Morgunblaðið - 29.02.2000, Síða 36

Morgunblaðið - 29.02.2000, Síða 36
36 ÞRIÐJUDAGUR 29. FEBRÚAR 2000 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR AP Hárprýði í afrískri menningu M-2000 Þriðjudagur 29. febrúar Fögnuður - Netið í dag verður margmiðlun- arvefurinn opnaður. Þetta er liður í verkefni sem stendur út menningarárið og fjallar um fagnaðarstundir íslend- inga á 20. öld. í Fögnuði er fléttað saman myndefni, hljóði og texta um fögnuð og ljósmyndir og kvikmyndir sýndar auk þess sem útvarps- þættir verða fluttir á Rás 1. Verkefnið er unnið af Ljós- myndasafni Reykjavíkur, menningardeild Ríkisútvargs- ins og Kvikmyndasafni ís- lands. FRANK Herreman, safnstjóri afr- íska listasafnsins í New York, stend ur hér við einn sýningarkassa nýrr- ar sýningar safnsins sem nefnist „Hár í afrískri list og menningu". OPNUÐ verður farandsýning í Þjóð- arbókhlöðu á morgun, miðvikudag, kl. 17, en þar er dregið fram hvemig bók- in og textinn hafa verið örlagavaldar í sögu íslensku þjóðarinnar. Varpað er Ijósi á þróun prentlistar á íslandi og hina sérstöku hefð handritaupp- skrifta til nota á heimilum er hélst allt fram á þessa öld. Brugðið verður ljósi á sagnaritun frá upphafi og sýnd tengsl hennar og nýjustu miðlunar- tækni nútímans. Sýningin er sett upp sem tíu stöðvar er hver um sig heftir ákveðið þema. Margmiðlunarþáttur er einnig í sýningarrýminu þar sem safngestir geta fengið útskýrða ýmsa þætti sagnahefðarinnar. Handritin Leitast er við að sýna mikilvægi hárprýði í afrískum þjóðfélögum og má á sýningunni fínna rúmlega 170 grímur, tréfígúrur, kamba, hámál- ar, glerperlur og fleira. sem sýnd verða koma flest frá Lands- bókasafni. Tvö handrit koma frá Libr- ary of Congress, þijú frá háskólanum í Manitoba og eitt skinnhandrit frá Fiske-safninu í Comell. Fyrirhugað er að sýningamar verði á fjórum stöðum, í Reykjavík, Library of Congress í Washington DC (24. maí-15. júlí), Comell-háskóla í íþöku (15. ágúst-10. október) og í háskólanum í Manitoba, Winnipeg (21. október-15. desember). Sýningunni í Þjóðarbókhlöðu lýkur 30. apríl. Safnið er opið mánudaga til fimmtudaga kl. 8:15-22, fóstudaga til kl. 19, laugard. 9-17, sunnudaga frá kl. 11-17. Stefnumót við íslenska sagnahefð Boðið upp í englavals TÖIVLIST llallgrímskirkja ORGELTÓNLEIKAR J. S. Bach: Tokkata í F-dúr; Schiibler sálmforleikirnir. Páll ís- ólfsson: Chaconne; Máríuvers. Jón Leifs: Islenzkir dansar Op. 11. Björn Steinar Sólbergsson, orgel. Sunnudaginn 27 febrúar kl. 17. VEÐRIÐ var ekki með blíðasta móti þegar organisti Akureyrar- kirkju, Björn Steinar Sólbergsson, sló lykla Klaisorgels Hallgríms- kirkju s.l. sunnudag, og hefðu hinir miðað við aðstæður furðumörgu áheyrendui- ugglaust orðið enn fleiri, hefði hundi verið út sigandi. Hafizt var handa með frægu verki frá Weimar-árum Bachs, skv. Grove samið eftir 1712 en í tónleikaskrár- nótum Bjöms um 1710, þ.e. tokköt- unni úr Tokkötu og fúgu í F-dúr. Að þessu sinni því miður án fúgunnar, sem Birni hefði varla orðið skota- skuld úr að skila með sama glæsi- brag. Sumir hafa talið helzta galla þessa snilldarverks hvað stórbrotin tokkatan raskar heildarhlutföllum þess, enda fúgan helmingi styttri en tokkatan að blaðsíðufjölda, og má vera að mönnum þyki því frekar verjandi að flytja umrædda tokkötu fúgulaust en aðrar úr sams konar tvíþættum orgelverkum Bachs. Bjöm Steinar lék tignarlegt virt- úósastykki Tómasarkantorsins, sem í seinni hluta lyftist upp í sannkallað- an himinsópandi erkienglavals, í líf- legu en sannfærandi tempói og án þess að dytti neins staðar niður í ökklabrjótandi fótspilssólóköflun- um; vel mótað og nánast örðulaust út í gegn. Pedallinn var raunar sérlega skýr, bæði vegna leiks og tærrar registmnar, en