Morgunblaðið - 27.08.2000, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 27. ÁGÚST 2000
MORGU NBLAÐIÐ
Kapphlaupið um
þriðju kynslóðina
Niðurstaða uppboðs á tólf tíðnirásum fyrir rekstur UMTS-far-
símakerfís í Þýskalandi, þar sem sex fyrirtæki hrepptu hnossið að
lokum og greiddu fyrir sem samsvarar 3.600 milljörðum íslenskra
króna, hefur vakið heimsathygli og spurningar um framhaldið
vaknað í kjölfarið. Steingerður Ólafsdóttir fjallar um kapp-
hlaupið um þriðju kynslóðina, sem nú er í algleymingi.
F[jarskiptafyrirtæki um all-
an heim sækjast nú eftir
rekstrarleyfum fyrir
þriðju kynslóðar (3G)
UMTS-farsímakerfi sem
Evrópulöndin bjóða nú upp eða
veita á annan hátt hvert af öðru. Á
þessu ári og næsta verður UMTS-
leyfum úthlutað um alla Evrópu,
ýmist með uppboðsfyrirkomulagi
eða einhvers konar vali af hálfu hins
opinbera, sem líkt hefur verið við
fegurðarsamkeppni. Umsækjendur,
sem nú eru oftar en ekki bandalög
fjarskiptafyrirtækja, leggja þá fram
ítarlega ferilsskrá og áætlun um
uppbyggingu kerfisins. Umsóknir
eru metnar út frá fjárhagslegri
stöðu umsækjenda, tæknilegum
möguleikum, markaðsstöðu og
reynslu. Ýmist eru svo leyfin veitt
fyrir fast gjald eða aðferðunum er
blandað saman og hinir útvöldu taka
þátt í uppboði.
Nú þegar hafa uppboð farið fram
á Bretlandi, í Hollandi og Þýska-
landi. Leyfum hefur einnig verið út-
hlutað með fegurðarsamkeppniað-
ferðinni í Finnlandi og á Spáni þar
sem yfirvöld rukkuðu 450 milljónir
dala fyrir hvert fjögurra leyfa. Fyr-
irkomulagið sem notað verður í öðr-
um Evrópulöndum liggur ekki alveg
Ijóst fyrir, en oft verður um sam-
bland fegurðarsamkeppni og upp-
boðs að ræða.
Umsóknarfrestur rennur út í Sví-
þjóð 1. september. Uppboðsfyrir-
komulag verður líklega notað í Belg;
íu, Sviss, Austurríki og Danmörku. í
Frakklandi verður aðferðunum
blandað saman og útvöldum fjar-
Reuters
Upplýsingar af myndvarpa lýsa upp Jttrg-
en Kuczkowski, forstjóra Mannesman í
Þýskalandi, þegar hann ræddi við blaða-
menn: Munum kosta miklu til að halda
efsta sætinu á þýskum farsímamarkaði.
skiptafyrirtækjum gert að greiða
4,4 milljarða bandaríkjadala fyrir
hvert leyfi en alls eru þau fjögur í
Frakklandi. Sturla Böðvarsson
samgönguráðherra hefur lýst því yf-
ir að ekki sé fráleitt að selja aðgang
að rekstrarleyfum fyrir þriðju kyn-
slóð farsíma á Islandi.
í fyrradag var gert
kunnugt hverjir sækjast
eftir fimm UMTS-leyfum á
Ítalíu. Átta aðilar, þ.m.t.
Teleeom Italia, BT, Tele-
fonica og France Telecom.
Dómnefnd þar í landi mun
úrskurða um hverjir fá að
taka þátt í uppboði, sem
haldið verður í október.
Samvæmt BBC búast ít-
ölsk yfirvöld við 15-20
milljörðum bandaríkjadala
að uppboðinu loknu.
Sjö umsækjendur skil-
uðu nýlega inn ítarlegum
umsóknum um fjögur leyfi
í Noregi og vinnur dóm-
nefnd nú að valinu, sem
kynnt verður í nóvember.
