Morgunblaðið - 31.03.2000, Blaðsíða 60

60 FÖSTUDAGUR 31. MARS 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Fækkun um
ferðarslysa
MARGIR munu
sjálfsagt velta fyrir sér
eftir hin alvarlegu um-
ferðarslys og hinn
mikla fjölda umferð-
aróhappa sem orðið
hafa hér á landi undan-
farnar vikur hvað sé að
og hvað þurfi að gera
til úrbóta. Eitt af því
JVrsta sem kemur í
' hugann er ökuhraðinn.
Pó að við höfum ágæta
vegi og mikið af bundn-
um slitlögum á þeim
eru þeir yfirleitt svo
mjóir að ekki er hægt
að mætast á þeim þar
sem ökutæki er kyrr-
Karl Gústaf
Ásgrímsson
stætt á vegkantinum. Á langflestum
vegum er akbrautin á bilinu 5-7
metrar á breidd og litlar eða engar
axlir á þeim og sjá því allir að ekki er
mikið pláss afgangs þegar stórir bíl-
ar, 2,50-2,60 m á breidd, eru á ferð
og þurfa að mæta öðrum. í dreifbýli
er hámarkshraði á bundnu slitlagi
90 km en sagt er að ríkislögreglu-
stjóri hafi ákveðið að hafa ekki af-
'iPtópti af eða stöðva ökutæki nema
þau séu á meiri hraða en 14 km yfir
löglegum hámarkshraða. Er þetta
rétt? Af hverju er ekki farið að lög-
um? Ég tel fulla ástæðu til að fram-
fylgja lögum, en vitað er að því al-
varlegri verða slysin við árekstur
eftir því sem hraðinn er meiri. Full
ástæða er til að lækka hámar-
kshraða hér á landi því við íslend-
ingar virðumst ekki ráða við þennan
mikla hraða á svo mjóum vegum.
Pað virðist sem við getum ekki haft
.-r^Ugann við aksturinn og sjáum ekki
aðra í umferðinni þótt gott skyggni
sé. I umferðarlögum og reglugerð-
um eru ákvæði um það hvernig skuli
aka og ef allir fara eftú- þeim verða
ekki slys eða óhöpp. í 36. gr. um-
ferðarlaga eru ákvæði um að akstur
skuli miða við aðstæður, færð, veð-
ur, umferð, ástand vegar o.fl. Og að
enginn megi aka hraðar en svo að
hann hafi fullt vald á bifreiðinni og
geti stöðvað á þeim hluta vegar sem
hann sér yfir hindrunarlausan. I 37.
gr. er getið um hámarkshraða og er
hann miðaður við bestu aðstæður og
ber ökumönnum að draga úr hraða
ef aðstæður versna, t.d. færð, veður,
ástand vegar, umferð o.fl. Þetta
virðast ökumenn almennt ekki gera.
Oft heyrist það þeg-
ar slys hefur orðið að
bílar hafi í-ekist saman
þegar annar fór yfir á
rangan vegarhluta eða
ökumaður hafi ætlað
að aka framfyrir ann-
an. Þarna eru töluverð-
ar vísbendingar um or-
sakir slysa á vegum í
dreifbýli, þær eru ekki
vegurinn heldur öku-
menn. Það eru öku-
menn sem fara ekki að
lögum eða aka ekki eft-
ir aðstæðum. Kyrr-
stæður hlutur veldur
ekki árekstri heldur sá
hlutur sem er á hreyf-
ingu og því er ekki hægt að kenna
vegi eða vegakerfi um árekstra eða
slys. Ekki er það vegurinn sem fer
undan bílnum þegar ekið er útaf,
ekki er það umferðarmerkið sem
Umferð
Þetta virðingarleysi fyr-
ir reglum um ökuhraða,
segir Karl Gústaf Ás-
grímsson, skapar virð-
ingarleysi fyrir öðrum
greinum umferðarlaga
eins og víða má sjá.
hleypur í veg fyrir bílinn þegar ekið
er á það, og svona mætti lengi telja
og má því fullyrða að það er oftast
ökumaður, einn eða fleiri sem gera
eitthvað rangt eða ráða ekki við
hraðann ef slys, árekstur eða annað
umferðaróhapp verður, en slys á
vegum vegna náttúruhamfara, svo
sem flóða og hvassviðris, ræður eng-
inn við. Bílar geta staðið ólöglega en
kyrrstæðir aka þeir ekki á þó að
þeim sé oft kennt um þegar óhapp
verður í nágrenni þeirra.
