Morgunblaðið - 31.03.2000, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 31. MARS 2000 13
FRÉTTIR
Stjórnarandstaðan ánægð með að skoða eigi þá kosti ótvírætt að fara í mat á umhverfísáhrifum
Gagnrýna harð-
lega vinnubrögð
ríkisstj órnarinnar
STEINGRÍMUR J. Sigffisson, for-
maður Vinstrihreyfingarinnar
græns framboðs, segir að nýjar áætl-
anir um álver á Reyðarfirði og
breytta virkjanaröð vegna þess af-
hjúpi vinnubrögð ríkisstjómarinnar,
og þá sérstaklega ráðherra Fram-
sóknarflokksins, í Eyjabakkamálinu
og sýni jafnframt svart á hvítu að of-
an á allt annað hafi verið tilgangslaust
að þröngva þingsályktun um virkjun
Eyjabakka í gegnum Alþingi fyrir
síðustu jól með þeim hætti sem gert
var.
„Það er í öðru lagi ástæða til að
spyija hvort þessi áform sem nú eru
komin fram séu ekki alveg eins byggð
á sandi,“ segii’ Steingrímur. „Úr því
að það kom á daginn, sem við bentum
á, að jafnvel þó að menn skildu frá
umhverfisþáttinn þá væri enginn
grundvöllur íyrir hinu, þ.e. að allir
endar væru einfaldlega lausir hvað
varðaði hagkvæmni þessarar fram-
kvæmdar."
Steingrímur segir flokk sinn leggja
áherslu á það núna, úr því að þessi
staða sé komin upp, að allir virkjunar-
kostir og öll frekari stóriðjuáform fari
inn í vinnu við rammaáætlun um
virkjunarkosti og nýtingu orkunnar.
Þar af leiðandi eigi að setja á ís allar
hugmyndir um frekari stóriðjufram-
kvæmdir á meðan sú vinna er í gangi.
Ennfremur sé óhjákvæmilegt að fara
í viðræður við heimamenn á Austur-
landi um þá stöðu sem nú sé komin
upp í atvinnumálum þeirra. Fara
þurfi í mótvægisaðgerðir til að
tryggja stöðu þeirra.
Aðspurður sagði Steingrímur að
auðvitað geti menn glaðst yfir því að
nýjar áætlanir gerðu ráð fyrir að aUar
virkjana- og álversfi’amkvæmdir
færu í mat á umhverfisáhriffim. Hins
vegar sé ekki þar með sagt að hann
gleðjist yfir þessum tíðindum að öUu
leyti því auðvitað líti menn alvarleg-
um augum þær aðstæður sem þetta
hefði í för með sér á Austurlandi, sem
og hin nýju áform sem gerðu ráð fyrir
enn stærri framkvæmdum á svæði
þar sem líka er viðkvæm náttúra.
Itrekaði hann mildlvægi þess að virkj-
unamálin verði rædd í samhengi við
rammaáætlun um virkjunarkosti og
nýtingu orkunnar, sem fengið hefur yf-
irskriftina maðm-, nýting, náttúra.
Tilbúinn að styðja
breytta virkjanaröð
„Það er dálítið sérkennUegt ef sú
hin sama ríkisstjóm sem setti þá
vinnu af stað ætlar jafnframt að hafna
því að hún taki tU allra virkjunar-
kosta. Mér kæmi ekkert á óvart þó að
þetta væri upphafið á því að þessi áf-
orm hyrfu út af borðinu í miklu lengri
tíma en nú er látið í veðri vaka,“ sagði
Steingrímur.
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, segist lengi
hafa fóstrað þá hugmynd með sér að
rétt væri að vinda sér beint í að virkja
Kárahnúka, í stað þess að hefja virkj-
unarframkvæmdir á Eyjabökkum.
M.a. hafi hann vakið máls á þessu á
fundi austur á Reyðarfirði í fyrra, en
við lítinn fögnuð heimamanna sem
töldu að þannig væru álversmálin taf-
in of mikið.
Lýsir Sverrir sig tilbúinn tU að Ijá
byggingu álvers þar eystra upp á
kannski 240-360 tonn með virkjun við
Kárahnúka stuðning sinn en leggur
þó áherslu á að menn fari varlega í
málum er lúta að náttúruperlum
landsins.
