Morgunblaðið - 29.11.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 2000 31
LISTIR
Stórkostlegt
upphaf
Malcolm Troup, formaður Evrópusam-
bands píanókennara, var yfírdómari í fyrstu
íslensku píanókeppninni sem haldin var hér
um helgina. Súsanna Svavarsdóttir ræddi
við hann eftir keppnina og spurði hann um
gæði hennar, skoðun hans á íslensku
tónlistarlífi, landi og þjóð.
Morgunblaðið/Kristinn
Malcolm Troup
YFIRDÓMARINN í fyrstu píanó-
keppninni sem haldin var hér á
landi um helgina á vegum íslands-
deildar EPTA (Evrópusambands
píanókennara) var Malcolm Troup,
formaður Evrópusambands píanó-
kennara. Malcolm sem hefur stýrt
ótal dómnefndum víða um heim var
í sinni íyrstu heimsókn til íslands
þótt hann hafi kynnst fjölda Islend-
inga sem hafa stundað framhalds-
nám í píanóleik í Lundúnum. Þegar
blaðamaður hittir Malcolm að máli
efth- keppnina, segir hann heim-
sóknina til Islands hafa verið
stjarnfræðilega lífsreynslu. „Ég
vissi ekkert á hverju ég ætti von en
síst bjóst ég við að finna hér land
sem væri eins framsækið og raun
ber vitni um leið og það stendur við
upphaf nýira tíma. Það sem gerir
landið spennandi er hvað öll nú-
tímavæðing hefur átt sér stað á
skömmum tíma, þannig að þið ger-
þekkið fortíð ykkar og eigið því
kannski síður á hættu að glata því
sem gerir ykkur sérstök.
Það kom mér líka á óvart hvað
þjóðin er vel upplýst og skapandi
og hugarfarslega opin. Þetta er svo
ólíkt því sem maður finnur til dæm-
is í Noregi. Ég hef margoft leikið
þar með ýmsum hljómsveitum og
tónlistarhópum, auk þess að vera í
dómnefndum þar, sem og í Dan-
mörku, og ég verð að segja að ég er
orðlaus yfir því_ hvað íslendingar
eiu ólíkir þeim. Ég er alveg heillað-
ur eftir þessa fimm daga sem ég
hef dvalið hér.“
Við erum stolt af því að leggja
nafn okkar við þessa keppni
Malcolm segist ákaflega ánægður
með alla undirbúningsvinnu Is-
landsdeildar EPTA fyrir keppnina.
Allt skipulag og framkvæmd hafi
verið til mikillar fyrirmyndar og
hvergi hafi borið skugga á. „Við hjá
Evrópusambandi píanókennara er-
um stolt af því að leggja nafn okkar
við þessa keppni,“ segir hann og
bætir því við að þær raddir heyrist
oft að keppni sé sjálfsögð í íþrótt-
um en eigi alls ekki heima í tónlist
vegna þess að þær flokki nemendur
í „sigurvegara“ og „tapara".
„Ég er ekki alls kostar sammála
þessu,“ segir hann. „Keppni eins og
sú sem hér var háð, gefur nemend-
um markmið til að keppa að, þeir
leggja sig fram - en á annan hátt
en áður. Ég skil vel áhyggjur fólks
þegar það segir að við Úfum í heimi
sem elur á samkeppni en það er nú
einu sinni svo að við lifum í marg-
flóknum heimi og það hefur sýnt
sig að keppni er hluti af framsækni
og leit okkar að og háleitari
markmiðum. Ef við bönnuðum
keppni í hvaða mynd sem væri, er
ég hræddur um að við ættum erfitt
með að gera okkur grein fyrir gæð-
um og svala þeirri þrá að vera stöð-
ugt að bæta okkur.
Við byggjum í heimi þar sem
meðalmennskan þætti alveg nógu
eftirsóknarverð.