Umsækjendur lögðu einn-
ig fram áætlun um fjárfest-
ingar á næstu 5 árum, á
bilinu 2-10 milljarðar
norskra króna. Það er
stærsta símafélag Noregs,
Telenor, sem telur fjár-
festinguna verða á bilinu 2-4
milljarðar norskra króna en
Orange, dótturfélag France
Telecom, í samvinnu við
sænska Bredbaandsbolaget
og norska útgáfufyrirtækið
Schibsted býðst til að verja
10 milljörðum norskra króna í upp-
byggingu UMTS-farsímakerfisins
ef norska ríkið tekur tilboðinu. Or-
ange og félagar hafa einnig tilkynnt
þáttöku í sænska uppboðinu.
Fyrstu tilboð í fimm leyfi til
rekstrar UMTS-farsímakerfa á
Bretlandi í mars námu alls 500 millj-
ónum punda eða sem nemur um 58
milljörðum íslenskra króna. Eftir
150 uppboðslotur enduðu tilboðin
svo í 22 milljörðum punda eða um
2.600 milljörðum íslenskra króna.
Þetta þóttu himinháar fjárhæðir og
miklar umræður hafa spunnist í
Bretlandi um hvað yfirvöld skuli
gera við hagnaðinn. Nú er Ijóst að
þýsk stjórnvöld fá enn meira fyrir
sinn snúð, eða fimm sinnum það sem
búist var við, 3.600 milljarða ís-
lenskra króna eftir 173 umferðir á
14 uppboðsdögum. Bresk og þýsk
yfirvöld hafa gefið út yfirlýsingar
um að hagnaðinum verði varið til að
greiða niður skuldir.
Niðurstaðan úr uppboði á far-
simarásunum á Bretlandi í apríl gaf
stjómmálamönnum um alla Evrópu
fyrirheit um stórfenglegan gróða.
2.600 milljarðar króna er stór fjár-
hæð og 3.600 milljarðar enn stærri,
en sú varð niðurstaðan í Þýskalandi.
í síðasta mánuði voru rásirnar í
Hollandi boðnar upp og var ríkis-
stjómin búin að gera sér í hugar-
lund meira en þrefalda þá upphæð
sem varð raunin. Rétt um 200 millj-
arðar króna fengust í ríkiskassann í
Hollandi, í stað þeirra 700 milljarða
sem óskað var. Þegar uppboðinu í
Hollandi lauk runnu tvær grímur á
stjórnmálamenn en niðurstaðan í
Þýskalandi virðist aftur hafa styrkt
marga þeirra í trúnni um að uppboð
á þessum takmörkuðu auðlindum sé
góð leið til að styrkja ríkisfjármálin.
Farsíminn jafnoki
tölvunnar
Fjarskiptafyrirtækin eiga hins
vegar í erfiðleikum með að fjár-
magna leyfin, sérstaklega þegar
þau taka þátt í uppboðum í mörgum
löndum. Einnig hefur verið bent á
að í Ijósi tíðra samruna á fjarskipta-
markaði eigi fyrirtækin enn erfið-
ara um vik og komi af þessum sök-
um verr út úr mati ráðgjafar- og
matsfyrirtækjanna sem nú endur-
meta fjarskiptafyrirtækin eitt af
öðru. Útkoman gæti því enn versn-
að eftir því sem fleiri Evrópulönd
bjóða upp UMTS-leyfin.
UMTS-staðallinn (Universal
Mobile Telecommunications Syst-
em) fyrir farsíma hefur verið kallað-
ur þriðja kynslóð farsíma en miklir
framtíðarmöguleikar eru taldir
liggja í kerfinu. Gagnaflutnings-
hraði í UMTS er talinn fjörutíu sinn-
um meiri en í GSM-kerfinu og þriðju
kynslóðar farsími næstum orðinn
jafnoki tölvu. UMTS-kerfið veith-
öruggari aðgang að Netinu um
farsímann en áður, bandbreiddin er
mun meiri en hingað til hefur þekkst
og gefur mun fleiri möguleika en áð-
ur, s.s. að hlusta á tónlist og skoða
hreyfimyndir í símanum. Hægt
verður að nota símana um allan
heim. Einnig er hægt að staðsetja
notendur mun nákvæmar en áður
hefur verið gert, með nokkmra
metra skekkjumörkum, og er það
talið gefa mikla möguleika á marg-
víslegri þjónustu við notendur, þótt
einnig hafi verið bent á að það teljist
röskun á friðhelgi einkalífsins.