síiðandi kanongengu manúalsraddimar virtust aftur á móti hvorki eins aðlaðandi né skýrar í registmn og áttu til að renna sam- an í þungri Gregorssöngvaheyrð Hallgrímskirkju. Orgelumritanir Bachs á sex kant- ötuaríum fyrir nemanda sinn J. G. Schubler vom næstar á dagskrá. Sálmforleikir þessir spanna á tiltölu- lega skömmum spilunartíma flestan orgelrithátt Bachs, þótt minni kannski oftast á tríósónötur hans, a.m.k. þegar meginraddir eru þrjár með frjálsan diskant og bassa og sálmalagið, oft leikið af fótspili, sem cantus firmus. Hér reynir bæði á leikni organistans og smekkvísi hans í raddvali, og tókst Birni vel upp í báðum tilvikum. Svo stiklað sé á stóru sat „Wachet auf“ - með nærri því jafnkunnum kontrapunkti og í Sláðu hjartans hörpustrengi (þökk sé m.a. Swingle Singers á sínum tíma) - mjög vel, og í „Wo soll ich fliehen hin“ kom flóttalegur tónferl- is-affektinn skemmtilega fram. Ein- stakt hugauppherzlugildi Bachs, sem sjúkir og sorgmæddir ættu al- mennt að hafa sérstakar gætur á, birtist í hinum hrífandi „Meine Seele erhebt den Herren“ úr samnefndri kantötu, er var leikinn af fjörmiklum þokka. Chaconne Páls ísólfssonar um stef úr Þorlákstíðum frá 1939 er meðal höfuðverka íslenzkra orgel- bókmennta; kröfumikið en glæsilegt. Það var leikið með miklum tilþrifum í raddavali og túlkun og reis hæst í nötrandi niðurlagskaflanum með flest stoppin úti, svo leiddi hugann að dynjandi vetrarbrimi í Stokkseyr- arfjöru. Máríuvers Páls úr Gullna hliðinu í mjúkhentri orgelumritun Hauks Guðlaugssonar myndaði hug- ljúfa andstæðu þar við og hvíldar- punkt fyrir síðasta dagskrárliðinn, Islenzka dansa Op. 11 eftir Jón Leifs, er tónleikagestir fengu að heyra í eigin umritun Bjöms Stein- ars. Sjómannasvítan lék skemmti- lega með andstæðum í styrk, raddlit- um og áferð, og í Dýravísunum var sem umritarinn gæti ekki stillt sig um að brosa eilítið út í annað í „Hani, krummi“, þó að allt væri lýtalítið leikið, eins og við var að búast. I pylsuenda fengu áheyrendur sem rúsínu bráðskemmtilega útsetn- ingu organistans á Kvölda tekur, setzt er sól, sem bætti fýrir skort á pólýfónískri úrvinnslu með miklu hugviti í orkestrun, sem eiginlega er sanngjarnt heiti á raddavali fyrir „konung hljóðfæranna" (forðum tíðkaðist ytra að nefna lútuna ,,drottningu“). Að vanda í sama áreynslulausa og sallaörugga flutn- ingi og hið undangengna, sem verið hefur kennimerki á þessum fremsta orgelleikara Hólastiftis í seinni tíð. Ríkarður Ö. Pálsson Dvorák en Sjostakovitsj TOJVLIST BHstaðakirkja KAMMERTÓNLEIKAR Cíunerarctika í Kammermúsíkk- lúbbnum. Strengjakvartett nr. 9 í Es-dúr eftir Dimitri Sjostakovitsj, Kvintett fyrir flautu, fíðlu, víúlu, sellú og kontrabassa í C-dúr G-439 eftir Luigi Boccherini og Kvintett fyrir tvær fiðlur, víúlu sellú og pi'anú í A-dúr op. 81 eftir Antonín Dvorák. Sunnudag kl. 20.30. KAPPARNIR í Kammermúsík- klúbbnum eru augljóslega farnir að bíða eftir vori; lokatónleikar starfs- ársins voru í Bústaðakirkju á sunnudagskvöldið. Kammerhópur- inn Camerarctica flutti þrjú verk; Strengjakvartett nr. 9 í Es-dúr eft- ir Dimitri Sjostakovitsj, kvintett fyrir flautu, fiðlu, víólu, selló og kontrabassa í C-dúr, G-439 eftir Luigi Boccherini og kvintett fyrir tvær fiðlur, víólu selló og píanó í A- dúr opus 81 eftir Antonín Dvorák. Hljóðfæraleikararnir sem léku undir merkjum hópsins á tónleik- unum voru Hildigunnur Halldórs- dóttir og Sigurlaug Eðvaldsdóttir á fiðlur, Guðmundur Kristmundsson á víólu, Sigurður Halldórsson á Fínn daufur selló, Hallfríður Ólafsdóttir á flautu, Richard Korn á kontrabassa og Öm Magnússon á píanó. Sjosta- kovitsj-kvartettinn er stórt og mik- ið verk, samið 1964 og tileinkað þriðju eiginkonu tónskáldsins, ír- enu