Ég hef mestan hluta starfsævi
minnar verið í eða við umferð og er
sannfærður um það að flest óhöpp
eða slys sem verða í umferðinni
megi rekja til of mikils hraða, miðað
við aðstæður. Nú liggur fyrir Al-
þingi, eða verður lagt fram, frum-
varp um að allir bílar megi aka á
sama hraða á vegum í dreifbýli, en
núna mega stórir vörubílar og bílar
með eftirvagn aka á 80 km hraða þar
sem aðrir mega vera á 90 km. Ætl-
ast er til að stærstu bílarnir megi þá
aka á 90 km hraða því ekki er lagt til
að lækka hraða. Hafa menn gert sér
ljóst hvað gerðist ef bíll lenti á eða
utaní stórri vagnlest sem vegur milli
40 og 49 tonn eins og stærstu öku-
tækin eru núna? Gera menn sér ljóst
hvað höggið verður mikið við
árekstur ef bæði ökutæki eru á 90
km hraða eða meiri og hvað höggið
yrði miklu minna ef hraðinn væri
milli 70 og 80 km.
Ef einhver vilji er til að fækka al-
varlegum umferðarslysum þarf að
lækka hámarkshraða og beita viður-
lögum og fjársektum við brotum á
umferðarlögum. Lækkun hraða
þýðir að verið er aðeins lengur á
milli staða en er það ekki tilvinnandi
ef hægt er fækka dauðaslysum og
örkumla fólki eftir umferðarslys?
Er ekki betra að vera aðeins lengur
á milli staða og sleppa með minni-
háttar áverka ef lent er í óhappi í
stað þess bíða bana eða örkumlast
eins og likur eru á þegar ekið er á yf-
ir hundrað km hraða. Við eigum
ekki að bera saman ökuhraða á
hraðbrautum erlendis þar sem ekið
er á aðskildum brautum og ekki er
umferð á móti og á okkar mjóu veg-
um þar sem umferð er alls staðar á
móti og mikið af brúm einbreiðar.
Eitt má nefna til viðbótar sem mælir
með lækkun hraða, það er að vegir
endast skemur ef hraði er mikill og
þá sérstaklega á stórum ökutækj-
um, eða af hverju er Vegagerðin að
takmarka hraða á þungaflutningum
og er þá oft miðað við 30 km og jafn-
vel allt niður í 5 km hraða.
Margir hafa talað um að bæta
ökukennslu, sem ráð til fækkunar
slysa, en nær það tilgangi eins og nú
er háttað. Ökunemi lærir að aka ná-
kvæmlega eftir umferðarreglum og
er prófaður samkvæmt því, en svo
þegar hann kemur einn út í umferð-
ina ræður hann ekki við bílinn því
hraðinn er miklu meiri en hann er
vanur. Ef við viljum fá nýliða til að
falla inn í umferðina þarf að kenna
þeim að aka ólöglega, þ.e. að aka
mun hraðar en lög segja til um. En
er það gott veganesti fyrir nýliða ef
þarf að kenna honum að brjóta um-
ferðarlögina?
Þetta virðingarleysi fyrir reglum
um ökuhraða skapar virðingarleysi
fyrir öðrum greinum umferðarlaga
eins og víðamásjá.
Höfundur er eftirlaunaþegi og
fyrrverandibifreiðaeftirlitsmaður.