Sverrir segir það prýðileg tíðindi
að nú líti út fyrir að allar virlq'ana- og
álversframkvæmdir fari í mat á um-
hverfisáhriffim. „Það var nú aðalmál-
ið í sambandi við Eyjabakka að menn
ætluðu að smokra sér framhjá lögum
sem í gildi eru,“ segir Sverrir. Aukin-
heldur hafi framkvæmdavaldið þegar
verið búið að fá virkjunarheimUd og
hefði þess vegna ekkert þurft að
spyrja þingið.
,A-ð fara að leggja þetta fyrir þing-
menn eftir að komin eru fyrir löngu
lög sem gera það að skyldu að farið sé
í umhverfismat var blátt áfram óþing-
leg aðferð í hæsta máta,“ bætir
Sverrir við og segii- þá frekju, sem
Framsóknarflokkurinn hafi sýnt í
þessu máh, nú koma flokknum í koll
og það maklega.
Sverrir leggur hins vegar áherslu á
að þótt hann sé tilbúinn til að styðja
byggingu álvers á Reyðarfirði í þess-
ari mynd þá muni hann gráta það
þurrum tárum þó að stórfram-
kvæmdir í áliðnaði verði ekki aðal-
verkefni íslendinga á næstu árum.
Aliðnaður sé ágæt aukabúgrein en
verði aldrei okkar aðalatvinnuvegur.
Jákvætt að allar framkvæmdir
eig’i að fara í umhverfismat
Margrét Frímannsdóttir, talsmað-
ur Samfylkingar, segist hljóta að
fagna því að nú sé verið að skoða þá
kosti í álvers- og virkjunarmálum
sem munu ótvírætt fara í mat á um-
hverfisáhrifum. Samfylkingin hafi
auk þess áður bent á að eðlilegt væri
að velta fyrst fyrir sér Kárahnúka-
virlqun áður en farið væri að tala um
að sökkva Eyjabökkum.
„Ég fagna því sérstaklega að ríkis-
stjómin er jákvæð fyrir þessari þró-
un,“ segir Margrét, „en það er auð-
vitað dálítið sérkennileg uppliffin
miðað við þá umræðu sem átti sér
stað í vetur, þegar þjóðinni var skipt í
fylkingar af talsmönnum ríkisstjóm-
arinnar, að núna skuli fulltrúar henn-
ar allt í einu koma og fagna því alveg
sérstaklega að hægt sé að skoða leiðir
sem hafi annað í för með sér heldur
en að sökkva Eyjabökkum, og sem
hafa í för með sér lögformlegt um-
hverfismat. Á þetta mátti nefnilega
ekki minnast áður.“
Margrét segist reyndar sannfærð
um það að koma fulltrúa umhverfis-
deildar Norsk Hydro hingað til lands
fyrr á árinu hafi haft áhrif á að mál
hafi nú skipast sem raun ber vitni, en
fulltrúi Norsk Hydro kannaði hér þá
stöðu sem uppi var í málinu, þær
skýrslur sem lágu fyrir og annað. „Þó
að það komi hvergi fram þá er ég al-
veg sannfærð um að koma hans hing-
að hafði áhrif á þetta ákvarðanaferli
allt saman,“ segir hún.
Margrét segist hins vegar ekki
sammála þeirri skoðun, sem fram hafi
komið, að bíða eigi með allar ákvarð-
anir varðandi virkjanir þar til ramma-
áætlun liggur fyrir. „Við höfum lög
um umhverfismat og nýtt frumvarp,
enn ítarlegra, er í umfjöllun þingsins,
þannig að í þessu tilviki ætti mat á
umhverfisáhriffim að nægja,“ segir
Margrét Frímannsdóttir.
Forstjóri Náttúruverndar ríkisins
Umhverfís-
áhrif hlutfalls-
lega minni
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
Hefði talið heppilegra
að byrja á minni áfanga
ÁRNI Bragason, forstjóri Nátt-
úruverndar ríkisins, segir að stofn-
unin og starfsmenn hennar hafi frá
því umræður hófust um virkjunar-
framkvæmdir á Austurlandi bent á
virkjun Kárahnúka sem þá leið
teldist viðunandi fyrir umhverfið.
„Segja má að á þennan hátt sé
unnt að hlífa Eyjabakkasvæðinu og
ná um leið mikilli orku út úr því,“
segir Árni.
