Morgunblaðið - 10.02.2000, Blaðsíða 68

68 FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Heimildarmynd um Eyjabakka sýnd á kvikmyndahátíðinni í Gautaborg
' Hvað eru yfir-
völd að gera
viðlandið?
A kvikmyndahátíðinni í Gautaborg var sýnd
heimildarmynd Helgu Brekkan og Helga
Felixsonar um Eyjabakka, þar sem horft
er á málið utan frá, eins og Sigrún Davíðs-
dóttir komst að, er hún ræddi við Helga.
„ÞAÐ SEM vekur áhuga okkar er
spurningin: Hvað eru yfírvöld að
gera við landið?" segir Helgi Felixson
kvikmyndaframleiðandi, aðspurður
af hveijum honum og Helgu Brekkan
hafi dottíð í hug að gera heimildar-
mynd um Eyjabakka og fyrirhugaðar
virkjunarframkvæmdir þar. Þau
starfa bæði í Stokkhólmi. Helgi hefur
■ rekið kvikmyndaframleiðslufyrir-
tæki síðan 1989 og Helga starfar við
kvikmyndagerð og margmiðlun.
Helgi hefur framleitt 25-30 myndir
síðan 1989 og leikstýrt nokkrum
þeirra sjálfur. Fyrirtæki hans Idé-
fílm framleiðir myndir, mest heimild-
armyndir, fyrir alþjóðlegan markað.
Á kvikmyndahátíðinni í Berlín á
næstunni verður frumsýnd heimild-
armynd í kvikmyndalengd, framleidd
af fyrirtækinu, um vændiskonu í
Mexíkó, en myndin mun fara í alþjóð-
lega dreifingu. Um þessar mundir er
> Helgi að vinna að heimildamynd um
Sabinu Spielrein, íyrsta sjúkling
Jungs og síðar samstarfskonu hans.
Af fyrri myndum Helga má nefna
mynd hans um indíána í Amasón, sem
frumsýnd var í september 1998 að
viðstöddum sænsku konungshjónun-
um, en hún var sýnd í sænska sjón-
varpinu um jólin. Kannski muna ein-
hverjir eftir heimildamynd Helga,
sem hann gerði 1989 um „Sænsku
mafíuna“, íslenska menntamenn, sem
höfðu lært í Svíþjóð og borið með sér
sænsk menningaráhrif heim aftur.
Sjálfum þykir honum einna vænst um
mynd, sem hann gerði 1988 um Hall-
dóru Briem, arkitekt, sem var búsett
í Stokkhólmi.
Amasón og fsland
standa hjartanu næst
Amasón og ísland eru greinilega
þau efni, sem standa hjarta Helga
næst, því myndum frá þessum svæð-
um segist Helgi leikstýra sjálfur,
ekki aðeins framleiða. Um tildrög
Eyjabakkamyndarinnar segist hann
hafa frétt lauslega, hvað til stæði, þó
hann fylgist ekki að staðaldri með ís-
lenskum málefnum. Þegar bróðir
hans kom í heimsókn og hafði með
sér eintak af Morgunblaðinu, þar sem
fjallað var ítarlega um virkjunar-
áformin, rann upp fyrir Helga að hér
var áhugavert efni á ferðinni.
Um sama leyti hafði Helga verið á
Islandi, tekið upp efni tengt Eyja-
bökkum og úr varð að þau ákváðu að
ráðast í að gera heimildamynd um
málið. „Eg var í raun á kafi í öðrum
verkefnum, en lagði það allt til hliðar
til að geta tekið til við Eyjabakka,"
segir Helgi.
Eyjabakkamyndin er eins og aðrar
myndir Helga gerð fyrir alþjóðlegan
markað. Hann segir áhuga á fram-
kvæmdunum erlendis vera gríðarleg-
an og það finni þau Helga, þó þau séu
varla byijuð að kynna myndina, því
hún er rétt að verða tilbúin. Sem
dæmi um áhuga erlendis segir Helgi
að þýska tímaritið Der Spiegel hafi
þegar fjallað um virkjunarfram-
Ljósmynd/Skarphéðinn Þórisson
Snæfell við Eyjabakka. „Eg var í raun á kafi í öðrum verkefnum, en lagði það allt til hliðar ...“ segir Helgi.
kvæmdimar. Þýskir aðilar hafa einn-
ig hug á að sýna myndina. Myndin
verður sett í sölu á kvikmyndahátíð-
inni í Berlín þar sem flestar sjón-
varpsstöðvar eiga fulltrúa.
