Morgunblaðið - 29.11.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 29. NÓVEMBER 2000 35
BÆKUR
Þýdd skáldsaga
Á LAUSU
eftir Marianne Eilenberger.
Þýðandi: Soffía Auður Birgisdóttir.
Útgefandi: Salka.
„ÞÚ ÁTT að vera blíð og uppörv-
andi og fá hann til að tala um sjálfan
sig og hlusta síðan á hann áhugasöm
tímunum saman.“ „Þú mátt ekki
vera kröfuhörð svo þú hrekir hann
ekki í burtu.“ „Þú átt að vera aðlað-
andi og áhugaverð en ekki krefjandi
og yfirgangssöm.“ „Þú átt að vera
kynþokkafull, góð og auðsveip ást-
kona en ekki taka frumkvæðið því þá
rænir þú hann náttúrulegu eðli.“ „Þú
mátt alls ekki láta fara með þig eins
og gólftusku því það finnst honum
leiðigjamt, en þú mátt heldur ekki
vera of ögrandi því þá áttu á hættu
að kalla fram eðlislæga árásarhvöt
hans.“ „Þú átt að vera stolt og ekki of
leiðitöm því það leiðist honum.“ (Bls.
58-59.)
Þetta eru þau ráð sem höfundur
bókarinnar ,Á lausu“ segh’ klingja
hvarvetna í eyrum þeirra kvenna
sem em lausar og liðugar í tilveranni
en álitnar á höttunum eftir maka.
Ennfremur segir hún: „Hér við bæt-
ast alls konar rannsóknir sem sýna
fram á að karlmenn vilji helst ljós-
hærðar, dökkhærðar, feitar, mjóar,
eldri eða yngri konur. Ef þú ættir að
taka mark á öllum þessum ki’öfum
þyrftirðu að eyða ómældum tíma í
meðferð hjá sálfræðingum og lýta-
læknum." (Bls. 59.)
Það er óhætt að segja að ,Á lausu“
sé hressileg lesning. Bókin er sögð
skáldverk sem danski blaðamaður-
inn og kímniskáldið Marianne Eilen-
berger skrifar út frá eigin reynslu en
einhvem veginn fær lesandinn það á
tilfinninguna að minna sé af skáld-
skap en reynslu í sögunni. Höfund-
urinn mélar í sundur hvert viðhorfið
á fætur öðra um það hvernig konur
Saga
hinnar
sönnu
konu
eiga að vera. Hún blæs á öll viðtekin
norm og gildi um „hina sönnu konu“
og oftar en ekki tekst henni að af-
hjúpa þær klisjur og dellumakerí
sem konum hefur verið gert að gang-
ast undir í gegnum tíðina. Klisjur
sem ganga út frá því að allar konur
vilji helst af öllu vera í hjónabandi og
era uppspretta ótal fordóma að ekki
sé talað um þá dómhörku sem ein-
hleypar konur mega þola í parasam-
félagi.
Marianne Eilenberger kemur viða
við og skoðar stöðu hinnar einhleypu
konu í tengslum við völd, kynlíf, við-
horf og væntingar, sjálfstraust, börn
og peninga. Hún bendir á óþægileg-
ar staðreyndir, eins og þær að kona
sem er á lausu sé álitin lifa villtu kyn-
lífi. „Þetta er óþolandi," segir hún og
bætir við: „Kynlíf, kynlíf, kynlíf.
Hvað með nærvera, blíðu, ást, tillits-
semi og svo framvegis?" (Bls. 43.)
Hún bendir líka á þá „tilfinninga-
áhættu" sem getur leynst í einnar
nætur ævintýram og skammvinnum
ástarævintýram og þegar upp er
staðið sé það hvorki kostur né galli
að vera á lausu, heldur val sem hefur
bæði góða og slæma kosti. Það val
þurfi þó ekkert að vera varanlegt,
heldur geti það verið tímabundið.
Hún er ekkert að skafa af hlutun-
um eða fjalla um þá undir rós, heldur
skellir viðkvæmustu leyndai-málum
fram af ferskri hreinskilni, ráðlegg-
ur konum að láta hjartað ráða för og
ef þær langi til að eignast vin, eða
kærasta, þá eigi þær ekkert að af-
saka það, eða þegja yfir því, heldur
gera það heyrinkunnugt. Það þýði
ekki að þær séu örvæntingarfullar,
heldur virkar.