Þrátt fyrir alla kosti þriðju kyn-
slóðarinnar virðist óöryggi ríkja um
hvort næg eftirspum skapist eftir
svo mikilli bandbreidd og allri þeirri
þjónustu sem hægt er að bjóða og
hvernig nýta skuli möguleikana sem
UMTS býður upp á. Breska fjar-
skiptafyrirtækið Vodafone hefur þó
lýst því yfir að árið 2005 búist það
við að 25% tekna fyrirtækisins komi
frá þráðlausum viðskiptum (m-com-
meree) sem eigi eftir að blómstra
með tilkomu þriðju kynslóðarinnar
og tveimur árum seinna verði hlut-
fallið komið í 50%.
Það sem kallað hefur verið 2,5G,
þ.e. 2,5 kynslóð farsíma, verður
komið á markað fyrir árslok. Eru
það GPRS farsímar sem gefa mikla
möguleika í tengingu við Netið, mun
meiri en WAP-símar nútímans gera.
Nú er rætt um markaðssetningu
GPRS-símanna sem góða leið til að
venja neytendur við að nýta Netið
um farsímann, og auka þannig eftir-
spurn eftir enn öflugri símum,
þriðju kynslóðinni.
Fjarskiptafyrirtækin
herða sultarólina
Sigurvegarar í samkeppninni um
farsímarásirnar í Þýskalandi og
annars staðar eiga ekkert sældarlíf í
vændum þrátt fyrir að hafa hreppt
hnossið. Fylgifiskur sigursins er
þvert á móti skuldir og aftur skuldir.
Forsvarsmenn ýmissa fjarskipta-
fyiirtækja hafa tjáð sig um málið og
segja fjárútlátin ævintýraleg en þó
nauðsynleg til að standast sam-
keppni til framtíðar. Forstjóri
Mannesmann í Þýskalandi hefur t.d.
sagt að fyrirtækið muni halda fjár-
festingunum áfram og kosta miklu
til að halda efsta sætinu á þýskum
farsímamarkaði.
Búist er við að nú fari í hönd hrina
skuldabréfaútgáfu af hálfu fjar-
skiptafýrirtækjanna til að fjár-
magna leyfin og að auki allar þær
yfirtökur og samnina sem átt hafa
sér stað á fjarskiptamarkaði undan-
farið. í kjölfar niðurstöðu uppboðs-
ins í Þýskalandi lækkuðu hlutabréf
fjarskiptafyrirtækja verulega í
kauphöllum í Evrópu og hafa reynst
dragbítur á hlutabréfavísitölur.
T.a.m. hafa bréf Sonera lækkað um
22% frá því niðurstaðan lá fyrir og
bréf Telefonica um 14%.
Sérfræðingar segja að það muni
taka fjarskiptafyrirtækin mörg ár
að vinna sig út úr fjárskuldbind-
ingum sínum vegna UMTS-leyf-
anna. Áætlað hefur verið að síma-
fyrirtækin sem keyptu leyfin í
Bretlandi verði allt að 7-8 ár að ná
fjárfestingum sínum til baka. Gera
má ráð fyrir að mörg þeirra sem
hlutu leyfi á Bretlandi bjóði í leyfi í
öðrum Evrópulöndum, bylgjan er
rétt nýhafin.
Lánshæfismat
versnar
Ráðgjafar- og matsfyrirtækin
Standard & Poor’s og Moodýs end-
urskoða um þessar mundir lánshæf-
ismat margra stærstu fjarskiptafyr-
irtækjanna sem tekið hafa þátt í
kapphlaupinu og niðurstaðan, a.m.k.
hjá fyr-rnefnda fyrirtækinu, er verra
mat í öllum tilvikum. Tilkynnt hefur
verið um lækkað mat á British Tele-
com og France Telecom. Viðvaranir
matsfyrirtækjanna hafa hreyft
verulega við verðbréfamarkaðnum
og gengi bréfa í fjarskiptafyrirtækj-
um enn lækkað.
Sérfræðingar á fjármálamarkaði