skipulagstillögur ollu miklum viðbrögðum íbúa
í Setbergshverfi og andstöðu og varð niðurstaðan sú að fram-
kvæmdum var frestað og komið á fót starfsnefnd bæjarins og
Vegagerðarinnar. Á fjölmennum fundi bæjarstjórnar með
íbúum í Setbergshverfi 7. apríl 1997, var rætt um þá mögu-
leika m.a., sem felast í tillögunum, sem birtar eTu nú, svo og
ofanbyggðavegi, sem upplýst var á fundinum að kostaði um 3
milljarða króna. Ofanbyggðavegi var þó hafnað, þótt ýmsir
hafi talið hann vera einu lausnina, m.a. vegna kostnaðar og
þess, að 85% umferðarinnar væri á leið til Hafnarfjarðar en
aðeins 15% gegnumstreymisumferð á leið suður fyrir Hafnar-
fjörð. Ennfremur töldu náttúruunnendur ofanbyggðaveg
valda spjöllum á viðkvæmri náttúru m.a. við Urriðakotsvatn.
Garðbæingar hafa og samþykkt Reykjanesbrautina, sem
stofnbraut og gera þar með ráð fyrir að hún liggi inn í Kapla-
krika og Hafnarfjörð. Það samþykkja hins vegar Hafnfirðing-
ar ekki og á meðan svo er hlýtur ofanbyggðavegur að vera
enn uppi á borðinu. Þó getur þurft að koma til umhverfismat,
vegna þess að Garðbæingar hafa borið fyrir brjósti útivistar-
svæði við Urriðakotsvatn. Nauðsynlegt er þó að ná sáttum svo
að menn geti ákveðið, hvernig umferðarvandinn við Setbergs-
hverfið í Hafnarfirði verði leystur. Á því er brýn þörf vegna
slysahættu og umferðarþunga og þar að auki er svo mikil um-
ferð þarna sem er afar þungbær fyrir íbúana á þessu svæði.
VAXANDIVANDI
VARLA er hægt að varpa skýrara ljósi á þann alvarlega
vanda sem íslenskir sauðfjárbændur standa frammi
fyrir en gert var í korti á baksíðu Morgunblaðsins í fyrradag.
Þar mátti sjá hvernig neysla helstu kjöttegunda hefur breyst
á síðustu sjö árum. Árið 1992 var kindakjöt 49% heildar-
neyslunnar en 37% árið 1999. Framleiðsla hefur hins vegar
ekki dregist saman í takt við þessa þróun og raunar jókst
framleiðsla á kindakjöti um 5,7% á síðasta ári.
Það hafa orðið miklar breytingar á neysluvenjum á Vest-
urlöndum á síðustu árum og áratugum og þá ekki síður hér á
landi en annars staðar. Neysla á kjötvörum, aðallega rauðu
og feitu kjöti, hefur verið að dragast saman. Þessi þróun
mun vafalítið halda áfram og raunar ekki æskilegt að henni
verði snúið við, enda á þróunin ekki síst rætur að rekja til
þess, að fólk er almennt mun upplýstara en áður um það,
hvaða áhrif mataræði hefur á heilsu þess.
íslenskt mataræði var lengi vel mjög einhæft. Við snædd-
um það hráefni sem hér var að fmna, fisk og lambakjöt, og
hlutfall dýrafítu í fæðunni var hærra en æskilegt má teljast.
Segja má að alþjóðavæðing hafi átt sér stað á þessu sviði
ekki síður en öðrum. Nú er mataræði okkar mun líkara því,
sem gengur og gerist hjá nágrannaþjóðunum. Þetta hefur
marga kosti, ekki síst þá að við borðum minna af feitu kjöti,
smjöri og rjóma og meira af grænmeti, ávöxtum og notum
ólívuolíu í stað smjörs í sívaxandi mæli. Hins vegar hefur
þetta jafnframt sínar skuggahliðar, ekki síst að því er virðist
óstöðvandi framrás skyndibita- og ruslfæðis.
Við verðum að horfast í augu við þá staðreynd að neysla á
lambakjöti mun að öllum líkindum halda áfram að dragast
saman. Jafnframt er ekki hægt að treysta á erlenda markaði
til að taka við umframframleiðslu okkar. Þrátt fyrir að marg-
sinnis hafí verið reynt að vinna markað erlendis fyrir ís-
lenzkt lambakjöt hefur það ekki skilað tilætluðum árangri.