Afmælistónleikar Drengja-
kórs Laugarneskirkju
DRENGJAKÓR Laugameskirkju
hélt upp á tíu ára afmæli sitt með
glæsilegum tónleikum í Langholts-
kirkju þann 18. mars sl. Stofnfélagar
kórsins voru 15 talsins
en í dag eru félagar
hans 32 á aldrinum 8 til
15 ára. Einnig er starf-
■ifrækt deild eldri félaga á
aldrinum 17-20 ára og
eru þeir 9 sem fylla
þann hóp kórsins.
Friðrik S. Kristinsson
hefur stjómað kórnum
frá árinu 1994 en á und-
an honum var stjómadi
hans Ronald V. Tumer.
Á þessum afmælis-
tónleikum söng kórinn
andleg verk írá barokk-
tímabilinu, verk eftir
Mozart og verk frá 20.
öldinni. Meðal höfunda
nefna þá Sigvalda
Kaldalóns, Jón Ásgeirsson og Rod-
gers/Hammerstein. Þá fékk kórinn
til liðs við sig einvala lið einsöngvara
og einleikara.
Þóra Einarsdóttir sópransöng-
kona söng einsöng og gerði það með
miklum glæsibrag. (Hún skartaði fal-
gum rauðum flauelskjól sem var í
stfl við rauðar slaufur drengjanna).
Þá söng Tryggvi K. Valdimarsson,
12 ára gamall, aríu fyrir sópran úr
Requiem eftir Gabriel Fauré ein-
staklega fallega og af
miklu öryggi. Tveir
eldri félagar kórsins
bættust einnig í hóp
einsöngvaranna. Jónas
Guðmundsson tenór
sem söng Pieta, Sign-
ore eftir Stradella en
það gerði hann mjög
vel. Loks kom Jóhann
Ari Lárasson tenór og
söng Gia il sole dal
Gange eftir Scarlatti
mjög vel og músikalskt.
Gott er til þess að vita
að sú reynsla að syngja
með Drengjakórnum
skuli nýtast jafn vel og
raun bar vitni um hjá
þeim Jónasi og Jóhanni
Ara til áframhaldandi tónlistamáms.
Þá spiluðu tveir valinkunnir trompet-
leikarar með kómum, þeir Ásgeir H.
Steingrímsson og Eiríkur Örn Páls-
son. Lenka Mátéová var orgelleikari
og Peter Máté píanóleikari. Radd-
þjálfari kórsins er Björk Jónsdóttir.
Óhætt er að segja að mikill hátíð-
Tónleikar
Mikill hátíðarsvipur var
á þessum tónleikum,
segir Jóhanna G. Linn-
et, og öllum til mikils
sóma er að stóðu.
arsvipur hafi verið á þessum tónleik-
um og öllum til mikils sóma er að
stóðu. Þrátt fyrir að aldur kórsins sé
ekki hár og ýmsir hafi spáð því í upp-
hafi að lífdagar hans yrðu ekki marg-
ir, sýndu tónleikarnir að starfsemi
kórsins er með miklum blóma og
verður fróðlegt að fylgjast með starfi
hans í framtíðinni.
Einkunnarorð kórsins eru að (1)
syngja eins og englar, (2) hegða sér
eins og herrar og (3) leika sér eins og
strákar. Óhætt er að segja að kórinn
hafi gert gott betur en standa undir
þessum einkunnarorðum. Að síðustu
vil ég óska þeim hjartanlega til ham-
ingju með glæsilega tónleika.
Höfundur er söngkona.
Tillaga um nýskipan
og lækkun iðgjalda í
bifreiðatryggingum
FRÉTTIR um boðaða hækkun ið-
gjalda bifreiðatrygginga eru mér
eins og fleirum áhyggjuefni, ekki
síst vegna þess að þær staðfesta að
við höfum ekki náð nógu miklum
árangri í þeirri baráttu
okkar að koma í veg
fyrir slys í umferðinni.
I þessu sambandi
finnst mér full ástæða
til að leita nýrra lausna.
