Morgunblaðið - 18.07.2000, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐ JUDAGUR 18. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Alþjóðleg ráðstefna um hamfaraflóð í Reykjavík
Morgunblaðið/Jim Smart
& ■ ’Sgf
Lr ÍÁ/lÍ f 4 1 'JjflL&';
W s$lsL i s ‘
Þátttakendur á ráðstefnunni eru 160 og koma víðsvegar að.
Gróðurhúsaáhrif auka
hættu á stórflóðum
Yfír 160 manns, víðsvegar að úr heiminum,
taka þátt í ráðstefnu, sem hófst í Reykjavík
í gær og stendur til morguns, um hamfara-
flóð. Þar kom m.a. fram að breytingar í
náttúrunni hafa áhrif á flóðahættu.
ALÞJÓÐLEG ráð-
stefna um hamfara-
flóð stendur nú yfír
á Grand Hótel í
Reykjavík og er hún
haldin á vegum
Vatnamælinga Orku-
stofnunar og Al-
þjóðavatnafræðifé-
lagsins. A ráðstefn-
unni er fjallað um
stórflóð og hamfarir
af þeirra völdum.
Flóð hafa valdið
miklum hörmungum
og eignatjóni víða
um heim á síðustu
árum og bendir
margt til þess að
slíkum hamförum
fari fjölgandi og hafi alvarlegri af-
leiðingar en áður.
Árni Snorrason, forstöðumaður
Vatnamælinga, er einn aðalskipu-
leggjandi ráðstefnunnar en hann
segir hugmyndina að ráðstefnunni
hafa kviknað í kjölfar hlaupsins í
Grímsvötnum í nóvembermánuði
árið 1996 en hlaupið, sem var gríð-
arlega stórt og óx á skömmum
tíma, hafi vakið athygli og áhuga
um allan heim.
Gróðurhúsaáhrif
auka hættu á flóðum
Arni segir greinilegt að breyt-
ingar hafí átt sér stað í náttúrunni
sem hafi áhrif á flóðahættu. Hann
segir almennu tilgátuna vera þá að
breytingar á loftslagi vegna gróð-
urhúsaáhrifa hafi þar mikið að
segja. „Tilgátan er sú að hröð
hlýnun í andrúmslofti valdi frekari
hamförum en áður hefur verið,“
segir Arni. Hann segir að hlýnun í
andrúmslofti geti haft áhrif á jök-
ulhlaup hér á landi þar sem breyt-
ingar á jöklum fylgi loftslagsbreyt-
ingum. „Breytingar á jöklum geta
skapað aðstæður sem eru frá-
brugðnar því sem við þekkjum nú.
Ágætt dæmi um það er hlaupið í
Kreppu í fyrra en þar hafði jökull-
inn verið að minnka og menn
bjuggust því við fremur litlu hlaupi
en hlaupið kom mönnum á óvart
því það óx mun hraðar og hámark-
ið varð miklu meira en í fyrri
hlaupum," segir Árni.
Árni segir að Vatnamælingar
hafi lagt mikla áherslu á að byggja
upp samtíma vöktunarkerfi á jök-
ulvötnum. „Við viljum fylgjast vel
með þessum atburðum og geta
gefið viðvaranir út tímanlega. Síð-
ustu tvö til þrjú ár höfum við feng-
ið fjármagn til þess að standa vel
að þessu en við teljum það gríðar-
lega þýðingarmikið. Miklu auð-
veldara er fyrir aðila einsog Al-
mannavarnir og Vegagerðina að
bregðast við með skjótum hætti ef
upplýsingar berast skjótt og vel.
Það sýndi sig vel í hlaupinu í
Kreppu í fyrra,“ segir Árni.
Árni segir eina ástæðuna fyrir
því að flóð valdi meiri skaða í
heiminum nú en áður vera þá að
fleiri svæði í heiminum séu nú í
byggð og þar með sé einnig búið
að byggja meira á flóðasvæðum.
