Morgunblaðið - 29.11.2000, Blaðsíða 42

42 MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ALÞINGISMENN
eru þessa dagana að
leggja síðustu hönd á
fjárlög fyrir árið 2001
og þar með m.a. að
ákveða þjónustustig
Landspítala - háskóla-
sjúkrahúss. Ef svo fer
sem horfir mun þjón-
hasta spítalans dragast
enn saman með til-
heyrandi lengingu
biðlista. Þjónusta
sjúkrahússins varðar
stóran hluta lands-
manna og því mikil-
vægt að þeir setji sig
inn í stöðu þess.
Stjórnarnefnd spítal-
ans hefur að undanförnu fjallað ítar-
lega um fjánnál og þjónustu spíta-
lans og er staðan þessi.
Samdráttur á árinu 2000
I upphafí árs 2000 var ljóst að fjá-
veitingar til sjúkrahúsanna í
Reykjavík, Landspítala og Sjúkra-
^húss Reykjavíkur dygðu ekki til að
nalda þjónustu spítalanna óbreyttri
m.v. árið 1999. Um 500 milljónir
vantaði upp á að mati millistjórn-
enda spítalans, yfirmanna lækninga
og hjúkrunar. Ný stjórnarnefnd
spítalanna sem skipuð var 6. janúar
árið 2000 átti því ekki annars úr-
kosti, en að óska eftir niðurskurðar-
tillögum frá stjómendum sjúkra-
húsanna. Þegar síðan fram komu í
lok janúar tillögur um lokanir deilda
og samdrátt í þjónustu tiltekinna
starfssviða, virtust heilbrigðisráð-
' herra, fjárlaganefndarmenn og al-
mennir þingmenn koma af fjöllum.
Þeir virtust í góðri trú um að nýsa-
mþykkt íjárlög fyrir spítalana tvo
þýddu ekki samdrátt í þjónustu
þeirra. Ekki skal ég draga þá góðu
trú í efa, en grein þessi er m.a. skrif-
uð til að þess að í þetta sinn liggi
ljóst fyrir hvaða afleiðingar sam-
þykkt fyrirliggjandi fjárlaga-
frumvarps hafi fyrir þjónustu hinna
sameinuðu sjúkrahúsa, Landspítala
- háskólasjúkrahúss.
Þrátt fyrir samdrátt
í þjónustu spítalanna
tveggja árið 2000, með
tilheyrandi lengingu
biðlista á nær öllum
starfssviðum, frestun
ýmissa viðhalds og
stofnútgjalda, hefur
ekki tekist að láta enda
ná saman. Rekstrar-
uppgjör fyrir fyrstu
níu mánuði ársins sýn-
ir um 375 milljóna
króna halla, sem er um
2,7% af heildarfjár-
veitingu. Meginskýr-
ingar eru m.a. verð-
hækkanir lyfja,
læknis- og hjúkrunar-
vara umfram forsendur fjárlaga
(um 8% hækkun í stað 3% í forsend-
um fjárlaga), aukið álag á bráða-
deildir, m.a. vegna fleiri og alvar-
legri slysa, en bráðasjúklingar vega
þyngst í starfseminni með 63-80%
legudaga sjúkrahússins. Einnig hef-
ur fæðingum fjölgað. Sjúkrahúsin
tvö voru sameinuð á árinu, án þess
að í fjárlögum væri gert ráð fyrir
kostnaði við sameininguna. Þess má
geta að fram hefur komið að sam-
eining Landsbanka og Búnaðar-
banka muni í upphafi kosta tólf
hundruð milljónir, sem síðan muni á
lengri tíma skila sér í hagkvæmari
rekstri.
Lengri biðlistar
Sumt í rekstri spítala er þess eðlis
að því verður hvorki slegið á frest,
né það lagt niður. Bráðaþjónusta,
sem ekki getur beðið hefur orðið
vaxandi hlutfall starfseminnar, s.n.
valaðgerðum og -rannsóknum
fækkar og biðlistar lengjast. Þannig
biðu um 5.000 manns eftir aðgerð-
um og rannsóknum á Landspítala í
október sl.
Hér ber að geta þess að biðlistar
eru misalvarlegir. Sumir geta sett
sjúklinga í aukna lífshættu, eins og
biðlistar eftir hjartaaðgerðum. Þar
er fólk tekið inn eftir alvarleika
veikinda (um 40-50% aðgerða eru
s.n. flýtiaðgerðir, en eðlilegt hlutfall
þykir um 20%), en ástand hinna sem
bíða getur versnað, auk þess sem
biðin takmarkar vinnugetu, líðan
versnar og almenn lífsgæði þeirra.
