Morgunblaðið - 29.11.2000, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Átta verkefni með ís-
lenzkri aðild styrkt
Ljósmynd/Pétur Ingi Björnsson
Atriði úr sýningu Leikfélags Sauðárkrúks, Nornin Baba Jaga.
Sú vonda og sú
vinnusama
EVRÓPUSAMBANDIÐ veitir í ár 8
menningarverkefnum, sem Island á
aðild að, styrki úr menningaráætlun
Evrópusambandsins - Menning 2000.
Styrkirnir nema um 60 milljónum
króna. Islendingar eru í forsvari fyrir
3 verkefnum.
Alls eru veittar 34,5 miUjónir evra
(um 2,6 milljarðar ísl. kr.) til 231 verk-
efnis.
íslendingar eru í forsvari fyrir eft-
irfarandi 3 verkefni sem hljóta styrk í
ár: Leikhópurinn Fljúgandi fiskar, í
samstarfi við Leikfélag íslands, Þjóð-
leikhúsið og Stöð 2, til að setja upp
nýstárlega uppfærslu á Medea eftir
Evripídes í leikgerð Ingu Lísu
Middleton og Þóreyjar Sigþórsdótt-
ur.
Listamenn og stofnanir frá Finn-
landi og Bretlandi taka þátt í upp-
færslunni og verður sýningin einnig
sýnd í þeim löndum. Verkið var ný-
lega frumsýnt í Iðnó.
Sjálfstæðu leikhúsin til að halda
evrópska listaþingið IETM, sem fór
fram í Reykjavík dagana 5.-8. októ-
ber sl. Belgía, Danmörk og Austur-
ríki stóðu að umsókninni ásamt ís-
landi en þátttakendur á þinginu voru
frá flestum löndum Evrópu en einnig
frá Bandaríkjunum, Kanada, Túnis
og Israel.
Bókaútgáfan Fjölvi til að þýða fjög-
ur evrópsk bókmenntaverk: E1 in-
viemo en Lisboa eftir A. Munoz Mol-
ina, Unfinished Tales of Numenor
and Middle-Earth eftir J.R.R. Tolk-
ien, Vissi d’amore eftir P. Capriolo og
O Vale da Paixao eftir L. Jorge.
Finnska útgáfúfyrirtækið Oy Like
Kustannus LTD hlýtur styrk tii að
þýða Norðurljós eftir Einar Kárason.
Bókakynning í
Kaffíleikhúsinu
KYNNING á nýjum bókum hins nýja
bókaforlags Sölku verður í Kaffíleik-
húsinu í Hlaðvarpanum í kvöld, mið-
vikudagskvöld, kl. 20.30. Lesið verður
upp úr þremur nýjum þýðingum. Þær
eru Kossinn eftir Kathryn Harrison,
A lausu eftir sænska kímniskáldið
Marianne Eilenberger og Fegraðu líf
þitt eftir Victoriu Morgan.
Enn fremur verður lesið upp úr
Matarsögum en í þeirri bók segja 17
þekktar íslenskar konur ýmsar
skemmtilegar eldhússögur og gefa
jafnframt margvíslegar uppskriftir.
Þá munu söngkonurnar Sigrún
Hjálmtýsdóttir og Margrét Pálma-
dóttir taka nokkur lög fyrir gesti en
báðar standa þær að útgáfu nýrra
hljómdiska fyrir þessi jól.
Bækur
S a g n a |i æ 11 i r
GÍSLI HELGASON í
SKÓGARGERÐI
Austfirðingaþættir og aðrar frá-
sagnir. Indriði Gíslason bjó til
prentunar. Mál og mynd, 2000,407
bls.
FYRIR allmörgum árum (1949)
kom út dálítið kver, Austfirðinga-
þættir (146 bls.) eftir Gísla Helgason,
bónda í Skógargerði á Fljótsdalshér-
aði. Bók sú hafði að geyma fjórtán
frásöguþætti. Stundum hef ég einnig
rekist á frásagnir eftir hann á liðnum
árum, t.a.m. í Göngum og réttum og
Múlaþingi. Kunnugt var mér því um
að þessi austfirski bóndi gat gripið til
pennans. Á óvart kom mér þó að rit-
smíðar hans, allar á einn stað komnar,
fylltu fjögur hundruð þéttprentaðar
blaðsíður. Indriði, sonur höfundar,
hefur safnað saman og búið til prent-
unar allt þetta efni. Er það býsna
margbreytilegt, en fjallar þó allt um
austfirskt mannlíf. Lífskjör, búnaðar-
hætti, ferðavolk, svo og minningabrot
Verkefni með þátttöku
Islendinga
íslendingar taka þátt í eftirfarandi
5 verkefnum sem hljóta styrk í ár:
Trans Dance Europe, danshátíð
menningarborga Evrópu, til að setja
upp og sýna í Avignon, Bergen, Bol-
ogna, Brussel, Helsinki, Prag og
Reykjavík.