Antonóvnu Sjostakovitsj. Verkið er í fimm þáttum, þar sem þeir fjórir fyrstu eru eins og eins konar aðleiðsla að lokaþættinum, þar sem unnið er úr stefjum og mótívum fyrri þáttanna. Gegnum- gangandi stef er byggt á síendur- tekinni tvíund, ólgandi öldugangi tveggja tóna sem vex og dvín á víxl, ummyndast í önnur stef og mótíf, velkist milli hljóðfæranna og tekur á sig ólíkar myndir. Upphaf verks- ins er ómþýtt og veikt; vaggandi dulúðin seytlar inn í vitundina. Annar þátturinn er sem sálmur, hljómrænn og dapurlegur. Þjóð- legu stefin eru kynnt til sögunnar í þriðja þættinum og í þeim fjórða eru tvíundirnar enn sem fyrr kjarnastef, en að þessu sinni í sam- spili við þyngslalega hljómrænu lægri strengjanna. Smám saman hefur vefur verksins verið að þétt- ast og magnast og í lokaþættinum er hápunktinum náð í miklum hamagangi og ólgandi fjöri. Þar er stutt í sirkusvalsa og sirkuspolka, þjóðlegu stefin, sálma, fúgur og sitthvað fleira og tvíundin er þráð- urinn sem bindur þetta saman. Verkið var prýðilega leikið; oft býsna fallega, en á köflum datt það niður og var dauft. Túlkun Camer- arctica kvartettsins var músíkölsk og falleg, en í heild hefði leikurinn mátt vera meira afgerandi og djarf- ari, jafnvel i veikustu köflunum. Kvintett Boccherinis er verk, sem er nýkomið í leitirnar, - að sögn fannst það í skjalasafni Spán- arkonungs fyrir nokkrum árum, en Boccherini starfaði einmitt við hirð Spánarkonungs síðustu æviár sín. Boccherini var mikill sellóvirtúós, og ekki er ólíklegt að hann hafi ætl- að sjálfum sér að leika sellópartinn í kvintettnum. í það minnsta er hann nokkuð óhefðbundinn; flautan er augljóslega hljóðfæri númer eitt, en númer tvö er sellóið, sem á oft afar falleg samskipti við flautuna. Kontrabassinn sér hins vegar um að botna og halda uppi bassalínu. Að öðru leyti er þetta hefðbundið verk í þremur þáttum og heiðríkt, í anda síns tíma. Cantabile þátturinn er einstaklega falleg smíð og þar fór Sigurlaug Eðvaldsdóttir á kost- um í yndislega fallegum og lýn'sk- um leik með syngjandi þéttum tón fiðlunnar. Heildarsvipur flutnings- ins var fallegur og leikurinn í jafn- vægi, nema í bláupphafi verksins þar sem vantaði meiri snerpu og kraft. Samspil flautunnar og sellós- ins þegar á leið verkið var sérstak- lega fallegt, en stöku sinnum var sellóið þó ekki nógu hreint. Píanókvintett Dvoraks í A-dúr op. 81 er mikið yndi. Þar opinber- ast hvert ljúflingslagið á eftir öðru; angurvært sveitastef fyrsta þáttar, ægifagurt stef Dumka þáttarins, glaðlegt og bjart stef þriðja þáttar og rytmískt dansstef fjórða þáttar. Þetta var best leikna verk tónleik- anna og með sterkan heildarsvip. Þarna komst Camerarctica á flug, leikurinn var rytmískur og brattur í hröðu þáttunum og dásamlega ljúfur í lýríkinni. Dumka stefið fal- lega sem var borið uppi af píanói og lágfiðlu var hlýtt og kliðmjúkt, þar voru Örn Magnússon og Guðmund- ur Kristmundsson virkilega góðir. Annars er píanóið í veigamesta hlutverkinu í þessu verki og Örn Magnússon bar það uppi af list- fengi. I lokaþættinum rifu fiðlurnar upp fjörið í feiknar músíkölskum og rytmískum leik, allt til enda. Að lokum má rétt nefna, að nú er svo komið, að þegar allt er að fær- ast framar á kvöldið, að manni finnst orðið nokkuð áliðið að mæta á tónleika þegar klukkan er orðin hálfníu. Erlendis er ekki óalgengt að tónleikar hefjist klukkan sjö, og sjaldnast seinna en átta. Sinfón- íuhljómsveit Islands reið á vaðið fyrir nokkrum árum og byrjar nú alla sína tónleika klukkan átta. Það er til fyrirmyndar, og jafnvel mættu tónleikar hefjast fyrr, tón- leikagestum, en kannski ekki síður flytjendum til þæginda. Bergþóra Jónsdóttir

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.