Eftir opnum hjartaaðgerðum bíða
nú 65 manns, 32 eftir krans-
æðavíkkunn, auk 190 sem bíða eftir
hjartaþræðingu, en um 'A þeirra
sem fer í þræðingu þarf síðan á að-
gerð að halda. Annar alvarlegur, en
þó ekki lífshættulegur biðlisti er eft-
ir s.n. liðskiptaaðgerðum. Þar bíða
nú um 350 manns, sem er um árs
afkastageta spítalans miðað við nú-
verandi fjárveitingar og bið flestra
því um eitt ár. Þeir einstaklingar
hafa oft mjög skerta starfsgetu, eru
á lyfjum og með mikla verki. Um
260 manns bíða eftir þindarslitsað-
gerðum, sjúkdómur sem veldur
m.a., bakflæði. Sumir þeirra þurfa
að bíða allt upp í tvö ár. A meðan ét-
ur lyfjakostnaður þeirra upp að-
gerðakostnaðinn, sem síðan þætist
við, auk mikila óþæginda þessara
sjúklinga. Fjórði biðlistinn sem má
nefna er biðlisti eftir augnaðgerð-
um. Þar bíða nú hátt í 600 manns, en
voru í lok árs 1999 tæplega 400, en
sjúklingahópurinn hér stækkar með
fjölgun þeirra sem eldri eru. Að
hluta er þetta fólk sem bíður eftir
augasteinsaðgerðum og á á hættu
að verða blint. Nefna má aðra bið-
lista eins og barna- og unglingageð-
deildar, en þar bíða nú um 130 börn
og unglingar eftir þjónustu.
Óþarft er að fjölyrða um samfé-
lagslegan kostnað vegna þessara
biðlista. Þetta fólk er áreiðanlega
flest reglulega hjá sérfræði- og
heimilislæknum, sem ríkið kostar.
Kostnaður fellur hins vegar ekki
ekki bara á ríkið, heldur einnig fyr-
irtækin í landinu, einstaklingana
sjálfa og fjölskyldur þeirra. Svo
ekki sé minnst á þjáningar og önnur
skert lífsgæði þeirra sem í hlut eiga
Niðurskurðartillögur Alþingis
Nú liggja fyrir fjárlagatillögur
fyrir árið 2001. Heildarfjárveiting
til Landspítala er tæpir 20 milljarð-
Landspítali
Telja þingmenn að í
góðæri með 30 milljarða
tekjuafgangi, spyr Mar-
grét S. Björnsdóttir,
vilji skattgreiðendur að
ríkið lengi enn biðlista á
Landspítala?
ar króna. Að mati stjórnenda spítal-
ans vantar um 600 miljónir upp á til
að hægt verði að halda starfsemi
óbreyttri m.v. árið 2000 og enn
meira eigi að miða við árið 1999, eða
reyna að grynnka á biðlistum. Til
viðbótar kemur svo halli ársins
2000, sem vonandi verður leystur í
fjáraukalögum fyrir árið 2000.
Stjórnendur spítalans hafa gert
bæði ráðherra, heilbrigðis- og
trygginganefnd Alþingis og
fjárlaganefnd Alþingis grein fyrir
þessari stöðu, en þar eiga allir þing-
flokkar fulltrúa. Ríkisstjórnarmeiri-
hluti heilbrigðis- og trygginga-
nefndar virðist því miður ekki telja
neina ástæðu til breytinga á
fjárlagafrumvarpinu, ef marka má
álit meirihluta nefndarinnar til
fjárlaganefndar dagsett 20. nóvem-
ber sl. Þingmenn stjórnarandstöðu í
nefndinni taka hins vegar undir ósk-
ir stjórnenda Landspítala.
Málið er nú á valdi fjárlaganefnd-
ar Alþingis og ríkisstjórnarmeiri-
hluta Alþingis, en fjárlagafrum-
varpið verður næst rætt á Alþingi á
morgun fimmtudag. Stjórnendur
Landspítala hafa kynnt ráðherra og
fjárlaganefnd, að verði frumvarp til
fjárlaga lýrir árið 2001 samþykkt
óbreytt, sé óhjákvæmileg að grípa
þegar til niðurskurðar í þjónustu
spítalans. Þær leiðir sem til greina
komi séu fækkun starfsfólks, lokun
deilda eða undirstofnana, aðgangur
sjúklinga verði takmarkaður, lyfja-
notkun á sjúkrahúsinu dregin sam-
an eða dregið úr kennslu og þjálfun
nemenda. Hinn kosturinn sé stór-
aukin gjaldtaka af sjúklingum.