Vissulega er íslenska lambakjötið að mörgu leyti stórkost-
leg afurð og íslenska sauðkindin ræktuð við náttúrulegri að-
stæður en almennt gengur og gerist. Markaðurinn hefur hins
vegar ekki þörf fyrir það magn, sem nú er framleitt.
Það hlýtur því að verða eitt af mikilvægustu verkefnum ís-
lensks landbúnaðar næstu ára að laga sauðfjárræktina að þessum
breyttu aðstæðum. Margt hefur þegar verið gert, en það dugar
ekki til. Gera verður þeim, sem vilja yfirgefa greinina, kleift að
gera það með fullri reisn. Kjör margra sauðfjárbænda eru óvið-
unandi og þess vegna ekki sízt ástæða til að taka á þessum vanda.
Samhliða þessu verður atvinnugreinin að halda áfram að
þróast í samræmi við hinar breyttu neysluvenjur þjóðarinnar og
reyna að búa lambakjötinu þann sess, sem það á skilið þótt neysl-
an verði minni í tonnum talið.
l. Um nauðsyn vísinda og fræða
ÞÖRFIN fyrir fræðilega þekkingu,
menntun og kunnáttu fer ört vaxandi
hvarvetna í heiminum. íslenskt þjóðfé-
lag er hér engin undantekning. Ástæð-
an fyrir þessu er öllum Ijós. Framþró-
un vísinda og tækni hefur á tiltölulega
skömmum tíma haft dýpri og meiri
áhrif á þjóðfélagið en unnt er að gera
sér grein fyrir í fljótu bragði. Atvinnu-
og efnahagslíf, stjórnkerfí og menning-
arstarf af öllu tagi hefur tekið stakka-
skiptum vegna nýrra hugmynda, kenn-
inga og aðferða sem rekja má til
vísindalegrar þekkingarleitar. Ef horft
er til framtíðar þá leikur ekki vafi á því
að iðkun vísinda skiptir sköpum um
það hvemig okkur muni famast. Þess
vegna er fátt nauðsynlegra en að gera
okkur sem ljósasta grein fyrir stöðu
vísindanna í þjóðfélaginu og þýðingu
þeirra íyrir þróun mannlífsins.
n. Háskólar eru miðstöðvar
þekkingar- og skilningsleitar
Háskólai- hafa alla tíð verið mið-
stöðvar fræðilegrar þekkingar- og
skilningsleitar. Háskólastarf felst í öfl-
un, varðveislu og miðlun þekkingar. I
daglegu tali er þekking oft lögð að
jöfnu við það sem við teljum okkur vita
af reynslu eða af því sem okkur hefur
verið sagt. Slík þekking er þá safn upp-
lýsinga eða vitneskju um eitt og annað
sem býr í mannfólkinu sjálfu eða hefur
verið gert fólki tiltækt með einhverjum
hætti, í handbókum, á tölvuneti o.s.frv.
I daglegu lífi og störfum okkar emm
við háð því að geta aflað allskyns upp-
lýsinga; vægi þeirra er raunar orðið
slíkt að oft er talað um nútímasamfélag
sem „upplýsingaþjóðfélag", þjóðfélag
sem einkennist öðm fremur af öflun og
dreifingu upplýsinga af öllu tagi.
Fræðileg þekking, sú þekking sem
háskólar leitast við að afla, varðveita og
miðla, er ekki fólgin í upplýsingasöfn-
um einum. Fræðileg þekking er fyrst
og fremst fólgin í skilningi á tengslum
eða samhengi tiltekinna íyrirbæra eða
hluta og miðar að því að sýna fram á
hvemig og hvers vegna heimurinn eða
tiltekið svið hans er eins og það er. Vís-
inda- og fræðastarf snýst allt um þetta.