Við hljótum að geta
breytt þessu kerfi og
um leið minnkað tjóna-
greiðslur. Um það
snýst málið.
Við blasir að nýr
tryggingataki þarf að
greiða jafnvel upp í 175
þúsund krónur í iðgjald
á fyrsta ári fyrir
ábyrgðartryggingu bif-
reiðar. Afleiðing þessa
er m.a. sú að bflar ungs
fólks eru í mörgum til-
vikum á nafni foreldranna og við-
komandi fær alltof litla hvatningu til
þess að standa sig og skapa sér strax
nafn hjá tryggingafélaginu. Bónus-
kerfi félaganna er að mínu mati gall-
að og tiltölulega auðvelt er fyrir
menn að fá betri kjör hjá nýju trygg-
ingafélagi.
Ég sé fyrir mér algjörlega nýja
stefnu, sem miðast við að allir standi
Bílatryggingar
Tillaga mín leiðir til
minnkandi þenslu í
þjóðfélaginu, segir
Oli H. Þórðarson,
og eykur sparnað.
jafnir þegar trygging er keypt, þar
með taldir ungir, óreyndir ökumenn.
Mér finnst út í hött að nýútskrifaðir
ökumenn séu fyrirfram dæmdir
óhæfir og sé gert að greiða miklu
hærri iðgjöld vegna þess að ein-
hverjir úr þeirra hópi hafa staðið sig
illa. Þessi hugsun er einfaldlega
röng og brýnt úr að bæta. Nýjum
tryggjendum á að taka opnum örm-
um hjá félögunum og þau að keppast
um að fá þá til sín.
I stað núverandi fyrirkomulags
komi stóraukin eigin ábyrgð hjá
hverjum og einum og þar með aukin
hvatning um að valda ekki tjóni. Hjá
þeim hins vegar, sem oft valda tjón-
um, hækki iðgjaldið verulega og í
réttu hlutfalli við fjölda og alvarleika
tjóna. Komi í Ijós að þeir valda ítrek-
að tjónum verði þeim gert að skyldu
að fara í viðbótarökunám og ökupróf
að nýju. Hjá þeim sem gjörsamlega
óhæfir reyndust kæmi fljótt að því
að þeir hefðu hreinlega ekki efni á að
eiga bfl og hættu því akstri. Það yki
umferðaröryggi í landinu. Þessi til-
högun verði til reynslu, tii dæmis í 10
ár og þá endurmetin.
Þessar hugrenningar mínar gera
því ráð fyrir að ábyrgðartryggingar
bifreiða lækki, takið eftir lækki tals-
vert í verði, væntanlega svo um
munar. I staðinn verði lögum breytt
og tfl dæmis 100 þúsund króna
sjálfsábyrgð verði gerð að skyldu við
kaup nýrrar tryggingar og við
næstu endurnýjun hjá okkur öllum,
óháð því hve vel eða illa við höfum
staðið okkur í umferðinni á undan-
förnum áram. Mjög takmarkaðar
undanþágur verði frá þessari tilhög-
un, en þar er ég fyrst og fremst að
hugsa um hreyfihamlaða og ef til vill
örfáa aðra sem af læknisfræðilegum
ástæðum fengju undanþágu frá
reglunní. Allir aðrir þyrftu að sæta
þessum breyttu reglum og greiða
sjálfir fyrstu hundrað þúsundin í
hverju tjóni, sem svo til öll nema
miklu hærri fjárhæð. Meðaltjón þeg-
ar enginn meiðist mun vera um 160
þúsund krónur. Þegar meiðsl verða
á fólki era hundrað þúsund krónur
lítil fjárhæð en virkar þó sem dálítill
refsivöndur á þann sem slysi veldur.
Verið getur að einhverjir spyrji,
til hvers tryggingar ef svona mikil
sjálfsábyrgð á að tíðkast og svarið er
einfaldlega að aðkall-
andi er að auka vitund
sérhvers ökumanns
fyrii- því að með
ábyrgri hegðun og til-
litssemi fái hann umb-
un og fyrst og fremst
sé það hann sjálfur
sem áhrif hafi þar á.