Islenski dansflokkurinn tekur þátt
í verkefninu. Markmiðið með hátíð-
inni er að leiða saman nýja strauma
og gefa mynd af því sem er að gerast í
evrópskri danslist á árinu 2000. Dans-
flokkamir eru ólíkir og sýna allt frá
óformlegu hiphoppi til hefðbundins
nútímadans. Danshátíðin var í
Reykjavík um mánaðamótin októ-
ber-nóvember.
Walk About Stalk er verkefni unn-
ið af listamönnum úr þremur ólíkum
listgreinum: byggingarlist, tónlist og
dansi. Listamennimir koma frá Belg-
íu, íslandi, Noregi og Finnlandi. Hug-
myndir frumbyggja Ástralíu um
„walkabout" og sameiginlegur áhugi
og hrifning hópsins á kvikmyndinni
„Stalker" eftir Tarkowsky vom út-
gangspunktar verksins. Um var að
ræða innsetningar og sýningar sem
vom á Vindhátíð menningarborgar
Reykjavíkur í september síðastliðn-
um.
Minjasafn Austurlands tekur þátt í
verkefninu „Aðferðir og afurðir með
tilliti til menningararfs" - Culturally
Aligned Product and Processes
Capps ásamt aðilum frá Bretlandi,
Danmörku, Finnlandi, Grikklandi og
Irlandi.
Framlag Minjasafns Austurlands
verður að rannsaka fomar aðferðir
höfundar. Skemmst er frá að segja að
bók þessi iðar af mannlífi, einkum frá
nítjándu öld og frá fyrri hluta þeirrar
tuttugustu. Margar em mannlýsing-
ar snjallar og hnitmiðaðar og per-
sónur sumar æði skrítilegar í háttum.
í upphafi bókar ritar Indriði um
höfundinn, ætt hans og uppvöxt, bú-
skap og ritstörf. Þá gerir hann og
grein fyrir útgáfunni. Að öðm leyti
skiptist bókin í þrjá aðalhluta: Minn-
ingabrot og aðrar frásagnir; minnis-
stæðir samtíðarmenn og af fyrri tíðar
mönnum. Hverjum hluta fylgja marg-
ar aftanmálsgreinar, þar sem ýmsar
gagnlegar skýringar er að finna. Að
lokum em skrár yfir mannanöfn, sem
em að vonum mjög mörg, hestanöfn,
bókmenntaverk og (þjóð)sagnaper-
sónur, nöfn á stöðum, húsum og öðr-
um vistarverum, önnur nöfn, heim-
ildaskrá sundurliðuð og loks mynda-
skrá. Þetta rek ég svo ítarlega, því að
við útskurð og gerð bygginga úr torfi
og timbri. Rannsóknimar beinast að
því að hægt verði að kenna aðferðim-
ar ungmennum í gegnum hagnýt
verkefni og þannig halda arfleifðinni
lifandi. Aðstandendur verkefnisins
munu síðan standa saman að útgáfu
handbókar.
Goðsagnir kynntar
Norræna húsið ásamt fleiri íslensk-
um stofnunum og vísindamönnum
taka þátt í verkefninu A Europe of
Tales - A new media programme of
European myths and legends for
cultural education sem Finnar stýra.
Frakkar og ítalir taka einnig þátt í
því. Markmiðið með verkefninu er að
kynna goðsagnir og þjóðsögur land-
anna ungmennum og bömum á að-
gengilegan og skemmtilegan hátt á
Netinu. Hlutur Islands verður að
kynna goðsagnir Snorra Eddu og
Eddukvæða.
Sjómipjasafn Þjóðminjasafnsins
tók þátt í verkefninu „Fólk og bátar í
norðri“ - People and Boats in the
North of Europe ásamt Svíum, Dön-
um, Finnum, Færeyingum og Norð-
mönnum. Verkefnið var óvenjuleg
sýning á gömlum trébátum frá öllum
Norðurlöndunum, Eistlandi og Hjalt-
landi. Hún var sett upp um borð í
flutningaskipi sem síðastliðið sumar
heimsótti ellefu hafnir í sex löndum.
