Morgunblaðið - 18.07.2000, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 18. JÚLÍ 2000 43
UMRÆÐAN
Verndarpólitík
Mývatns
MÝVATN er 37 ferkílómetra stórt
vatn á Norðausturlandi, einstakt fyrir
náttúrufegurð og lífríki. Mývatn og
Laxá eru Mðuð með sérstökum lög-
um frá 1974. Vatnið er
yfírleitt ekki dýpra en
fjórir metrar og víða
miklu gi'ynnra. Lífríki
vatnsins byggist m.a. á
því hversu grunnt það
er því að þannig nýtist
sólarljósið niður undii-
botn. Til verður við-
kvæm lífkeðja sem ein-
stakir silungs- og fugla-
stofnar byggja afkornu
sína á.
Námugröftur á
botni Mývatns
Kísiliðjan, fyrirtæki í
meirihlutaeigu íslenska
ríkisins, hefur stundað
námugröft í Ytri-Flóa Mývatns í rúm
30 ár. Ytri-Flói er átta ferkflómetrar
en vatnið allt 37 ferkflómetrar. Nám-
an er nú orðin um 40% af Ytri-Flóa
eða rúmir þrír ferkflómetrar og allt að
fjögurra metra djúp. Námugröftur-
inn er ekki sjálfbær því að endumýj-
un og hækkun vatnsbotnsins er miklu
hægari. Svo virðist sem allir, þ.á rn.
Kísiliðjan, séu sammála um að ekki sé
óhætt að dæla meira úr Ytri-Flóa.
Mér er ekki kunnugt um stærri
námu hér á landi en námuna á botni
Mývatns. Hins vegar sjá hana fáir og
því virðist sumum hún ekki vera
vandamál. Getið þið hugsað ykkur
slíka námu í hrauninu á Þingvöllum?
Úrskurður skipulagsstjóra
um kísilnám
Kísiliðjan hefur nú farið fram á að
mega dæla úr tveimur námum í
Syðri-Flóa sem yrðu um 0,86 og 0,4
ferkflómetrar að stærð. Þessar nám-
ur eiga að vera 6,5 og 4,5 metrar að
dýpt. Dýpri náman er margfóld dýpt
vatnsins á þessum slóðum sem eru í
nágrenni við Geiteyjarströnd á aust-
urbakka Mývatns.
Nú er fallinn úrskurður skipulags-
stjóra þar sem hann heimilar námu-
gröft úr stærra svæðinu. Hann setur
m.a. það skilyrði að Kísiliðjan skil-
greini „ásættanlegt áhrifasvæði“
námunnar sem er það svæði sem má
skemmast, m.a. með flutningi sets
niður í holuna djúpu.
Úrskurðurinn er byggður á mats-
skýrslum frá Kísiliðjunni frá síðasta
ári og í apríl á þessu ári þar sem leit-
ast var við að svara spumingum
skipulagsstjóra frá nóvember á síð-
asta ári, auk annarra gagna. Flestir
sem hafa lesið aprflskýrslu Kísiliðj-
unnar telja að spumingunum sé ekki
vel svarað og alls ekki þannig að sýnt
hafí verið fram á að námugröfturinn
og verksmiðjan séu vatninu og lífrfld
þess skaðlaus. Því kemur úrskurður
skipulagsstjóra satt að segja nokkuð
á óvart jafnvel þótt hann bendi sjálfur
á að námuvinnsla í Syðri-Flóa er ekki
í samræmi við gildandi aðalskipulag
Skútustaðahrepps.
Vemdarpólitík vantar
í úrskurðinn
Við lestur úrskurðarins kemur í
ljó.s að hann er ekki byggður á vemd-
arpólitískum sjónarmiðum og horft er
framhjá mörgum þeirra fyrirvara
sem höfundar aprflskýrslu Kísiliðj-
unnar setja sjálfir.
Hér er tvennt sem þarf að taka tillit
til. Varúðarreglan um að sanna þurfi
skaðleysi framkvæmda á að gilda á
stöðum sem era jafnmikdlvægir og
Mývatn og sú staðreynd að vafinn á
skaðanum af því að búa til svo stórar,
ósjálfbærar námur er
orðinn býsna lítill eftir
þær rannsóknir á vatn-
inu sem stundaðar hafa
verið undanfama ára-
tugi. Það var ekki út í
hött að Alþingi setti lög-
in um vemdun Mývatns
og Laxár og að íslenska
rfldsstjómin hefur sjálf
sett Mývatn á svokall-
aða Ramsar-skrá um al-
þjóðlega mikilvæga vot-
lendisstaði. Taka þarf
tfflit til fleiri slfla-a al-
þjóðlegra samninga við
mat á umhverfisáhrif-
um í Mývatnssveit og
við Laxá.