Ljóst er að myndin verður sýnd í
Noregi og sennilega í Svíþjóð líka. I
fyrra hlaut mynd Helga um sænsk
umhverfismál verðlaun á franskri
kvikmyndahátíð, sem sérhæfir sig í
heimildamyndum um umhverfismál
og þar er áhugi á að sýna myndina.
„Það hefur verið gott að fá svona já-
kvæð viðbrögð þegar við erum varla
farin að sinna dreifingunni."
En hvað þá með ísland? ,A-uðvitað
er efst á óskalistanum að hún verði
sýnd þar. Það hafa ýmsir imprað á
því við mig að myndin sé of pólitísk til
að hún fáist sýnd á Islandi, því hún
fjalli um svo mikið hitamál, en ég trúi
því ekki,“ segir Helgi og bætir við að
gaman væri að sýna hana í íslensku
kvikmyndahúsi auk þess að fá hana
sýnda í sjónvarpi.
Um málefni en ekki menn
Heimildamyndagerð er ekki mikið
stunduð á íslandi miðað við gróskuna
í leiknum kvikmyndum og þá alls
ekki gerð mynda um pólitísk hitamál.
„Það er hefð fyrir skáldskap á Islandi
og um leið leiknum kvikmyndum, en
ekki fyrir pólitískri kvikmyndagerð,“
segir Helgi.
Þegar myndin um Eyjabakka var
rædd í hópi Islendinga, sem sáu hana
á Gautaborgarhátíðinni, voru nokkrir
sem nefndu að svona mynd væri ekki
hægt að gera á íslandi, bæði vegna
persónulegrar nándar og eins því erf-
itt væri að sjá hlutina í stærra sam-
hengi þegar efnið væri séð innan frá.
„Við sjáum atburðina með gestsauga
og þá kannski úr meiri fjarlægð, sem
auðveldar okkur að sjá breiðu línurn-
ar, en festast ekki í smáatriðum,"
segir Helgi. „Hvort sem verið er að
gera mynd um Amasón eða ísland,
hjálpar til að hafa fjarlægð á hlutina,
því þannig fæst skýrari mynd.“
Einnig má spyrja, hvort nándin í
íslensku samfélagi torveldi ekki gerð
pólitískra heimildamynda um mál,
sem eru efst á baugi, og er Helgi
þeirrar skoðunar. „Margir hafa bent
mér á að það sé nauðsynlegt að fara
varlega í að gagnrýna ákveðna aðila
og pólitísk öfl. Ef ég ynni heima gæti
þetta snert mig, en þar sem ég vinn
erlendis þarf ég ekki að taka tillit til
þess, hvað mennimir heita, sem
nefndir eru. En myndin fjallai’ ekki
um menn heldur málefni."
Stenst ímyndin um
óspillta náttúru Islands?
En af hverju gera íslenskir kvik-
myndagerðarmenn í útlöndum mynd
um hápólitískt íslenskt mál? „Þó ég
búi ekki á íslandi hefur mér alltaf
þótt vænt um Island og ímynd Is-
lands er líka stór hluti af lífi mínu hér
úti. Þessi ímynd sem felst í ósnertri
náttúru og víðáttu. Nú virðist sem
það sé spuming hversu lengi þessi
ímynd mun standast. Þetta snertir
mig tilfinningalega líkt og svo marga
aðra Islendinga sem búa erlendis."
Og þar sem Helgi er kvikmynda-
gerðarmaður segir hann að sér hafi
verið eðlilegt að vinna úr efninu með
þessum hætti. „Ég nota mín verkfæri
til að spyrna við fótum, en um leið hef
ég kynnt mér afstöðu Austfirðinga og
ástæðumar fyrir jákvæðri afstöðu
þeirra varðandi virlqun." Helgi segist
við þau kynni hafa komist að þeirri
niðurstöðu að málið snerist um meira
en bara virkjun og álverksmiðju.