Bókin er skrifuð af nokkuð mögn-
uðum húmor og flestir kaflarnii’
gætu staðið sjálfstætt sem uppi-
standsatriði. En húmorinn er notað-
ur til að varpa ljósi á fremur alvar-
legar staðreyndir. Og þótt Marianne
Eilenberger sé að afhjúpa brengluð
viðhorf til kvenna tekur hún á raun-
veralegum vandamálum, eins og ein-
semd, og segii" „En þótt einmana-
leikinn sé í sjálfu sér ekki vandamál
eingöngu ætlað einhleypum getm’
hann á vissum tímabilum verið sá
vandi sem gerir það erfiðast að vera
á lausu. Einvera getur verið lamandi
eða sá drifkraftur sem fær okkur til
að líta gagnrýnum augum á venju-
bundna tilvera okkar.“ (Bls. 15.)
Eftir lestur bókarinnar er ekki
laust við að lesandanum finnist að
hún ætti að vera skyldulesning fyrir
þá sem ekki era á lausu. Þeir sem
era á lausu þekkja margir hverjir
para- eða hjónaheiminn af eigin
reynslu en það fer hins vegar minna
fyrir því að para- eða hjónafólk hafi
minnsta skilning á heimi þeirra sem
era einhleypir - og, eins og Mari-
anne Eilenberger bendir á, era þess
vegna alls ekki lausir við alls kyns
ranghugmyndir og fordóma gagn-
vart þeirri tegund mannkynsins.
Þýðing bókarinnar er öll hin ágæt-
asta og einkar skemmtilegt hvemig
hún hefur verið staðfærð og löguð að
íslenskum veraleika. Bæði húmorinn
og alvaran færast nær lesandanum í
stað þess að vera útlenskur veraleiki
sem kemur okkur lítið við. Fyrir
bragðið er ,Á lausu“ ákaflega
skemmtileg lesning, um leið og hún
er heiðarleg og ögrandi - og fullkom-
lega tímabær.
Hún er saga hinnar sönnu konu
sem sjálf ákveður hvað hentar henni
og hvað ekki, stjórnar lífi sínu sjálf
og skammast sín ekki fýrir það.
Súsanna Svavarsdóttir
Hádramatískt ævintýri
BÆKUR
II a r n a b ó k
BENEDIKTBÚÁLFUR.
ELDÞURSARí ÁLÖGUM
Ólafur Gunnar Guðlaugsson samdi
texta, gerði myndskreytingu og sá
um umbrot. Nörhaven AS í
Danmörku sá um prentun og
bókband. Mál og menning,
Reykjavík, 2000.
Samtals 40 blaðsíður.
SAGAN hefst einn ofurvenjuleg-
an dag. Vinirnir Benedikt búálfur
og Daði dreki eru að koma úr
sundi þegar barnsgrátur heyrist í
fjarska. Tvímenningarnir ganga á
hljóðið og koma auga á lítinn há-
grátandi eldþurs. Daði verður
dauðskelkaður því að hann veit að
af eldþursum stafar gífurleg eld-
hætta. „Slappaðu af, Daði, og
hugsaðu. Þú ert dreki. Eldur getur
ekki meitt dreka. Þar að auki er
eldþursinn blautur og því mein-
laus. Hann er líka aleinn og pínu-
lítill. Við verðum að hjálpa hon-
um,“ segir Benedikt (bls. 8). Rödd
skynseminnar hefur talað og
Benedikt axlar ábyi’gð á Ara litla
eins og foreldri allt frá byrjun.
Ábyrgðartilfinningin er þvílík að
hann kennir sér sjálfum um að Ari
hafi þornað svo upp að hann
kveikti í húsinu hans og brenndi til
ösku. Benedikt veit að ekkert þýð-
ir að gráta fortíðina. Nær er að
horfa fram á veginn og hafa upp á
foreldrum Ara með hraði. Bene-
dikt gefur Ara pillu til að halda
honum blautum í hálfan dag og
biður Daða um að fljúga í sinni
fylgd með hann á bakinu til heim-
kynna eldþursanna á Eldey.