Hann segir að víða í þróunarlönd-
um búi stór hluti fólks utan við
skipulögð svæði en mörg dæmi séu
um að byggðir sem þessar séu á
flóðasvæðum.
Grímsvatnahlaup árið 1996
þrýstingshlaup
Tómas Jóhannesson, jarðeðlis-
fræðingur á Veðurstofu íslands,
flutti fyrirlestur um eðli jökul-
hlaupa á ráðstefnunni í gærdag.
Að sögn Tómasar reynast virkilega
mikil flóð oft vera stærri og öðru-
vísi en menn hafi gert ráð fyrir út
frá mælingum á minni atburðum.
„Hlaupið í Grímsvötnum árið 1996
er dæmi um þetta. Fyrri hlaup
höfðu vaxið hægt, eða á 5 til 10
dögum, og aðdragandi að hámar-
ksrennslinu hafði því verið tiltölu-
lega rólegur. Einnig hafði rennslið
fallið nokkuð hratt. Hlaupið 1996
var miklu stærra og bar öðruvísi
að. Það óx mun hraðar en það tók
hlaupið aðeins um 14 klukkutíma
að ná hámarki," segir Tómas.
Meginniðurstöður hans eru þær
að hefðbundnar kenningar um jök-
ulhlaup geti ekki skýrt hlaup af
þeirri gerð sem varð árið 1996 og
leita verði nýrra eðlisfræðilegra
forsendna til þess að skilja hlaup-
ið. „Hefðbundin hlaup vaxa hægt.
Vatn flæðir út við jökultána sam-
hliða því sem það flæðir inn í rás-
ina undir jöklinum. Þess vegna
eykst vatnsrennslið smám saman.
Hlaupið í Grímsvötnum varð hins-
vegar til við meiri þrýsting en
hefðbundin hlaup. Ályktun mín er
sú að í hlaupi sem þessu berist
vatnsbylgja niður jökulbotninn
undir ísnum undir háum þrýstingi.
Við það lyftist jökullinn á tak-
mörkuðu svæði. Hann sígur svo til
baka fyrir ofan bylgjuna, samhliða
því sem hann lyftist upp fyrir
framan hana. Bylgjan berst niður
eftir jöklinum og myndar göng
sem hlaupið getur síðan flætt eftir.
Þegar bylgjan nær jökultánni að
lokum hefur rásin þegar myndast
og því vex flóðið skyndilega,“ segir
Tómas.
Kötlugos yrði mun stærra en
gos í Grímsvötnum
Að sögn Tómasar verða stærstu
jökulhlaup sem þekkjast hér á
landi í Kötlu. Katla gýs að jafnaði
tvisvar sinnum á öld en síðast gaus
hún árið 1918. Tómas segir yfir-
gnæfandi líkur á því að Katla gjósi
áður en langt um líði þar sem
óvenju langur tími sé síðan hún
gaus síðast. „Gos í Kötlu verða
margfalt stærri en gosið sem olli
hlaupinu í Grímsvötnum og því er
mikill viðbúnaður af hálfu Al-
mannavarna og Vegagerðarinnar í
hvert skipti sem einhverjar jarð-
hræringar verða í Kötlu. Það er
fylgst mjög vel með Kötlu og er
það ekki síst vegna hættu á miklu
hamfaraflóði sem gæti verið stór-
hættulegt þeim sem eru á ferð yfir
sandinn," segir Tómas.
Á ráðstefnunni á Grand Hótel
verður glímt við fleira en jökul-
hlaup. Til umræðu verða meðal
annars flóð í Ölpunum, ílóð á for-
sögulegum tíma, umhverfisáhrif
flóða og einnig verður fjallað um
flóð á öðrum plánetum í sólkerfinu
en Victor Baker, prófessor við há-
skólann í Arizona í Bandaríkjun-
um, flytur í dag erindi um flóð á
Mars þar sem leitað er samsvörun-
ar milli stórhlaupa á plánetunni og
hugsanlegra landmótunaráhrifa
þeiiTa og stórhlaupa á jörðinni
sem hafa haft áhrif á landmótun.