Keppnin snýst ekki
aðeins um að sigra
Annað sem skiptir máli í keppni
sem þessari er að keppendur eru
svo ungir.
Það skiptir ekki sköpum fyrir þá
hvort þeir sigra eða ekki. Þeir eru
byrjaðii' að þjálfa sig í að taka þátt
í keppni og það er ekki lítils virði.
Það er líka svo margt sem spilar
inn i val á sigurvegara og það ger-
ist oft í alþjóðlegri keppni að kepp-
endur sem ekki sigi'a, kynnast um-
boðsaðilum, tónskáldum, hljóm-
sveitarstjórum og öðrum hljóðfæra-
leikuium sem þeir mynda tengsl
við. Þau tengsl geta orðið þeim til
gæfú í framtíðinni.
Ég tel mjög viðeigandi fyrir Is-
lendinga að hefja keppnina á þessu
ári, vegna þess að Reykjavík er ein
af menningarborgum Evrópu og
það er ljóst að hljóðfæraleikararnir
eru tilbúnir, sem og kennararnir
þeirra og það eru frábærir píanó-
kennarar hér á landi, bæði íslenskir
og erlendir. Þið hafið fulla ástæðu
til að byggja vel undir þessa keppni
og þróa hana yfir í alþjóðlega
keppni. Ég upplifði þá keppni sem
var að ljúka hér í Salnum í Kópa-
vogi að minnsta kosti sem stórkost-
legt upphaf."
Maleolm segir það oft hafa komið
sér á óvart í gegnum árin hversu
margir góðir píanóleikarar hafi
komið til framhaldsnáms í Lundún-
um og hafa sumir þeirra verið nem-
endur hans. „Ég velti því oft fyrir
mér hvaða píanóleikaranýlenda
þetta væri eiginlega. Þetta voru yf-
irleitt stúlkur sem höfðu mjög háan
standard og hefðu sómt sér vel sem
einleikarar hvar sem er í heiminum.
Þessir nemendur hafa flestir hins
vegar snúið aftur heim, tekið til við
kennslu og eru að ala upp hér
píanóleikara sem eru á heimsmæli-
kvarða."
Píanóleikarar á
heimsmælikvarða
Er það álit þitt á þeim nemend-
um sem tóku þátt í keppninni hér
að þessu sinni?
„Það er ekki spurning að sigur-
vegarinn, Víkingur Heiðar Ólafs-
son, er á heimsmælikvarða og
margir af þeim sem tóku þátt i
keppninni fylgja honum fast eftir.
Það er svo margt fleira sem þarf til
að vinna keppni í píanóleik heldur
en að leika verkin sem lögð eru fyr-
ir keppendur. Urslitin snúast ekki
síður um tjáningu píanóleikarans;
hverju hann bætii' sjálfur við verk-
ið, tilfinningalega og líkamlega.
Sigurvegarinn okkar um helgina
hefur þetta allt til að bera, þrátt
fyrir ungan aldur en hann er aðeins
sextán ára.
Það var líka mjög ánægjulegt að
vinna með dómnefndinni hér. Við
máttum ekki ræða um píanóleikar-
ana eða bera saman bækur okkar
fyrr en við hittumst í lokin til að
gefa þeim stig. Það sem kom mér á
óvart var að það var enginn þrýst-
ingur eða klíkuskapur í valinu. Það
gætu margar dómnefndir og keppn-
ishaldarar eriendis lært ýmislegt af
þeim vinnubrögðum sem voru hér
viðhöfð.
En við skulum ekki gleyma því
að keppni af þessu tagi snýst ekki
aðeins um píanóleikarana, heldur er
hún líka tækifæri fyrir tónskáldin.
Ég varð þeiirar óvæntu ánægju að-
njótandi að heyra verk eftir nokkur
íslensk tónskáld sem voru leikin af
keppendum, alveg einstök verk. Á
þessum örfáu dögum hefur mér
orðið ljóst að ísland er ekki bara
píanóleikaranýlenda, eins og ég hélt
áður en ég kom hingað, heldur virð-
ist þið tónlistarnýlenda.