Ferðin gengur að sjálfsögðu
ekki þrautalaust fyrir sig. Þorri
þrumuský er algjört hrekkjusvín
og neyðir ferðalangana til að lenda
á Huldueyju. Eyjarskeggjar eru
ekki á þeim buxunum að leyfa eld-
þurs að vera á eyjunni og þeyta
þremenningunum aftur í flasið á
óveðurskýinu. Nú er þolinmæði
Daða á þrotum og hann gerir útaf
við Þorra með því að spúa á hann
drekaeldi. Þremenningarnir halda
ferðinni áfram þar til Daði þreytist
og ákveðið er að æja hjá gest-
risnum dvergum í Dvergafjöllum.
Númi, foringi dverganna, er boð-
inn og búinn að aðstoða við ferða-
lagið og kallar eftir aðstoð frá
risafuglinum Orra. Hann flýgur
með þremenningana á leiðarenda.
Ekki er samt sagan öll því í ljós
kemur að illgjarnir dökkálfar hafa
lokað öll eldþursabörnin inni í búri
langt niðri í jörðinni og þvingað
foreldrana til að vekja eldskratt-
ann Surt til lífsins. Að sjálfsögðu
deyja hetjurnar ekki ráðalausar,
tekst að frelsa þursabörnin og fá
foreldrana til að sjúga allan eld úr
Surti.
Eins og vænta má þegar búálf-
ur, dreki, huldufólk, dvergar,
steinormur, dökkálfar, eldþursar
og eldskrattar koma saman er sag-
an ákaflega heillandi. Hið góða og
illa tekst á með dramatískum
hætti og auðvitað hefur hið góða
sigur að lokum. Benedikt hefur
alla eiginleika hinnar ósigrandi
hetju enda er hann í senn hug-
rakkur og úrræðagóður. Hann hef-
ur meðaumkun með hinu smáa og
fellur ekki í sömu gryfju og álfarn-
ir með því að láta fáfræði aftra sér
frá því að breyta rétt. Þegar Ari
stynur upp spurningunni um hvort
vinirnir séu hræddir við hann eins
og allir aðrir útskýrir Benedikt að
eðlilegt sé að óttast hið óþekkta.
Góð ábending og alveg hreint frá-
bær að eldþursinn skuli ekki vera
ógnvekjandi heldur hegða sér eins
og lítið barn og kveikja í alveg
óvart!
Eldþursar eru bestu skinn eins
og sést best á því að þeir hafa
sjálfir ákveðið að setjast að á Eld-
ey til að meiða ekki neinn. Hvergi
eiga eldþursar betur heima eins og
kemur fram í lýsingu Ai-a litla:
„Þar eru risastór eldfjöll sem við
rennum okkur niður. Og hverirnir
sem við syndum í eru frábærlega
heitir. Eldlogar leika lausum hala
og brennisteinsilmurinn er yndis-
legur! Ekki vildi ég búa annars
staðar“ (bls. 19). Segir ekki ein-
mitt einhvers staðar: Heima er
best?
Ólafur Gunnar Guðlaugsson hef-
ur ótvíræða hæfileika til að skapa
skýrar og skemmtilegar persónur.
Söguþráðurinn er frumlegur og
boðskapnum sáð víðsvegar án
votts af predikun. Sagan er fyrst
og fremst spennandi. Eins er gam-
an að sjá hvernig texti og mynd-
skreyting spila náið saman og
hvernig hið myndræna tekur yfir-
höndina á hádramatískum stund-
um í seinni hlutanum. Opnumynd-
irnar sem og aðrar mynd-
skreytingar í bókinni eru hrein
listaverk. Reyndar voru tveir litlir
bókaoi-mar hálfhræddir við
myndaopnurnar í byrjun og þar
kemur kostur bókarinnar í saman-
burði við sjónvarpið skýrt fram.
Með því að þreifa á síðunum er
auðvelt að sannfærast um að að-
eins er um dauðar eftirmyndir að
ræða. Ef enn eimir eftir af hræðsl-
unni er einfaldlega hægt að leggja
frá sér bókina um stund. Hins veg-
ar eru engar líkur á að bókin verði
skilin lengi eftir lokuð því eins og
öll góð ævintýri seiðir Eldþursar í
álögum til sín lesandann.