Það einkennist af aðferðum sem fræði-
mennimir hafa mótað annars vegar til
að nálgast íyrirbærin eða hlutina sem
þeir vilja skilja og hins vegar til að setja
fram tilgátur sínar, hugmyndir og
kenningar um tengsl viðkomandi fyrir-
bæra. Fræðastarfið felst ekki síst í því
að grandskoða sífellt aðferðimar sem
beitt er og reyna að finna aðrar enn
betri. Hin fræðilega þekking varpar
Ijósi á tiltekið svið eða hluta heimsins
og gerir okkur kleift að sjá þá óreiðu
eða reglu sem þar ríkir, til að mynda á
hreyftngu himintungla, skýjum himins-
ins, eðlilegum þörfum fólks eða vafa-
sömum neysluvenjum þess, svo ólík
dæmi séu nefnd.
m. Frá upplýsingaþjóðfélagi til
þekkingarþjóðfélags
Vísindin hafa smám saman seytlað
inn í menningu okkar og samfélag með
svo afgerandi hætti að það er sama
hvað það er sem við ætlum að ræða eða
gera, við hljótum ævinlega að taka mið
af niðurstöðum þeirra, hugmyndum og
aðferðum. Hver sem vandinn eða verk-
efhið er eigum við þann kost einan að
leita í smiðju vísindanna ef við getum
vænst þess að ná árangri. Hin fræði-
lega menning, háskólamenningin, hef-
ur þegar sett svip sinn á samfélagið.
Um það erú ýmis merki, en skýrast
þeirra er sú þróun sem á sér stað í at-
vinnulífinu um þessar mundir þar sem
öflug þekkingarfyrirtæki, sem setja
sér það markmið að skapa nýja þekk-
ingu með aðferðum vísindanna, hafa
verið að hasla sér völl. Fyrirtæki í hefð-
bundnari framleiðslu og rekstri munu
einnig færa sér í nyt vísindalegar að-
ferðir í síauknum mæli. Þá hljóta
stjómvöld stöðugt meira að gera áætl-
anir og taka ákvarðanir byggðar á
skilningi og fræðilegu mati á þeim
kostum sem fyrir hendi eru. Sjálft lýð-
ræðið kallar einnig eftir fræðilegri og
gagnrýninni hugsun og rökræðu um
alla þá hagsmuni sem í húfi eru á vett-
vangi stjómmálanna.
Þannig mun fræðasamfélagið smám
saman víkka út uns tala má með réttu
ekki aðeins um „upplýsingaþjóðfélag",
heldur „þekkingarþjóðfélag“. Á þessu
tvennu ber að gera skýran greinar-
mun. „Upplýsingaþjóðfélagið“ ein-
kennist af öflun og dreifingu hvers
Framtíð þekkingar og þjóðfélags
f.l,
w ?7 * ~ hí & z t- v z r i ... , V , ' ' . ... ,.v , , j- r?, . . * U. T . Z 8* Wr
ix „ MlJ .
Morgunblaðið/Kristinn
Hlutverk
Háskóla
Islands
Samkeppnin má ekki verða til þess að
við gleymum því sem mestu skiptir um
jróun háskólastarfs í landinu, segir Páll
Skúlason, en það er að menntunin og rann-
sóknirnar standist alþjóðlegar kröfur og
bæti menningu og hag þjóðarinnar.
kyns upplýsinga. „Þekk-
ingarþjóðfélagið“ ein-
kennist á hinn bóginn af
því að fólk leitar skiln-
ings með aðferðum vís-
inda og beitir gagnrýn-
inni hugsun til að vega og
meta hið sanna gildi hlut-
anna.
íslenskt þekkingar-
þjóðfélag er enn ekki
orðið að vemleika. En
frækomum þess hefur
víða verið sáð með því
fræða- og vísindastarfi
sem unnið hefur verið í
landinu. Nú skiptir miklu
að hlúa sem mest og best
að þróun þess á komandi
misserum og ámm. Áður en vikið verð-
ur að því hvemig að því skal standa er
rétt að leiða hugann að því sem áunnist
hefur og hver staðan er.