„Það er búið að svíkja þetta fólk
um úrræði í mörg ár og nú stíga
stjómmálamennimir fram og ætla að
bjarga málum Austfirðinga með
virkjun og álverksmiðju. Það er sorg-
legt að stjómmálamenn komi svona
fram og tvístri þjóðinni með því að
ráðast á helg svæði Islands með svo
harkalegum aðgerðum." Myndin um
Eyjabakka er heimildamynd, en
Helgi segir með bros á vör að hann
taki vissulega afstöðu. „Ég tala sem
kvikmyndagerðarmaður, ekki sem
blaðamaður, sem þarf að gæta fyllsta
hlutleysis."
ot/rt
i'f/S'

)VU/ZS"''*((<>

. / X <X <'<fO<f,/t<J
, Í //^((/'(TOTrrrr
. / )ot//r</o<//te
)/) J r'
, / )< ///'</< <//to
, //\< (/z'</o<//t,o
, ^Jo////'</oc/ n e
/TA </ </
, / )<)</r</<)(f ne
)/> • //
./)onoofo<f/w
)/) </ (/
• /)</</■</<<//(<>
O/O " <'
, 7 X «/’</< (ftti'
V) (/ <7
, /) <■ (//'</<!</no
,)/\ r/ '
. ' )<;(//'</<)</nc
16.-20. febrúar
ERADA6AR
B0UR606NE
Hótel Holt kynnir Bourgognehéraðið
í Frakklandi. Michelin kokkurinn Gauthier
frá Restaurant Madeleine í Sens
í Bourgogne matreiðir ásamt aðstoðar-
mönnum 7 rétta kvöldverð að hætti
Bourgogne. Vínfræðingar verða með
móttöku fyrir matargesti í Þingholti
alla daga frá kl. 18:00 til 21:00.
'V )/) ■ << <
, / )<•«/'</< <
</ >0/

HOTELi
IHOLT''
með öllu tilheyrandi fyrir aðeins
Borðapantanir ísíma 552 5700
Eyja-
bakkar:
heimildar-
mynd að
tjaldabaki
HVAÐ gera stjórnmálamenn, þeg-
ar myndavélarnar beinast ekki
lengur að þeim eftir umræðuþátt
eða þegar þeir vilja ekki tala við
fréttamenn? Þetta sjá áhorfendur
sjaldnast, en blaða- og fréttamenn
vita vel að skemmtilegustu at-
hugasemdirnar falla oft utan
sjénsviðs fjölmiðlanna og að
stjórnmálamenn eru ekki endilega
jafn sléttir og felldir og þeir sýn-
ast á skjánum.
I heimildamyndinni Eyjabakkar
fara þau Helgi Felixsson og Helga
Brekkan Ifka að tjaldabaki, hitta
ráðherra, sem ekki vilja tala við
þau og sýna áhorfendum ráðherra
og þingmann takast á í orðum að
loknum umræðuþætti í sjónvarpi.
En allt er þetta aðeins liður í að
draga upp mynd af deilunni um
Eyjabakka.
Ramminn um myndina er viðtal
við Guðberg Bergsson rithöfund,
sem í upphafi rifjar upp þegar
hann var strákur og stóð stuggur
af stórum steinum á bernskuslóð-
unum. Það var einkum einn steinn,
Helga Brekkan og Helgi Felixson.
sem honum var í nöp við, svo mjög
að hann braut hann á endanum.
Þá rann líka upp fyrir honum að
það sem er eyðilagt í náttúrunni
verður aldrei bætt aftur.
En í litlu þjóðfélagi eins og því
íslenska þá verður það oft svo að
þó fræðilega sé deilt um málefni
þá verða einstakir menn oft hinn
áþreifanlegi kjarni deilunnar.
Þannig var það um Ómar
Ragnarsson frétta-
mann, sem fékk að
heyra að hefði hann
ekki verið að sýna
myndir frá Eyja-
bakkasvæðinu hefði
aldrei ncinum dottið í
hug að fara að spá í
umhverfisáhrifin.
Hinn geðfelldi og
einlægi Ómar segir
sína sögu og sýnir um
leið svæðið, sem hon-
um þykir innilega
vænt um. Eftir á má
segja að Ómar hafi
undanfarna áratugi
gert meira af því að
sýna löndum landið
en flestir aðrir og
þannig kannski aukið
umhverfisvitund Is-
lendinga, sem af ýms-
um ástæðum hafa
verið seinni að taka
við sér en íbúar víða í
nágrannalöndunum.
En kvikmynda-
gerðarmennirnir
gleyma ekki að í
byggðarlaginu, sem
hýsa mun hugsanlegt
álver, styðja margir
aðgerðirnar. Þeirra sjónarmið
koma til skila, en líka sjónarmið
þeirra Austfirðinga, sem ekkert
lýst á framkvæmdirnar.
Myndin gefur áhugaverða sýn á
fiókið deiluefni og málefni, sem
flestir Islendingar virðast láta sig
varða. Myndin fjallar um málefnið,
en það eru mennirnir, sem koma
fram, sem gefa henni lit og tilfinn-
ingar.