Með úrskurði sínum snýr
skipulagsstjóri varúðarreglunni við
því að nota á upplýsingar úr vöktun á
Náttúruvernd
Það mun koma til kasta
umhverfisráðherra,
segir Ingólfur Ásgeir
Jóhannesson, að taka
verndarpólitíska
ákvörðun um framtíð
Mývatns.
setflutningum o.fl. atriðum þannig að
til greina komi að afturkalla námu-
leyfi ef skaði sannast. I varúðarregl-
unni felst aftur á móti að sanna þurfi
áður en ráðist er í framkvæmd að hún
valdi ekki skaða.
Það mun koma til kasta umhverfis-
ráðherra að taka vemdarpólitíska
ákvörðun um framtíð Mývatns en
kærufrestur á úrskm’ðinn er til 16.
ágúst nk. Vemdarpólitísk ákvörðun
felst í því að farið verði eftir varúðar-
reglunni og þeim alþjóðlegu samning-
um sem Islendingar eiga aðild að.
Umhverfisráðherra hefur óskoraðan
stuðning náttúravemdarsinna til að
snúa þessum úrskurði við.
Fjölgun eða fækkun fólks
Helstu rök sem notuð hafa verið til
stuðnings áframhaldandi námu-
greftri era þau að stærsti atvinnurek-
andi í sveitinni, Kísiliðjan þar sem 49
manns vinna, muni hætta starfsemi
'oufv/nrrÝ cava
I O I 1 U jUl/d
JURTA ÖSTROGEN
Fæst í apótekum
Ingdlfur Ásgeir
Jóhannesson
og við það muni fólki fækka um 200
manns. Þá er ekki gert ráð fyrir því að
hluti starfsmanna Kísiliðju mun fá
aðra atvinnu í Mývatnssveit, t.d. í
ferðaþjónustu þar sem umtalsverður
vinnuaflsskortur er á sumrin og þarf
að flytja inn fullt af fólki.
Ekki skal um það deilt að fólki gæti
fækkað í Mývatnssveit þegar námu-
vinnslunni verður hætt. Hins vegar
hafa stjómvöld hvorki gert neitt í því
að útvega aðra atvinnumöguleika í
Mývatnssveit eða í nágrenni sveitar-
innar né mótað þá stefnu að mannvist
í Mývatnssveit gæti þurft að tak-
marka vegna þess álags sem hún er á
náttúranni. Því að það er rétt sem
fram kemur í matsgögnum að fleira
en Kísiliðjan veldur hættu fyrir lífrfld
vatnsins.
Mér er vel Ijóst að ef námugreftrin-
um verður hætt missa einhveijir vina
minna og félaga atvinnu sína á sama
hátt og vinir og félagar hafa misst at-
vinnu við flutning opinberra stofnana,
t.d. Jafnréttisstofu, frá Reykjavík til
annarra sveitarfélaga. Eg geri sömu
kröfu til rflrisstjómarinnar sem aðal-
eiganda Kísiliðjunnar að hún hjálpi
fólki að fá nýja vinnu í Mývatnssveit.
Eins og fólkinu hjá Byggðastofnun er
lofað, flytji það ekki tfl Sauðárkróks.
I góðærinu ætti rfldnu heldur ekki
að verða skotaskuld úr því að skapa
starfsemi mun ásættanlegri fyrir
Mývatn frá sjónarhóli vemdar en
námugröftur er. Bent skal á nýlega
samþykkt SUNN, Samtaka um nátt-
úravemd á Norðurlandi, þar sem
þess er krafist að landvarsla og nátt-
úrurannsóknir verði efldar í Mý-
vatnssveit með heilsársbúsetu land-
varða og náttúrufræðinga. Um-
hverfisráðherra gæti flutt norður
hluta af starfsemi Náttúruvemdar
rfldsins eða einfaldlega eflt og bætt
við þá starfsemi. Eðlilegt er að byggja
upp atvinnu- og fræðslustarfsemi í
Mývatnssveit sem byggist á náttúra-
vemd. Vinna við náttúravemd er ein-
hver besta vinna sem hægt er að
hugsa sér.
Höfundur er dósent við Háskólann á
Akureyri og formaður SUNN, Sam-
taka um náttúruvernd á Norður-
landi.
Frábær kynningartilboð - Kaupaukar og óvæntir giaðningar
Stendhal
dasar
í Kringlunni
á betra verði en þig grunar!
Stendhal
p a r i s
Snyrtivörudeild
Hagkaups, Kringlunni
/j SLIMMING/)
Í
komin aftur á útsölustaði
Kemur þér beint
að efninu!
«-15 4
6 9?0
UTIVISTAR as NARKAÐUR 1
v.f
við Faxafen í Reykjavík
Sta«á
b5Ö0
xtsoo