IV. Örstutt yfirlit yfír sögu vís-
inda og fræða á íslandi
Einfaldasta leiðin til að fá yfirsýn yf-
ir þau vísindi sem stunduð eru á íslandi
er að horfa til Háskóla íslands, kynna
sér sögu hans á öldinni sem er líða og
starfsemi hans í dag. Við upphaf aldar-
innar var fræðastarfið fábrotið; við átt-
um aðeins örfáa vísindamenn í læknis-
fræði, guðfræði, lögfræði og einnig
norrænum fræðum og vissum greinum
heimspeki. Fræðastarf þeirra miðaði
einkum að því að mennta embættis-
menn þjóðarinnar. Fyrir miðja öldina
bættust svo í hópinn fræðimenn í við-
skiptafræði og verkfræði og einnig var
stofnuð við Háskólann rannsóknar-
stofnun sem
skyldi sérstak-
lega vinna í
þágu atvinnu-
vega lands-
manna. Nefnd-
ist hún
„atvinnudeild
háskólans" og
var skipt í þijár
deildir, fiski-
deild, landbún-
aðardeild og
iðnaðardeild.
Þessi fræða-
starfsemi var
síðar aðgreind
frá Háskólan-
um og deildimar gerðar
að sjálfstæðum stofnun-
um.
Mesta umbyltingin í
vísindastarfsemi Háskól-
ans varð svo um og upp
úr 1970, en þá fjölgaði
mjög fræðigreinum og
búnar vora til nýjar deild-
ir, raunvísindadeild og fé-
lagsvísindadeild. Þá má
segja að Háskóli íslands
rísi undir nafni sem eigin-
leg miðstöð vísinda á ís-
landi þar sem rannsóknir
og kennsla era stunduð á
öllum helstu fræðasvið-
um í nánu samstarfi við
fjölmarga erlenda há-
skóla og flestar ef ekki allar aðrar
menntastofnanir í landinu. Og starf-
semi Háskólans hefur stöðugt verið að
styrkjast síðustu þrjá áratugi jafnt í
kennslu, rannsóknum og margvíslegri
þjónustustarfsemi við þjóðfélagið.
V. Umsvif Háskóla íslands
Til að fólk átti sig á umsvifum Há-
skólans má nefna nokkrar tölur. Við
Háskólann starfa nú um 600 fræði-
menn í hinum ýmsu greinum vísinda.
Þar af era um 400 kennarar og um 200
sérfræðingar. Af tæplega 7.000 nem-
endum Háskólans era um 490 nemend-
ur í framhaldsnámi sem felst aðallega í
rannsóknarstarfi, en frá Háskólanum
era nú brautskráðir árlega um 1.000
nemendur sem allir hafa sinnt fræði-
legum verkefnum. Þá starfa við Há-
skólann yfir 1.580 stundakennarar og
um 170 manns í öðrum störfum við
stjómun og
rekstur.
Erlendfr há-
skólamenn
hafa oft bent á
að háskólar
þurfi vissa
lágmar-
ksstærð svo að
þar geti skap-
ast það and-
rúmsloft sam-
ræðna,
samstarfs og
samkeppni
sem þarf til að
kynda undir
blómlegu
Páll
Skúlason
Háskólinn í hnotskurn
12 deildir og námsbrautir
45 fræðasvið
6.679 nemendur 1999
490 nemendur í framhaldsnámi 1999
1.041 brautskráður 1999
418 erlendir nemendur 1999
1.300 rannsóknarverkefni á ári
400 kennarar
200 sérfræðingar
1.580 stundakennarar
250 opnir gestafyrirlestrar á ári
12.000 nemendur í endur- og símenntun
280 erlendir samstarfsháskólar
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2000 39
fræðastarfi, rannsóknum og nýsköpun
sem krefst bæði mikillar sérhæfingar
og víðsýni fræðimanna. Skólar með 6 til
12 þúsund nemendur era taldir standa
vel að vígi, því þar er svigrúm íyrir
mikla fjölbreytni í námi og rannsókn-
um, en fjölmennið er ekki farið að valda
vandræðum. Hérlendis er Háskóli Is-
lands eina háskólastofnunin sem býr
yfir þeirri fjölbreytni og þeim fjölda
kennai-a og nemenda sem getur staðið
undir öflugu og auðugu rannsóknar- og
fræðastarfi á borð við viðurkennda
evrópska og norður-ameríska háskóla.
VI. Staða Háskóla Islands
Sú staða Háskóla íslands meðal ann-
arra háskólastofnana í landinu, sem
hér er bent á, skapar honum sérstöðu á
alþjóðavettvangi og sérstakar skyldur
umfram flesta aðra erlenda háskóla.