Flutningaskipið lá í Reykjavíkurhöfn
í júní síðastliðnum og vakti sýningin
athygli. Fjöldi viðburða var tengdur
sýningunni: farið var í hópsiglingu á
gömlum bátum, boðið upp á þjóðlega
rétti, sýnd bátasmíði og flutt tónlist
tengd strönd og hafi, svo fátt eitt sé
nefnt.
til mikillar fyrirmyndar er það, eins
og raunar öll útgerð þessarar bókar.
Fyrsti hlutinn hefst á þætti um íoð-
ur höfundar, Helga Indriðason,
bónda í Skógargerði, ætt hans, upp-
vöxt og búskap. Þá er þáttur er nefn-
ist Minningar úr Möðruvallaskóla, en
þar dvaldist Gísli við nám í tvo vetur
um aldamótin. Hann var þar einmitt
þegar skólahúsið brann og segir frá
þeim atburði. Fróðlegar eru og frá-
sagnir hans af kennurunum, einkum
Ólafi Davíðssyni, Halldóri Briem,
Stefáni Stefánssyni og Hjaltah'n
skólastjóra. Þá koma margir stuttir
frásagnarþættir, margir hveijir allr-
ar athygli verðir, þó að of langt sé að
staldra við þá. ÁÍlmargar frásagnir
eru af kaupstaðarferðum. Þar var
hinn erfiða fjallveg Fjarðarheiði að
fara og urðu sumar ferðirnar æði
harðsóttar og kostuðu stundum
mannslíf.
LEIKLIST
L e i k f é I a g
Sauðárkróks
NORNIN BABAJAGA
Höfundur: Jevgení Schwartz.
Þýðandi: Ingibjörg Haraldsdóttir.
Leikstjóri: Skúli Gautason.
Sunnudagurinn 19. nóvember 2000.
RÚSSNESKA leikskáldið Jevgení
Schwartz er meistari í þeirri list að
færa gömul ævintýri í leikbúning og
gefa þeim nýjar víddir um leið. Hér
er á ferðinni rússneskt ævintýri um
nomina illu, Böbu Jögu, og viðskipti
hennar við fjölskyldu eina, ekkjuna
Vassilísu og tápmikla syni hennar
þrjá. Þegar leikurinn hefst hefur hún
hneppt tvo þeirra í álög, breytt þeim í
tré, og móðirinn hefur leitað þeirra æ
síðan. Hún ræður sig í vinnu hjá
nominni með þeim skilmálum að
hrósi húsmóðirin henni fyrir störfin
verða drengimir frelsaðir. Hún vinn-
ur sín óvinnandi verk með prýði og
nýtur aðstoðar þriggja dýra sem
einnig em í vist hjá Böbu Jögu. Þriðji
sonurinn kemur á vettvang og málin
stefna í hnút, en vitaskuld endar æv-
intýrið eins og rétt er og skylt.
Leikfélag Sauðárkróks teflir hér
fram, ef marka má leikskrá, fremur
óreyndum leikhóp. Hæfileikar em þó
greinilega fyrir hendi því öllum tekst
í öðmm hlutanum, Minnisstæðum
mönnum, em frásagnaþættir um
marga menn, sem höfundur kynntist,
s.s. Runólfur Bjamason í Hafrafelli,
Jósep Axfirðingur, Ekkjufellsbræð-
ur, Eðvald Eyjólfsson póstur og
Steindór póstur Hinriksson frá Dal-
húsum. Sá þáttur er lengstur og
einkar skemmtilega skrifaður. Þessu
til viðbótar em einir tólf þættir um
menn misjafnlega langir. Margir
myndu kannski staldra helst við frá-
sagnir um Pál skáld Ólafsson. Þar em
ýmsar missagnir leiðréttar og skáld-
skapur birtur, sem útundan hefui-
orðið.
I síðasta bókarhluta segir frá fyrri
tíðar mönnum. Sumir þeirra lifðu þó
fram undir aldamótin nítján hundmð.
Em það níu þættir mislangir og ítar-
legir. Er þar margt góðra bita.
Eg hygg að margir, sér í lagi Aust-
firðingar, taki þessari bók fegins
hendi. Höfundur skrifar lipran stíl og
er hispurslaus og óhræddur við að
segja kost og löst á mönnum. Atvika-
lýsingar sumar em bráðskemmtileg-
ar. Það hefur síður en svo verið deyfð-
ardmngi yfir mannlífi þar eystra fyrr
átíð.