Sinfóníuhljómsveit íslands
kom mest á óvart
Ein mesta uppgötvunin var þó
Sinfóníuhljómsveit íslands. Ég fór
á tónleika hjá henni og heyrði hana
spila Wagner með öllum þeim út-
búnaði sem slíkum flutningi tilheyr-
ir. Ég var gríðarlega hrifinn. Ég
hefði aldrei trúað því að óreyndu að
svona lítil þjóð ætti svo marga
hljóðfæraleikara á heimsmæli-
kvarða og sinfóníuhljómsveit sem
meira að segja Bayreuth gæti verið
stolt af. Við getum nefnt 1. fiðlu-
leikai-a hljómsveitarinnar, 1. selló-
leikarann - já, hreinlega hvem og
einn sem leiðir hinar aðskiljanleg-
ustu deildir hljómsveitirnar. Eg
hlustaði á tónleikana í kvikmynda-
húsinu þar sem hljómsveitin spilar
og varð alveg undrandi þegar mér
var sagt að hér væri ekki til neitt
tónlistarhús íýrir hana. Það þótti
mér hræðilegt. Mér er sagt að
bygging tónlistarhúss hafi lengi
verið á döfinni hér, allt of lengi, en
ég vona að úr því verði fljótlega
bætt. Það er sorglegt að svona dá-
samleg hljómsveit skuii ekki hafa
viðunandi hús til að leika í.“
Tíminn, götin og sandurinn
Smátt
stórt?
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Frá sýningu Vignis hjá Sævari Karli.
MYNDLIST
Gallerí Sævars Karls
MÁLVERK
& HÖGGMYNDIR -
VIGNIR JÓHANNSSON
Til 1. desember.
Opið á verslunartíma.
NÚ fer hver að verða síðastur að
skoða sýningu Vignis Jóhannssonar
hjá Sævari Karli. Hún er beint
framhald pælinga listamannsins um
tímann, holurnar og speglanirnar
sem hann sýndi í Listasafni ASI í
janúar, en sú sýning var framhald
sýningar hans hjá Sævari Karli í
desember á síðasta ári. Ef til vill er
prógramm Vignis of þétt til að sjá
megi almennilega muninn á þróun
hans frá einni sýningu til hinnar
næstu. Ein bragarbót er þó eftir-
tektarverð frá síðustu sýningu lista-
mannsins á sama stað. í stað hins
þunga áfallna eirmálms notar Vignir
nú svart svampgúm sem ígildi
sandsins umleikis speglana, ígildi
vatnsins.
Þetta er mikil framför í efnisvali
og leysir verk Vignis undan hefðinni
sem íþyngdi þeim áður. Vandinn við
bronsið var merkingin sem efnið fel-
ur óhjákvæmilega í sér og biýtur í
bága við tímalaust inntakið í hug-
leiðingum listamannsins. Svartur
svampurinn er mun nær því að
vinna með hugmyndinni, enda er um
sviðsetningu að ræða en ekki minn-
ismerki.
Hins vegar þyrfti Vignir að halda
ótrauður áfram göngu sinni á vit
léttleikans og útrýma eftir föngum
þeim þunga og drunga sem svo oft
plaga verk hans.
A þeim vettvangi sem Vignir
skipar sér hafa nefnilega átt sér
stað róttækar breytingar í notkun
og vali efnis. Hið volduga hefur látið
undan síga fyi'ir stöðugt léttari
ásýnd og efnisminni. Þetta má sjá í
verkum ítalskra listamanna af arte
povera-skólanum, en þeirri hefð
tengist Vignir einna helst. Á sama
hátt og þeir losuðu sig smám saman
við eðalfínan efnivið þarf Vignir að
segja skilið við ýmsar áherslur sem
varna því að verk hans skíni sem
skyldi. Trúlega er of þétt milli sýn-
inga hans til að hann fái nægilegt
tækifæri til að meta fyrri árangur
áður en hann hellir sér út í fram-
haldið. Að minnsta kosti vantar tölu-
vert á að sýningin hjá Sævari Karli
nái þeim hæðum sem listamaðurinn
setti sér í gryfju Listasafns ASÍ, í
janúar. Meiri yfirlega og minni
aksjón munu ábyggilega skila Vigni
varanlegri árangri á komandi árum.