Háskóli íslands er þjóðskóli sem hefur
almennar og víðtækar skyldur við land-
ið og þjóðina sem á hann. Meginskyld-
an er sú að tryggja bæði almennt og í
einstökum greinum viðgang og þróun
vísindalegrar þekkingar í þágu ís-
lensku þjóðarinnar. Þar með er starf-
semi Háskóla íslands forsendan og
bakgrannurinn fyrir margvíslega
fræða- og rannsóknarstarfsemi íyrir-
tækja og stofnana í landinu. Og í sam-
vinnu við fjölmiðla landsins ber honum
einnig að tryggja að fram fari vönduð
opinber umræða um landsins gagn og
nauðsynjar.
Vn. Markmið
háskólastarfs á Islandi
Umræða um þróun alls háskóla-
starfs og þekkingarleitar á Islandi
hlýtur að taka mið af þessum stað-
reyndum. Uppbygging háskólamenn-
tunar og fræðastarfs hérlendis hvílir á
þeirri forsendu að við eigum alþjóðlega
viðurkenndan háskóla sem á í nánu
samstarfi við marga erlenda háskóla og
stendur í harðri samkeppni við þá um
góða fræðimenn, duglega nemendur og
fé úr alþjóðasjóðum til rannsókna.
Meginmarkmið Háskóla Islands er að
standa undir fræðslu, rannsóknum og
þjónustu við landsmenn sem er með því
besta sem gerist í heiminum.
Vm. Hvað þarf að gera?
Ég ætla einungis að nefna hér þrjú
verkefni sem ég tel skipta sköpum fyrir
framtíð hins íslenska þekkingarþjóðfé-
lags:
Fyrsta verkefnið er átak til að stór-
efla meistara- og doktorsnám við Há-
skólann. Ekkert er vænlegra til að
renna fleiri fræðilegum stoðum undir
menningu okkar, atvinnu- og efnahags-
líf en að virkja fleira ungt fólk til rann-
sóknarstarfa á íslandi. Þessi hópur er
nú um 490 nemendur, en við ættum að
setja okkur það markmið að stækka
hann í 1.000 manns á næstu áram. Sú
fjárfesting er ekki há í krónum talið, en
hún mun skila sér margfalt til baka til
þjóðfélagsins.
Næsta verkefni er að tengja rann-
sóknarstofnanir atvinnuveganna aftur
við Háskólann og flytja þær sem næst
honum. Þessar stofnanir ættu þá meðal
annars að fá það hlutverk að veita
framhaldsnemum rannsóknaraðstöðu
og leiðsögn um leið og fræðimenn
þeirra gætu verið í lifandi sambandi við
fræðastarfið í Háskólanum. Það hefur
sýnt sig víða úti í heimi að gróska í þró-
un vísinda og tækni er mest á svæðum
þar sem fólk í háskólum, á sérhæfðum
rannsóknarstofnunum og þekkingar-
fyrirtækjum hefur daglega tækifæri til
kynnast, skiptast á skoðunum og hug-
myndum og starfa saman. Þetta á að
vera forgangsverkefni við uppbygg-
ingu rannsóknarstarfsemi í landinu á
næstu árum.
Þriðja verkefnið er öflugt samstarf
allra háskólastofnana við að veita sem
fjölbreyttasta menntun bæði í grann-
námi, framhaldsnámi og endur- eða sí-
menntun og til að nýta upplýsinga-
tækni við fjarkennslu. Samkeppni
getur vissulega verið hvetjandi. Hún
ríkir nú þegar að vissu marki á milli
hinna ólíku skóla. Og hún er ekki síður
um athygli en góða nemendur, kennara
og ijármuni. Samkeppnin má samt ekki
verða til þess að við gleymum því sem
mestu skiptir um þróun háskólastarfs í
landinu, en það er að menntunin og
rannsóknimar standist alþjóðlegar
kröfur og bæti menningu og hag þjóð-
arinnar.
Höfundur er rektor Háskóla íslands.