Svona átti bónuskerfið
að virka en gerir ekki
nema að takmörkuðu
leyti í dag.
En áfram með hug-
myndina. Um leið og
tryggingar lækka í
verði þyrftu trygging-
artakar að opna
ábyrgðarreikning í
bankastofnun sinni og
leggja þar inn 100 þúsund krónur á
bundinn reikning. Fyrir efnalitla
mætti það gerast á 2 til 3 áram og
kæmi ekki illa við þá þar sem iðgjöld
lækka á móti. Reikningurinn verði í
eigu og á nafni viðkomandi, en þann-
ig um hnúta búið að tryggingafélag
hans geti sótt þangað, með lögform-
legum hætti, andvirði eigin áhættu í
tjóni sem tryggjandinn lendir í og
greiðir ekki.
Þeir sem standa sig vel, valda ekki
tjónum og láta aldrei reyna á
ábyrgðina fá að sjálfsögðu meira í
vexti af bankareikningnum. Miðað
við 7% vexti tvöfaldast höfuðstóllinn
næstum því á 10 árum og hundrað
þúsund krónurnar verða orðnar að
197 þúsundum. Farsæll ökumaður
sem aldrei lætur reyna á þessa
ábyrgð getur átt talsverða fjárhæð
til ráðstöfunar þegar hann ákveður
að hætta akstri á fullorðinsárum og
sú vitneskja gæti jafnframt verið
hvatning fyrir fullorðið fólk að hætta
akstri. Það út af fyrir sig getur verið
heilmikil forvörn hjá sumum.
Tillaga mín leiðir til minnkandi
þenslu í þjóðfélaginu og eykur
sparnað. Menn munu jafnvel sjá sér
hag í að komast af með færri bif-
reiðir á heimili og umferð minnkar.
Með minnkandi þenslu fækkar slys-
um þannig að margfeldisáhrifin
verða víðtæk. Vegna stóraukinna
innlána sem koma munu inn i pen-
ingastofnanirnar verði samið við
þær um að sérstakur 2% vaxtaauki
af fjárhæðinni renni í umferðarör-
yggissjóð sem styrki fyrirbyggjandi
aðgerðir í umferðarmálum. Bankar
og sparisjóðir verða þar með verð-
ugir þátttakendur í forvörnum sem
brýnt er að auka.
Miðað við að 170 þúsund bifreiða-
eigendur leggi 100 þúsund krónur
hver inn á ábyrgðarreikning um-
ferðartjóna nema innlánin eftir árið
17 milljörðum króna. 7% vextir af
því skila eigendum um 1,2 milljörð-
um króna í vexti og í umferðarör-
yggissjóð kæmu 340 milljónir króna
á ári. Fyrir þá upphæð, að viðbættu
mótframlagi ríldssjóðs og ýmsum
breytingum sem samhliða yrðu
gerðar, get ég lofað slíkri bót á um-
ferðarmálum landsmanna að allar
viðmiðanir trygginga myndu breyt-
ast til mikils batnaðar á fáum árum.
Við bættist að aukin sátt myndi ríkja
um þessi mál í þjóðfélaginu.
Ég vænti þess að þeir sem hlut
eiga að máli taki þessar hugleiðingar
til rækilegrar skoðunar. Ef til vill er
þetta ekki nákvæmlega sú leið sem
fara þarf, en breytingu á þessu víta-
hringskerfi verðum við að gera.
Spurningin um það er í mínum huga
ekki hvort heldur hvenær. Mér
finnst það þurfa að gerast nú þegar
með vinnu við breytingar á lögum,
samhliða kerfisbreytingu hjá trygg-
ingafélögunum. Áform um hækkun
iðgjalda bíði.
Höfundur er framkvæmdastjóri Um-
ferðarráðs.
Óli H.
Þórðarson