Aukinn niðurskurður
á þjónustu
Fyrir Alþingi liggur nú fjárlaga-
frumvarp sem gerir ráð fyi’ir um 30
milljarða króna tekjuafgangi á
rekstrargrunni og hreinum láns-
fjárjöfnuði um 35 milljörðum króna,
en sú tala segir til um, að hve miklu
leyti hægt er að ráðstafa tekjum
ríkisins til greiðslu skulda eða frek-
ari verkefna. Skuldir ríkissjóðs, sem
hlutfall af þjóðarframleiðslu (um
39%) eru hins vegar hér lægri, en í
flestum þeim löndum, sem við ber-
um okkur saman við. Við búum enn-
fremur sem stendur við mjög góða
afkomu þjóðarbúsins í heild.
Alþingismenn, eins og fulltrúar í
stjórnarnefnd Landspítala eiga að
gæta hagsmuna almennings í land-
inum. Telja þingmenn virkilega að
það sé vilji íslenskra skattgreið-
enda, við þær efnahagaðstæður sem
hér er lýst, að lengja enn biðlista
Landspítala eftir lækningum við al-
varlegum sjúkdómum, bæði líkam-
legum og andlegum.
Vilja þingmenn e.t.v. með þessu
skapa jarðveg fyrir kröfur þeirra
efnameiri í landinu, sem nú eru
farnar að heyrast frá læknum í
Sjálfstæðisflokknum, að sett verði
upp einkarekin sjúkrahús. Sjúkra-
hús, sem væntanlega eins og hinir
svo nefndu einkaskólar hér á landi,
fái jafnmikið frá ríkinu og opinberu
sjúkrahúsin, en rukki svo ofan á það
upphæðir að eigin geðþótta, af þeim
sjúklingum sem þannig geta keypt
sig út úr löngum, þjáningarfullum
og stundum lífshættulegum biðlist-
um okkar hinna. Einkaspítala, sem
geti á þeim ójafnræðisgi-unni keypt
upp færasta starfsfólkið, hafnað
vandasömustu eða erfiðustu sjúkl-
ingunum, ráðið sínum vakta- og
vinnutíma og varpað ábyrgð á
kennslu íslenskra heilbrigðisstétta
yfir á vanbúna ríkisspítala. Allt und-
ir yfirvarpi frelsis og hagkvæmni.
Ég trúi því ekki að óreyndu að
þetta sé framtíðarsýn þingmanna
og þeir vilji stuðla að slíku með enn
lengri biðlistum eftir þjónustu
Landspítalans. 5.000 sjúklingar á
biðlistum er þegar of mikið.
Höfundur er fulltrúi í
stjórnarnefnd Landspítala.
Vilja þingmenn lengja enn bið-
lista og loka fleiri deildum?
Margrét S.
Björnsdóttir
Tilboðsverð
11.997,
Traustur
staflanlegur
stóll með -
nfðsterku ..
áklæði a
EG Skrifstofubúnaður ehf.
Ármiila 20 sími 533 5900 fax 533 5901
Sjengjinierasettu
g^pskn bómutt með
atinátero
bkólavörðustíg • 21simi 551 4050 •Rcikjavik
Stoke, DV og
samhengi hlutanna
SÍÐASTLIÐINN
föstudag birtist í DV
umfjöllun um málefni
íslendingaliðsins
Stoke City. Þótt sumt
sé ekki svaravert,
verður stundum ekki
komist hjá því að
benda á samhengi
hlutanna. Annars gætu
tilhæfulausar dylgjur
orðið til þess að
grandalausir gerðu sér
margvíslegar ranghug-
myndir.
Á þessari umfjöllun
var að skilja að allt
væri í kalda kolum hjá
Stoke og bæri knatt-
spyrnustjóri liðsins,
Guðjón Þórðarson, meginábyrgð á
því hvernig komið væri fyrir liðinu.
Tilefni skrifanna var meint deila
milli Guðjóns og eins leikmanna
Stoke og tiltók blaðamaður nokkur
dæmi um leikmenn sem ósáttir
hefðu orðið við Guðjón á 14 ára
þjálfaraferli hans. Átti sú upptaln-
ing líklega að sýna fram á að
ómögulegt væri að leika undir
stjórn Guðjóns.