Utandagskrárumræða um viðskiptasiðferði og verklagsreglur á f]ármálamarkaði
Þverpólitísk samstaða
um aðgerðir ekki ólfkleg-
VIÐ umræður utan dagskrár
á Alþingi í gær um við-
skiptasiðferði og verklags-
reglur á fjármálamarkaði
sagði Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar-
og viðskiptaráðherra, að þverpólitísk
samstaða ætti að geta náðst um þær
breytingar sem gera þyrfti í þessum
efnum. Sagði hún að í framvarpi um
breytingu á verðbréfaviðskiptalögum,
sem unnið er að í viðskiptaráðuneytinu,
yrði kveðið á um skýrari aðskilnað ein-
stakra starfssviða lánastofnana og fyr-
irtækja í verðbréfaþjónustu. Mun
frumvarpið m.a. kveða á um að þessir-
aðilar verði að sýna fram á með verk-
lagsreglum staðfestum af Fjármálaeft-
frlitinu að komið sé í veg fyrir
hagsmunaárekstra með skýrum að-
skilnaði starfsviða.
Margrét Frímannsdóttir, þingmað-
ur Samfylkingar, var málshefjandi um-
ræðunnar og sagði hún í ræðu sinni
Ijóst að siðbót yrði að eiga sér stað á
fjármálamarkaðnum enda hefði hegð-
un manna þar að undanfómu síst orðið
til að auka traust á fjármálastofrumum.
Ymsar lánastofnanir og fyrirtæki hefðu
viðurkennt að hafa brotið verklagsregl-
ur sínar, nánast hundsað þær alveg.
Margrét spurði Valgerði Sverris-
dóttur, iðnaðar- og viðskiptaráðherra,
af þessu tilefni í hveiju þær breytingar
væra fólgnar sem ráðherra hefði lýst
yfir að hún væri tilbúin til að beita sér
fyrir. Spurði hún einnighvortverklags-
reglur um eigin viðskipti ættu að ná til
allra eftirlitsskyldra aðila og hvort við-
skiptaráðherra myndi beita sér fyrir
því að sett yrði strangari löggjöf um
innheijaviðskipti. Ennfremur innti
Margrét ráðherra eftir því hvort ekki
væri ástæða til að skoða sérstaklega
eigin viðskipti fjármálafyrirtækja og
hvort Valgerður myndi beita sér fyrir
því að komið verði á laggimar sérstakri
siðanefnd sem hefði það hlutverk að sjá
um að settum siðareglum væri fram-
fylgt, auk þess að fjalla um siðferðileg
álitaefni. Loks spurði Margrét um
framvörp er miðuðu að því að styrkja
Fjármálaeftirlitið.
í svari Valgerðar Sverrisdóttur kom
fram að framvarp um breytingu á verð-
bréfaviðskiptalögum hefði verið í
vinnslu í viðskiptaráðuneytinu frá því í
haust, og að það væri nú til umsagnar
hjá hagsmunaaðilum. „I frumvarpinu
er meðal annars mælt fyrir um skýrari
aðskilnað einstakra starfsviða lána-
stofnana og fyrirtækja í verðbréfaþjón-
ustu,“ sagði Valgerður. „Þessum aðil-
um ber að sýna fram á með
verklagsreglum staðfestum af Fjár-
málaeftirlitinu að komið sé í veg fyrir
hagsmunaárekstra með skýram að-
skilnaði starfsviða. Þá er kveðið á um
skýrari umgjörð utan um verklagsregl-
ur um eigin viðskipti fyrirtækjanna og
starfsmanna þeirra og Fjármálaeftir-
litinu tryggð betri staða við setningu og
eftirfylgni reglnanna."
Svokallaðir Kínamúrar
verði styrktir
Valgerður kvaðst þeirrar skoðunar
að það ætti að skoða alvarlega hvort
verklagsreglur um eigin viðskipti ættu
að ná til allra eftirlitsskyldra aðila.
Ráðherrann sagði hins vegar breyting-
ar á þeim ákvæðum í lögum er vörðuðu
viðskipti innherja vandasamar og að
þær þörfnuðust milöllar yfirlegu. „Ég
tel að vel komi til greina að setja tak-
markanir á viðskipti innheija eftir
ákveðinn tíma frá birtingu aíkomut-
alna,“ sagði hún og bætti því við að slíkt
ákvæði myndi án efa minnka tor-
tryggni í garð innheijaviðskipta. Hún
teldi þó að ákvæði af þessu tagi ættu
fremur heima í reglugerð en í lögum.