Ráðstefnunni lýkur á morgun, mið-
vikudag, þar sem Vigdís Finnboga-
dóttir, fyrrverandi forseti íslands,
ræðir um flóð og vandamál af
þeirra sökum sem hrjá íbúa heims-
ins í æ ríkari mæli.
Sigurður Helgason hjá Umferðarráði
Telur bfl-
stj óra meira á
verði en áður
SIGURÐUR Helgason, hjá Umferð-
arráði, segist ekki telja að rútuslys-
um hafi farið fjölgandi hér á landi.
Hvert og eitt slys sé hins vegar al-
varlegt vegna þess að svo margt fólk
komi yfirleitt við sögu. Hann telur að
hópferðabflstjórar séu meira á verði
nú en áður vegna hugsanlegrar
hættu sem því fylgir að vera á ferð í
rútu í mjög vondum veðrum.
Fyrir rúmum tveimur árum lést
ungur maður sem var farþegi í rútu
sem fauk út af veginum við Tíðaskarð
á Kjalarnesi í mjög vondu veðri. Sig-
urður sagðist telja að í kjölfar þess
slyss hefðu forsvarsmenn hópferða-
fyrirtækja lagt enn meiri áherslu á
að fara ekki af stað í tvísýnu veðri.
Upplýsingjagjöf um veður hefði
batnað. Víða væri búið að koma upp
sjálfvirkum vindmælum og hægt
væri að fylgjast með veðurhæð á
heimasíðu Veðurstofunnar. Sigurður
sagði að vanir rútubflstjórar ættu því
að getað aflað sér, með auðveldum
hætti, góðra upplýsinga um veður á
aksturleiðinni. Hann sagðist telja að í
kjölfar þessa slyss hefðu bflstjórai'
reynt að auka öryggi farþega með því
að fella niður ferðir í tvísýnu veðri.
Skylda að vera með bílbelti
í nýskráðum rútum
Hinn 1. október 1999 var lögfest
skylda að allar nýskráðar minni rút-
ur yrðu að hafa bflbelti. Hinn 1. októ-
ber 2001 mun sama regla taka gildi
varðandi stærri rútur. Sigurður
sagði að þetta væru sömu reglur og
giltu í flestum nágrannalöndum okk-
ar. Vandinn væri hins vegar sá að ís-
lensk hópferðafyrirtæki hefðu flutt
inn talsvert af notuðum rútum og
þær féllu ekki undir þessar reglur.
Hann sagði að menn hefðu verið hik-
andi við að setja reglugerð um að
setja ætti bflbelti í eldri rútur vegna
þess að þær væru ekki hannaðar
miðað við að í þeim væru bflbelti. Það
væri hættulegt að skylda notkun á
beltum sem hugsanlega veittu falskt
öryggi.
Ræðismaður Þýskalands á Akureyri
Vel var að
verki staðið
SVANUR Eiríksson, ræðismaður
Þýskalands á Akureyri, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að erlendu
ferðalangarnir sem lentu í rútuslys-
inu við Hólsselskíl á Fjöllum hafi
vart átt orð til að lýsa því hversu
vel var að verki staðið á slysstaðn-
um og á Akureyri eftir að komið var
með fólkið þangað á sunnudag.
Svanur sagði fólkið vera að jafna
sig eftir áfallið en að flestir þeirra
myndu halda til síns heima í dag,
þriðjudag. Hann sagði að ferðafólk-
ið hafi átt nokkuð erfitt með að
gera nákvæma grein fyrir því hvað
gerðist á slysstaðnum. Svanur
sagðist hafa haft í nógu að snúast í
pappírsvinnu fyrir fólkið, m.a. varð-
andi tryggingamál og fleira en að
allt hafi gengið vel.
Morgunblaðið/Golli
Fylgst með boltanum
Þegar fylgst er með fótbolta er vissara að vera vel búinn enda kalt að
standa í sömu sporum heilan leik.