Morgunblaðið - 22.12.2000, Síða 54

Morgunblaðið - 22.12.2000, Síða 54
54 FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2000 MORGUNBLAÐIÐ UMRÆÐAN V erslunin er í sókn VERSLUN á Islandi er í sókn- arhug bæði á heimamarkaði og í út- löndum. Breytingar í rekstri og aðr- ar markvissar aðgerðir eru að skila árangri. Dagvöruverslunin I dagvöruverslun er verðsam- keppnin mest og hefur hún leitt til þess að matvörur og vörur til dag- legra heimilisnota hafa lækkað tölu- vert í verði. Mikið var rætt um verð matvöru fyrr á árinu, það talið of ' 'hátt á íslandi og versluninni kennt um þetta. Þessi umræða og skoðun á málinu hefur leitt í ljós að verð matvara hefur hækkað þrisvar sinn- um hægar en vísitala neysluverðs á Islandi á þessu ári. Beinn verðsam- anburður á milli landa er varasamur þar sem mismunandi rekstrarum- hverfi getur valdið misjafnri tekju- þörf fyrirtækja. Kostnaðarmyndun í matvöruverslun er þannig að um 60% eru innlend aðföng, 20% erlend aðföng (mest keypt í Evrópumynt- um), 10% laun og 10% húsnæðis- kostnaður, annar innlendur kostn- aður og afskriftir. Þorri innlendu aðfanganna eru íslenskar landbún- ^aðarvörur og því skiptir mestu um ■* þróun matvöruverðs hvemig verð þessara aðfanga þróast. Ef litið er á styrkjakerfi íslensku landbúnaðar- varanna þá sýnir skýrsla OECD frá því í júní sl. að neytendur greiða um 1% af vergri landsframleiðslu (6.204 milljónir árið 1999) með landbún- aðarvörum í vömverði og sem skatt- greiðendur síðan svipaða upphæð (6.809 milljónir 1999) til að viðhalda landbúnaðarframleiðslunni. Samtals nema þessar ársgreiðslur nú um 2% af vergri landsframleiðslu. Óhag- ræðið af því innflutningskerfi sem ' verslunin býr við varðandi innflutn- ing grænmetis og land- búnaðarvara hefur jafnframt orðið Ijósara. Áhrifin á verð matvæla á íslenskum smásölu- markaði era augljós, - þau hækka verðið. Sérvöruverslun í sókn Samþjöppun og fækkun fyrirtækja hef- ur verið einna mest áberandi í dagvöra- versluninni en svipuð þróun er einnig í sér- vöranni. Ferðalög ís- lendinga og þekking á verslun aukast og við- mið neytenda um þjónustu, vöraval og verð í verslun breytast. Neyt- endur verða kröfuharðari og versl- unin svarar með ýmsum breyting- um sem gera henni kleift að rækja þjónustuhlutverk sitt í takt við þarf- ir neytenda. Sérvöraverslunin hefur jafnframt lagt sig fram um að ná meiri verslun inn í landið, bæði með því að sinna þörfum heimamarkað- arins vel og eins með því að auka verslun við útlenda ferðamenn. Mik- ill árangur hefur náðst í ferða- mannaverslun og salan er að verða veigamikill þáttur í rekstri þeirra verslana. Hún nemur um 2 millj- örðum á ári án vsk. sem er rúmlega eitt prósent af heildar smásöluversl- un. Allt að fimmtungs aukning í þessari vörasölu á milli ára er stað- festing á ágæti íslenskra verslana, vöraframboði, gæðum og vöraverði. Útlendir ferðamenn staðfesta þetta í viðtölum og nefna jafnframt ein- stök þægindi af hinu mikla framboði alþjóðlegrar merkjavöra á litlu svæði í Reykjavík. Talið er að enn sé hægt að sækja meiri tekjur til þess- ara viðskiptavina og það ætlar íslensk verslun sannarlega að gera. Verslunin hefur ár- lega kynnt heima- markaðinum þennan góða árangur og hvatt landsmenn til að þekkja það sem inn- lend verslun hefur á boðstólum áður en þeir fiykkjast í haust- ferðir til nágranna- landa. Aður vora þess- ar ferðir mikið notaðar til innkaupa, en nú hafa flestir áttað sig á því að tím- anum er betur varið til annarra hluta þar sem ávinningur er oft lítill eða enginn af innkaupum ytra. Nú þykir það fremur kjánalegt að segja Viðskipti Áhrif íslensks atvinnu- lífs þurfa að vera meiri, segir Sigurður Jónsson, á vettvangi stofnana og ráða í Brussel. frá innkaupum í slíkum borgarferð- um. I nýlegri verðkönnun sem Morgunblaðið gerði og birti með samanburði við meðalverð í London og í Evrópuborgum kom fram að meðalverð jólavörapakkans reynd- ist lægra í Reykjavík en í London, en örlítið hærra en meðalverð Evr- ópuborga. Enn er rétt að hafa í huga mismunandi gjöld og aðstæður í rekstri verslana á þessum stöðum. Þó er sérstök ástæða til að benda á að þrátt fyrir að virðisaukaskattur sé a.m.k. 7 