Bókin er önnur bókin um Bene-
dikt búálf og ef marka má
ákveðnar vísbendingar í textanum
mega aðdáendur hans eiga von á
fleiri frumlegum og skemmtilegum
sögum um búálfinn snjalla. Gaman
verður að fylgjast með honum í
framtíðinni.
Anna G. Ólafsdóttir
Kammerkór Vesturlands.
Aðventu-
tónleikar í
Reykholts-
kirkju
ÁRLEGIR aðventutónleikar Tón-
listarfélags Borgarfjarðar, Borg-
arfjarðarprófastsdæmis og Reyk-
holtskirkju verða haldnir á
laugardag, kl. 16.
Að þessu sinni er það Kammer-
kór Vesturlands, ásamt einsöngv-
urum og hljóðfæraleikurum, sem
kemur fram á tónleikunum. Kór-
inn var stofnaður árið 1999 m.a. í
því augnamiði að veita tónlistar-
menntuðu fólki í héraði tækifæri
til að fást við metnaðarfull verk-
efni á sviði sönglistar. Meðlimir
kórsins eru 12 og stjórnandi hans
er Dagrún Hjartardóttir.
Á efnisskrá tónleikanna verða
m.a. mótettur eftir Mendelson,
Brahms og Vivaldi og tveir þættir
úr óratoríunni Messíasi eftir
Handel. Þá flytur kórinn einnig
hefðbundna og þekkta að-
ventutónlist, íslenska og erlenda.
Undirleikarar á tónleikunum
eru þau Ewa Tosik Warsawiak og
Zbigniew Dubik sem leika á fiðlur,
Ásgeir Steingrímsson, trompet, og
Jacek Tosik Warsawiak, orgel.
Þetta samstarfsverkefni Tónlist-
arfélags Borgarfjarðar, Borgar-
fjarðarprófastsdæmis og Reyk-
holtskirkju er fastur liður í
menningarlífi í héraðinu og hefur
ávallt hlotið góðar undirtektir.
Nýjar bækur
• ÚT er komin bókin Nancy á
krókódflaeyjunni, 2. útgáfa, eftir
Carolyn Keene. Eiríkur Baldvins-
son þýddi.
í þessari bók leggja Nancy og
stallsystur hennar leið sína til
Flórída til að rannsaka dularfulla
atburði á krókódílabúgarði. Strax í
upphafi ferðar er þeim rænt en
þær sleppa naumlega úr prísund-
inni. Það er ljóst að stjórnendur
búgarðsins hafa óhreint mjöl í
pokahorninu og sjálfir eru krókó-
dílarnir engin lömb að leika sér
við. Hver æsilegi atburðurinn rek-
ur annan og oft komast vinkon-
urnar í mikla hættu en vegna út-
sjónarsemi og snarræðis Nancyar
fer allt vel að lokum og illþýðið
fær makleg málagjöld.
Útgelandi er Skjaldborg ehf.
Bókin er 111 bls. Verð: 1.980
krónur.
• ÚT eru komnar bækurnar
Malla fer í leikskóla og Malla fer
í sund eftir Lucy Cousins.
Bækurnai’ fjalla um Möllu mús
sem börnin þekkja úr sjónvarpinu.
Með því að lyfta flipa eða toga í
sepa eru börnin í leik með Möllu
við að mála og leika sér eins og
börn gera í leikskóla. Eða þau
hjálpa henni úr fötunum og í
sundbolinn áður en hún hoppar út
í laugina.
Útgefandi er Æskan ehf. Bæk-
urnar eru 16 bls. hvor. Bækurnar
eru prentaðar í Kólumbíu, band er
handunnið í Ekvador. Þær kosta
790 krónur hvor.
Herrakuldaskór
stærðir 40 - 46.
Kvenkuldastígvél
stærðir: 36 - 42.
Herrakuldaskór
stærðir 40 - 46.
Næg bílastæði
Opið alla virka daga frá kl. 8:00-18:00
og laugardagurinn 2.des frá kl. 10:00-18:00.
Kvenkuldaskór.
stærðir 37 - 42
Grandagarði 2 | Reykjavík | simi 580 8500
Kuldaskór