Um eigin viðskipti fjármálafyrir-
tækja sagði Valgerður að hér á landi
hefði verið farin sú leið að leyfa lána-
stofnunum og verðbréfafyrirtækjum
að stunda alhliða verðbréfastarfsemi
en þess krafist að skýr aðskilnaður,
svokallaðir Kínamúrar, væra á milli
einstakra starfssviða. „I framvarpi um
breytingu á verðbréfaviðskiptalögum
Morgunblaðið/Ásdís
Árni Árnason fylgist með þegar Pétur H. Blöndal punktar hjá sér.
Eitthvað spaugilegt hefur borið á góma í umræðum Alþingis ef marka má
svip þeirra Jóhönnu Sigurðardóttur og Kristins H. Gunnarssonar.
Margrét Frímanns-
dóttir óskaði eftir
utandagskrárum-
ræðu á Alþingi.
Valgerður Sverris-
dóttir iðnaðar- og
viðskiptaráðherra
var til andsvara.
er einmitt lagt til að Kínamúrar verði
styrktfr. Ég tel ekki á þessu stigi
ástæðu til að setja takmarkanir á eigin
viðskipti fjármálafyrirtækja," sagði
hún.
Ráðherra sagði að það hlyti að vera
sameiginlegt markmið manna að auka
siðferðisvitund á markaði en spuming-
in væri sú hvemig ná mætti því
markmiði. Áður en hægt væri að svara
því hvort æskilegt væri að koma á fót
sérstakri siðanefnd yrðu að liggja fyrir
betri hugmyndir um verksvið slíkrar
nefndar, sköran við núverandi eftirlits-
aðila, hverjir skyldu tilnefna í slíka
nefnd og þar fram eftir götunum. Sagð-
ist hún almennt þeirrar skoðunar að
rétt væri að einbeita sér að því að
styrkja núverandi eftirlitsaðila, Fjár-
málaeftirlitið og Verðbréfaþing.
Loks sagði Valgerður að hún teldi
ákvæði væntanlegs stjómarframvarps
fullnægjandi til að ná fram styrkingu
Fjármálaeftirlitsins. „Ég legg hins
vegar áherslu á að lög og reglur era
harla lítils virði ef hugur fylgir ekki
máli,“ sagði hún.
Reglur til lítils ef hugarfar
manna er rangt
Margir þingmenn tóku til máls við
utandagskráramræðuna í gær og vora
flestir sammála um að íslenskur fjár-
málamarkaður væri enn í mótun, og að
ýmis verkefni biðu manna
á þessum vettvangi. Vil-
hjálmur Egilsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokks,
tók m.a. undir að skoða
þyrfti vel reglur sem giltu
um innherjaviðskipti og
lýsti einnig þeirri skoðun
sinni að siðanefnd, nefnd
aðila á markaði, yrði til
góðs. Kristinn H. Gunn-
arsson, þingmaður Fram-
sóknarflokks, sagði að það
hefði vissulega vakið at-
hygli manna hversu mikið
gengi bréfa í viðskipta-
bönkunum hefði hækkað
skömmu eftir að sala
þeirra var ákveðin. Gekk
Jóhanna Sigurðardóttir,
Samfylkingu, svo langt að
segja að svo virtist sem siðferðisbrest-
ur hefði gert vart við sig á fjármála-
markaðnum. Steingrímur J. Sigfússon,
formaður vinstri-grænna, benti hins
vegar á að það kæmi þeim stofnunum í
koll sem brygðust trausti manna. Siða-
reglur kæmu til lítils ef hugarfar
manna væri rangt.
í svipaðan streng tók Pétur H.
Blöndal, Sjálfstæðisflokki, og sagði
betra að fyrirtæki settu sér sjálf verk-
lagsreglur heldur en þær kæmu að of-
an. Lúðvík Bergvinsson, Samfylkingu,
sagði hins vegar einmitt mikilvægt að
stjómvöld settu skýrar reglur, svo
byggja mætti upp traust á fjármála-
markaði. ísólfur Gylfi Pálmason,
Framsóknarflokki, hrósaði fyrir sitt
leyti nýjum viðskiptaráðherra fyrir hve
hratt og vel hún hefði bragðist við þeg-
ar fréttist af brotum á verklagsreglum
fyrirtækja á fjármálamarkaði.