Hann er við rætur nýs áfanga og
nú ríður á að hann velji sér réttu
leiðina að settu marki.
Halldór Björn Runólfsson
BÆKUR
M y n d a b æ k u r
1. YÐUR ER í DAG . . .
2. ENGILL AF HIMNI
3. IIANN ER UPPRISINN
Páskafrásaga Jóhannesarguðspjalls
í smámyndum frá endurreisnar-
tímabilinu. Jólafrásagan í myndum
eftir Giuliano Ferri. Englafrásögur
Biblíunnar í smámyndum frá mis-
munandi tímabilum listasögunnar.
Utgefandi allra ritanna á Islandi er
Hið íslenska biblíufélag.
VIÐ vitum, að sá er les sögu, eða
heyrir hana sagða, dregur mynd af
efni hennar í huga sér, misskýra að
vonum og misauðvelda að fanga.
Listafólki veitist léttar en okkur hin-
um að fella geðhrif sín í orð, tón eða
mynd. Ekki þýðir það þó, að þeirra
tjáning sé okkar æðri, mynd barns
og fullorðins skilur aðeins þjálfunin
ein að.
Þegar list er tengd frásögnum af
samskiptum guðs og manns, þá
herðist að gátuhnútum, engin leið að
fella dóm um fegurð eða snilli, því
hann verður aðeins dómur um þann
er dæmir, ekki það sem dæmt er. Sú
staðreynd rýrir samt á engan hátt
gildi þess að ganga í listasali, að hlið
bróður eða systur — bera saman sitt
orð, sinn tón eða sinn pensildrátt við
þeirra. Slík ganga auðgar, við hljót-
um af því dýpri skilning á eigin
skynjan, nemum af, þroskumst.
Allar bækurnar þrjár hafa snert
gleðistreng í brjóstum þeirra er bibl-
íufélaginu stjórna nú. Svo mun verða
um fleiri. Látleysi bókanna, snjallar
myndir textanum til skýringar auka
gildi þeirra, og þótt undarlegt megi
virðast, þá gerir smæð þeirra það
líka, í mínum huga — það er svo auð-
velt að grípa þær, stinga í vasa, seil-
ast til þeirra og skoða á iðutorgi
hraðans, er líf okkar einkennir nú.
Frágangur allur til sóma.
Sig. Haukur
Nýjar plötur
• ÚT er komin geislaplatan Ykkar
einlægmeð söng
Elsu Sigfúss.
Á plötunni syng-
ur hún 26 lög. Þetta
er önnur geislaplat-
an með úrvali af
söng Elsu, en upp-
tökur með söng
Elsu eru vel á
Elsa Sigfúss. fjórða hundrað
talsins. Út komu nokkuð á annað
hundrað 78-snúninga hljómplötur.
Allnokkuð er til af upptökum í fórum
Ríkisútvarpsins sem aldrei hafa
komið út. Úpptökurnar á þessum
síðari diski spanna allan söngferil
Elsu, 1937 til 1962. Pétur Pétursson
og Bjarki Sveinbjörnsson fjalla um
Elsu í stuttum greinum í bæklingi
sem fylgir disknum.
Útgefandi er Smekkleysa. Um-
sjón útgáfu: Vala Kristjánsson og
Trausti Jónsson. Afritun annaðist
Þórir Steingrímsson á Tæknideild
Ríkisú tvarpsins.