Hann segist hafa talað lengi fyr-
ir þessari útfærslu og vonast til að
hún verði ofan á, ætli menn á ann-
að borð að virkja á þessu svæði.
„Það hefur legið ljóst fyrir í öll-
um umsögnum Náttúruverndar
ríkisins að Eyjabakkasvæðið hefur
mjög hátt verndargildi, bæði á ís-
lenska og alþjóðlega vísu. Með
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
segir að breyttar áætlanir fjár-
festa um byggingu álvers við
Reyðarfjörð og nýja virkjanaröð
skapi mjög góða möguleika. „Það
ætti væntanlega að verða friður
um öll mál, því þetta þýðir að það
verður farið í það sem nú er kallað
lögformlegt umhverfismat vegna
þess að það gildir um þessa virkj-
un,“ sagði Davíð.
Hann sagði jafnframt að þessar
breytingar gætu haft þær afleið-
ingar að framkvæmdum seinkaði
um a.m.k. ár.
þessari útfærslu er unnt að hlífa
verðmætasta svæðinu,“ bætir Árni
við.
Forstjóri Náttúruverndar bendir
á að legið hafi ljóst fyrir lengi að
Kárahnúka þyrfti að virkja ætti á
annað borð að reisa álver með
stækkunarmöguleikum upp í 480
þúsund tonn. „Það vissu allir sem
vildu vita,“ segir hann. „Vissulega
á eftir að meta umhverfisáhrif
Kárahnúkavirkjunar og vitað er að
Hálslón mun skerða að einhverju
leyti friðlýst svæði eins og Kring-
ilsárrana. Að mínu mati verður
hins vegar að horfa á málin þannig
að við fáum mikla orku á þennan
hátt gegn miklu minni umhverfis-
áhrifum en ef árnar yrðu virkjaðar
hvor í sínu lagi.“
Aðspurður hvort þær hefðu ekki
jafnframt í för með sér aukna
áhættu á að ekkert verði úr fram-
kvæmdum sagðist Davíð ekki telja
að svo væri. „Hitt var nú ekkert í
hendi og þetta er út af fyrir sig
ekki í hendi. Maður þekkir af
reynslu að frestun á slíkum hlut-
um er aldrei algerlega hagstæð því
margt getur gerst á frestunartím-
anum, en ég hef trú á að þetta geti
orðið jákvætt fyrir málið. Þetta
verður myndarleg virkjun og
þarna ættu að verða minni deilur.
Að vísu held ég að þeir sem vilja
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segir að sú staða sem nú sé
komin upp í áætlunum um álver á
Austurlandi og röð virkjana sé já-
kvæð að því leytinu til að þeir sem
hafi barist gegn uppistöðulóni á
Eyjabökkum á þeirri forsendu að
ekki hafi farið fram lögformlegt um-
hverfismat, eigi nú að geta orðið
áhugamenn um þessar virkjanir.
Þeir sem haldi áfram að berjast gegn
málinu verði þá fyrst og fremst þeir
sem alls ekki vilja virkjun á þessu
svæði og það einfaldi vissulega málið.
Hins vegar verði þá þessir andstæð-
ingar að koma hreint og beint fram
og gera grein fyrir þessari afstöðu.
Halldór segir það liggja alveg ljóst
fyrir að hann hefði talið heppilegra
að byrjað yrði á minni áfanga að því
er varðaði álver við Reyðarfjörð,
enda væri það heppilegra upphaf að
þeim framkvæmdum, bæði þjóð-
deila finni sér alltaf eitthvað til,“
sagði Davíð.
Kann ekki skýringar
á að þessi kostur kom
ekki upp fyrr
Aðspurður sagðist Davíð ekki
geta svarað því af hverju þessi
kostur var ekki tekinn upp miklu
fyrr í viðræðum um álver og virkj-
anir á Austurlandi. „Það var talið
hagkvæmt á ýmsan hátt að fara í
minni áfanga fyrst en svo verður
þessi raunin, þannig að ég kann
ekki svar við því,“ sagði hann.
hagslega og fyrir Austurland, auk
þess sem sú verksmiðja hefði getað
tekið fyrr til starfa.
„Hins vegar verðum við að beygja
okkur fyrir staðreyndum,“ segir
Halldór, „og það er því rétt að fara
yfir þann kost sem nú er verið að
ræða um og athuga hvaða tryggingar
við getum fengið fyrir því að í það
mál verði farið af mikilli alvöru."