í sinni ræðu upplýsti Ögmundur
Jónasson, þingmaður Vinstrihreyfing-
arinnar - græns framboðs, hins vegar
að á fundi efnahags- og viðskiptanefnd-
ar á þriðjudag hefðu lög um verðbréfa-
viðskipti verið til umræðu. Sagði hann
að sér sýndist sem þverpólitísk sam-
staða gæti myndast um að taka á þess-
um málum á ábyrgan hátt. Tók Val-
gerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og
viðskiptaráðherra, undir þetta í loka-
orðum sínum við umræðuna í gær.
Vinnu við
ESB-úttekt
miðar vel
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sagði í fyrirspurnatíma á
Alþingi í gær að mikilvægt væri að
efla tvíhliða samskipti við þau tólf
ríki sem Evrópusambandið hefur
ákveðið að efna til aðildar-
viðræðna við, enda liggi fyrir að
þau verði kölluð til umsagnar um
mál er varði hagsmuni Islands og
samninginn um Evrópskt efna-
hagssvæði er þau hafa fengið inn-
göngu í sambandið. Kom fram
jafnframt í máli ráðherrans að
vinnu við úttekt á stöðu Islands í
Evrópusamstarfinu, sem ákveðið
var að efna til f haust, miðaði vel
og að hann vonaðist til að geta
lagt hana fyrir ríkisstjórn fljótlega'
og í kjölfarið fyrir Alþingi.
Össur Skarphéðinsson, þingmað-
ur Samfylkingar, hafði borið fram
fyrirspurn til utanríkisráðherra
um áhrif stækkunar ESB á EES-
svæðið. Sagðist hann merkja að
EES-samstarfið væri ekki ofarlega
í hugum fulltrúa ESB og gat hann
sér þess til að væntanlegar aðild-
arviðræður við tólf ný ríki myndu
taka mikið af tíma forystumanna
ESB, og þannig valda því enn frek-
ar að þróun EES-samstarfsins sæti
á hakanum. Sagði Össur í seinni
ræðu sinni að svör Halldórs stað-
festu þá skoðun hans að þróun
mála á vettvangi ESB drægi úr
vægi EES-samningsins. Aðild Is-
lands að Evrópusamstarfinu yrði
því óneitanlega á dagskrá ís-
lenskra stjórnmála á næstu árum.
Flókið að
breyta
reglum um
fæðingarorlof
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra
sagði á Alþingi í gær að ekki væri
ljóst hvenær tekin yrðu skref í þá
átt að lengja fæðingarorlof og
jafna rétt mæðra og feðra til að
taka það. Málið væri flókið og
kostaði umtalsverða fjármuni og
benti ráðherrann jafnframt á að
margir kæmu að þessu málsins,
ekki aðeins ríkið og ráðuneyti
heldur einnig aðilar vinnumarkað-
arins.
Páll Magnússon, sem tók sæti
sem varamaður á þingi fyrir Fram-
sóknarflokkinn, hafði borið fram
fyrirspurn til fjármálaráðherra um
fæðingarorlof og fylgdi Jónas Hall-
grímsson, varaþingmaður fram-
sóknarmanna á Austurlandi, henni
úr hlaði á Alþingi í gær. Spurði
Páll hvernig og hvenær ríkis-
stjórnin hygðist ná markmiðum
sínum, sem lýst væri í stjórnar-
sáttmála, um lengingu fæðingar-
orlofs og jöfnun réttar mæðra og
feðra til að taka það. Svaraði Geir
því til í þessu sambandi að þau
markmið, sem sett væru fram í
stjórnarsáttmála, ættu að nást á
kjörtímabilinu og að málið væri í
vinnslu þótt óljóst væri hvenær
tekin yrðu skref í þá átt að ná
þessum markmiðum.
Stjórnarandstæðingum þótti svar
ráðherrans heldur efnislítið en
þeir þingmenn, sem kvöddu sér
hljóðs, voru sammála um að hér
væri á ferðinni mikið hags-
munamál fyrir foreldra og sjálfur
sagði Geir að um þetta mál ríkti í
raun enginn ágreiningur.