Sigurjón Björnsson
að móta skýrar persónur og gefa
þeim sjálfstæðan lit innan sýningar-
innar. Mikið mæðir á Ásu Björgu
Ingimarsdóttur og Sigurlaugu Vor-
dísi Eysteinsdóttur í hlutverkum
Böbu Jögu og Vassilísu. Báðar gerðu
þær vel, og það sama má segja um
köttinn Kötju sem María Markovic
gerði eins kattarlega og verða má,
auk þess sem búningur hennar og
andlitsgervi var listavel útfært.
En þó hver og ein persóna sé góð
verður lítið líf á sviðinu ef samskiptin
em ekki skýr. Hér hefði leikstjórinn,
Skúli Gautason, að mínu viti mátt
vinna betur. Of oft vom staðsetning-
ar ómarkvissar og óþarflega mörg
lykilaugnablik fóm forgörðum án
þess að viðbrögð og afstaða persón-
anna væri ljós. Sérstaklega á þetta
við um samskipti fólks og dýra við
nomina. Baba Jaga er mikið illyi-mi
og hefur örlög þeirra allra að ein-
hverju leyti í hendi sér. Hins vegar
örlaði varla á hræðslu eða virðingu
fyrir valdi hennar hjá þeim. Þetta
gerði Ásu Björgu nokkuð erfitt fyrir
að skapa ógn meðal leikhúsgesta,
enda gömul sannindi að vald og
myndugleiki á sviði em búin til af
mótleikurunum. Það er kannski skilj-
anleg ákvörðun að leggja mesta rækt
við einstakar persónur þegar óvanir
leikai-ar eiga í hlut, en mig gmnar að
vel hefði mátt ná lengra með sýning-
una sem heild.
Ógetið er þáttar brúðuleikhússins
í sýningunni, en því er beitt á afar
hugvitsamlegan hátt og gleymist
seint.
Það er rússneskt yfirbragð á sýn-
ingunni. Leikmynd, búningar (sum-
ir) og tónlistin ýta undir þá stemmn-
ingu. Og margt er framandlegt í
verkinu sjálfu, kringumstæðum og
tilsvömm. Fyrir vikið verður allt enn
ævintýralegra.
Leikfélag Sauðárkróks hefur eflt
liðsstyrk sinn með þessari sýningu
og vonandi halda allir þátttakendur
áfram að glíma við leiklistina, þangað
eiga þeir fullt erindi.
Þorgeir Tryggvason
Rósa sýnir í
Galleríi
Nema hvað
SÝNING Rósu verður opnuð í
Galleríi Nema hvað á Skóla-
vörðustíg á föstudaginn kl 16.
Sýningin er opin daglega
kl.14-18 en henni lýkur mið-
vikudaginn 6. desember næst-
komandi.
Nytjalist úr náttúrunni
í Stykkishólmi
FARANDSYNINGIN Nytjalist úr
náttúranni verður opnuð í Norska
húsinu í Stykkishólmi annað kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 20.
Markmið sýningarinnar er að sýna
það besta af nytjalist samtímans.
Hlutimir vom alhr sérhannaðir fyrir
þessa sýningu. Lögð er áhersla á að
samtvinna góða hönnun, hugvit og
gott handverk. Þema sýningarinnar
er vatn.
Sýningin er framlag Handverks og
hönnunar til dagskrár Reykjavíkur -
menningarborgar Evrópu árið 2000.
Þátttakendur em: Ánna Sigríður
Hróðmarsdóttir, Amdís Jóhanns-
dóttir, Bergþóra Guðnadóttir, Brita
Kristina Berglund, Brynja Baldurs-
dóttir, Dýrfinna Torfadóttir, Elísabet
Ásberg, Georg Hollanders, Guðbjörg
Kr. Ingvarsdóttir, Guðrún Indriða-
dóttir, Helga Kristín Unnarsdóttir,
Hrönn Vilhelmsdóttir, Jónas Bragi
Jónasson, Lára Gunnarsdóttir, Ólöf
Matthíasdóttir, Lydia Jósafatsdóttir,
Margrét Adolfsdóttir og Leo Santos-
Shaw, Margrét Guðnadóttir, Margrét
Jónsdóttir, Philippe Ricart, Pia Rakel
Sverrisdóttir, Ragnheiður Guð-
mundsdóttir, Signý Ormarsdóttir,
Sigríður Anna Sigurðardóttir og Þor-
björg Valdimarsdóttir.
Sýningin er opin alla daga kl. 16-18
og stendur til 3. desember.
Sýningin er styrkt af Reykjavík -
menningarborg Evrópu árið 2000.
Austfírskur
fróðleikur