Segir Halldór að í sínum huga sé
aðalatriðið að auðlindir sem liggi í
fallvötnum austanlands verði nýttar í
þágu Austurlands og landsins alls.
Seinkun óhjákvæmileg
Halldór segir það rétt að fyrir liggi
að þessar nýju áætlanir þýði að tafir
verða á virkjanaframkvæmdum.
„Eins og málið stóð hefðu virkjunar-
framkvæmdir getað hafist vorið
2001,“ segir hann. „Ef tímaáætlanir
standast þá ætti að vera hægt að
byrja framkvæmdir vorið 2002. Það
er að vísu seinkun en það er hins veg-
ar ljóst að gangsetning álvers verður
seinna vegna þess hve um stóra
framkvæmd er að ræða.“
Halldór segir það hins vegar mat
sitt að það hafi ekki verið kannað til
hlítar hve hægt væri að byggja álver-
ið á stuttum tíma. „Mér heyrist að
fjárfestarnir vilji sjá það gerast fyrr
en hefur komið fram í upplýsingum
frá Landsvirkjun, en fjárfestarnir
verða líka að gera sér grein fyrir því
að með því að hverfa frá 120 þúsund
tonnum þá eru þeir að sætta sig við
gangsetningu síðar,“ segir hann.
Aðspurður um það hvort þessar
seinkanir teljist ekki áfall fyrir Aust-
firðinga segir Halldór að hann sé
búinn að berjast fyrir álveri á Aust-
urlandi þann aldarfjórðung sem
hann hafi verið í stjórnmálum og sé
því orðinn ýmsu vanur.
„Ég geri mér hins vegar grein fyr-
ir því að traust Austfirðinga á þessu
máli er ekki nægilega mikið og það er
fjárfestanna að bæta úr því. Þess
vegna skiptir afar miklu máli að sú
yfirlýsing sem verður farið að vinna í
verði traustvekjandi, og skapi traust
milli fjárfestanna og íslenskra
stjórnvalda, og sé þess eðlis að fólk á
Austurlandi og í landinu öllu geti
reitt sig á það sem þar stendur."
Halldór segir að það séu vissulega
flóknir samningar framundan en hér
sé hins vegar um mál að ræða sem
hafi mikla þjóðhagslega þýðingu.
Fjárfestingar í landinu séu ef til vill
allmiklar um þessar mundir en það
sé ekki öruggt að svo verði um alla
framtíð, og því verði að finna upp á
nýjum kostum í því sambandi.
Halldór vill ekki samþykkja að
þessi mál væru lengra á veg komin
nú ef stjórnvöld hefðu Ijáð máls á
annaixi virkjanaröð fyrr. Minnir
hann á í því sambandi að hann hafi
sjálfur sagt opinberlega árið 1998 að
það kæmi til greina að Kárahnjúka-
virkjun yrði fyrsti áfangi. Þær hug-
myndir séu því í sjálffi sér ekkert
nýjar. „Ef það hefði verið farið í það
beint á þeim tíma þá tel ég ekki í
sjálfu sér að við værum eitthvað
lengra komnir nú. Þetta virkjunar-
leyfi fyrir Jökulsá í Fljótsdal hefur
legið fyrir lengi og það var ekki hægt
að taka það af Landsvirkjun án bóta.
Þeir aðilar sem voru að beita sér fyr-
ir því virtust ekki gera sér grein fyrir
því að það var búið að leggja á fjórða
milljarð króna í þetta mál.“
Halldór neitar því einnig að um-
ræður á Alþingi fyrir jól um Eyja-
bakkavirkjun hafi verið til lítils, eða
að þjóðinni hafi þar verið stillt upp í
tvær fylkingar. Hann telji afar nauð-
synlegt að lýðræðisleg umræða fari
fram um mál, og að sú umræða sem
fram fór fyrir jól eigi að geta orðið til
góða við þessar aðstæður. „Það hefur
enginn stillt þjóðinni upp í tvær fylk-
ingar,“ segir hann.
Hann lýsir jafnframt þeirri von
sinni að sú gífurlega mikla umræða,
sem um þessi mál hafi farið, geti orð-
ið til þess að betri sátt skapaðist,
ekki síst ef sú breyting verður sem
nýjar áætlanir um álver og breytta
virkjanaröð gera ráð fyrir.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
Ætti að verða
friður um þessi mál