Nafnið sem vantaði
í upptalninguna
En í þessa upptalningu vantaði
nafnið sem setur umfjöllun DV í
samhengi og varpar ljósi á þær
hvatir sem liggja að
baki efnistökunum;
nefnilega nafn blaða-
mannsins sem hana
skrifar, Óskars
Hrafns Þorvaldsson-
ar. Óskar Hrafn var
leikmaður hjá KR
undir stjórn Guðjóns
Þórðarsonar á árun-
um 1994-1995 og er
það ekkert launung-
armál að samskipti
þeirra sem leikmanns
og þjálfara voru erfið.
Á forsíðu íþrótta-
blaðs DV 11. október
sl. var Guðjón Þórð-
arson kallaður
heimskingi fyrir að
gagnrýna liðsuppstillingu Átla Eð-
valdsson, landsliðsþjálfara, í leik
gegn Tékkum. Hvort sem það er
tilviljun eða ekki, þá var Óskar
Hrafn Þorvaldsson skrifaður fyrir
þeirri umfjöllun.
Það er í sjálfu sér ekki óalgengt
að menn geri upp gamlar sakir í
fjölmiðlum. Það er hins vegar eftir-
tektarvert þegar menn gera það í
krafti aðstöðu sem þeim hefur ver-
ið treyst fyrir á faglegum forsend-
um. Þar sem undirritaður hefur
starfað væri slíkt að öllum líkind-
um ávísun á uppsögn.
En því miður er uppgjör blaða-
mannsins við fyrrum þjálfara sinn
Fjölmiðlun
Því fer fjarri, segir
Borgar Þór Einarsson,
að allt sé á niðurleið
hjá Stoke,
kannski ekki hið alvarlegasta í
þessu máli. Umræddum skrifum er
leynt eða ljóst ætlað að kasta rýrð
á störf Guðjóns Þórðarsonar hjá
Stoke City og um leið að vekja efa-
semdir hjá hluthöfum í félaginu og
öðrum um stöðu og framtíð félags-
ins. Grandalausir lesendur DV sl.
föstudag hafa þannig vart komist
hjá því að álykta sem svo, að allt
væri á niðurleið hjá Stoke City. En
hverjar eru staðreyndir málsins?
Stoke City er nú í sjötta sæti
ensku 2. deildarinnar, sæti sem
gæfi rétt til þátttöku í úrslita-
keppni um laust sæti í 1. deild, og
er aðeins níu stigum á eftir toppliði
deildarinnar með einn leik til góða.
Stoke mætir á í dag [miðvikudag]
einu fremsta félagsliði Evrópu,
Liverpool, í 4. umferð ensku deild-
arbikarkeppninnar á Britannia-
leikvanginum, þar sem 28.000
áhorfendur munu fylgjast með. Þá
hefur Stoke titil að verja í bikar-
keppni neðri deilda eftir glæsileg-
Borgar Þór
Einarsson
an bikarsigur síðastliðið vor. Þetta
er knattspyrnuleg staða félagsins.
Þar að auki er ljóst, að þótt ein-
ungis sé miðað við tekjur Stoke af
bikarkeppni neðri deilda á síðasta
tímabili og tekjur af deildarbikar-
keppinni það sem af er vetrar, þá
standa þær samanlagðar undir öll-
um leikmannakaupum Stoke síðan
íslendingar keyptu meirihluta í fé-
laginu í nóvember á síðasta ári, og
gott betur. Þá hefur ársmiðasala
aukist um helming og áhorfendum
að heimaleikjum liðsins fjölgað um
þriðjung að meðaltali.
Dylgjur
valda skaða
Ef meint deila eins leikmanna
Stoke við knattspyrnustjóra fé-
lagsins er grundvöllur þeirrar
ályktunar, að allt sé í kalda kolum
hjá félaginu, þá opinberar blaða-
maður DV ótrúlega vanþekkingu
sína á ensku knattspyrnunni. Slík-
ar deilur koma upp hjá öllum fé-
lögum og lausn þeirra er hvers-
dagslegt viðfangsefni knatt-
spyrnustjóra. Það er út af fyrir sig
fréttnæmt en ekki tilefni til þeirra
ályktana sem dregnar voru í DV sl.
föstudag.
Það er því fjarri sanni að allt sé
á niðurleið hjá Stoke. En þótt um
tilhæfulausar dylgjur sé að ræða,
þá er slík umfjöllun engu að síður
til þess fallin að valda skaða í jafn-
viðkvæmum fyrirtækjarekstri og
rekstur knattspyrnufélags er. Fá-
um ætti að vera betur kunnugt um
þetta en ritstjóra DV, Óla Birni
Kárasyni, áður ritstjóra Viðskipta-
blaðsins.
Höfumlur er nemi í HÍ.