prósentustigum hærri í Reykjavík reyndist verð lægra þai- en í London. Aukin gæði þjónustu í versluninni Til þess að styrkja íslenska versl- un í samanburði við útlenda hafa SVÞ - Samtök verslunar og þjón- ustu nú í haust komið á tveimur breytingum í ágætu samstarfi við aðildarfyrirtækin, samtök neytenda og stjórnvöld. Annars vegar er um að ræða siðareglur um netviðskipti, sem SVÞ hefur kynnt og komið í notkun hjá netverslunum og -mið- stöðvum, en markmið þeirra er að auka traust neytenda á netviðskipt- um og útbúa ákveðinn og skilvirkan farveg fyrir hugsanlegan ágreining í þeim viðskiptum. Hins vegar era reglur um aukinn skilarétt neytenda í verslunum, sem SVÞ tók þátt í að móta. Þessar reglur vora nýlega kynntar af viðskiptaráðherra í Kringlunni og tóku gildi í verslun- um NTC þar. Þessar „siðbætur“ í verslun eiga að stuðla að betri gæð- um í þjónustu við neytendur, veita samkeppnisyfirburði umfram versl- anir keppinauta í nágrannalöndum og efla íslenska verslun að sama skapi. Þessi sókn íslenskrar versl- unar á heimamarkaði mun færa meiri verslun inn í landið, en á sama tíma er verslunin í útrás til annarra landa. Baugur hf. er þannig í sókn- arhug bæði vestan hafs og austan og fleiri fyrirtæki í verslun era að skoða möguleika til útrásar, ann- aðhvort sjálf eða með því að veita sérleyfi í öðram löndum. Það er því enginn uppgjöf í íslenskri verslun, fjarri því. Hagsmunabarátta innanlands sem utan Það besta sem verslun og þjón- usta geta óskað sér er rekstraram- hverfi sem er sambærilegt því sem erlendir keppinautar búa við og kröfuharðir neytendur sem hafa þekkingu á gæðum vöra og þjón- ustu. Því miður skortir nokkuð á hvort tveggja, en greinin beitir landssamtökum sínum, SVÞ - Sam- tökum verslunar og þjónustu, til að ná fram umbótum. Samtökin mæta almennt skilningi og velvilja þegar leitað er að leiðum til úrbóta, en það er ekki aðeins á Islandi sem heyja þarf þá baráttu, heldur einnig og ekki síður í Brussel. Vegna aðildar íslands að EES verða tilskipanir og lög Evrópusambandsins oftar en ekki að lögum á íslandi og því skipt- ir miklu að geta haft áhrif á þróun þeirra á umræðu- og undirbúnings- stigi. SVÞ era aðilar að samtökum Evrópuverslunarinnar, EuroCom- merce, og hafa í samstarfi við syst- ursamtök sín á Norðurlöndunum innan EuroCommerce og með að- stoð fastafulltrúa Samtaka atvinnu- lífsins í Brussel, náð að hafa nokkur áhiif á gang mála. Áhrif íslensks atvinnulífs þurfa að vera meiri á vettvangi stofnana og ráða í Brassel. Telja verður líklegt að þessi þáttur verði aukinn í fram- tíðinni, einkum á vegum SA. SVÞ mun leggja kapp á að reka sem ár- angursríkasta hagsmunabaráttu fyrir verslun og þjónustu, - innan- lands sem utan. Höfundur er framkvæmdastjóri SVÞ - Samtaka verslunar ogþjónustu. Sigurður Jónsson Stéttaskipting framtíðarinnar UM þriðjungur vinnuaflsins á ís- landi hefur einungis lokið grann- skóla í formlegu námi. Þetta hefur verið óbreytt a.m.k. síðustu 10 ár "'samkvæmt skýrslum Hagstofunnar. Rúmlega 30% nemenda í framhalds- skólum landsins hverfa frá námi ár hvert. Ef ekkert verður að gert mun myndast þjóðfélagslegt gap sem misskipting þekkingar getur leitt af sér og samfara því má búast við að dragi úr samkeppnishæfni og lífs- gæðum öllum til handa. Stéttaskipt- ing, sem markast af aðgangi og tækifæram til náms, mun skerpast í samfélagi þar sem þekkingin hefur aldrei verið dýrmætari. Þjóðhagslega hagkvæmt að símenntun nái til allra Einkenni þekkingarsamfélagsins •era örar breytingar bæði á sam- félaginu og vinnumarkaðnum. Þess- ar breytingar kalla á þörf fyrir stöð- ugt nám - símenntun. Það heyrir sögunni til að hægt sé að afla sér þekkingar á starfi og að sú þekking endist út starfsævina. í athugunum sem gerðar hafa ver- ið bæði hér á landi og erlendis kem- ur hins vegar í ljós að þeir sem hafa stutta skólagöngu að baki sækja sér síður endurmenntun/símenntun en þeir sem hafa lengri skólagöngu. Sem mögulegar skýringar má nefna _slæma reynslu og minningar frá íyrri skólagöngu, langt er um liðið frá því nám var stundað, minni hvatning frá vinnuum- hverfinu/atvinnurek- anda og oftast á það við að í þessum hópi eru þeir sem hafa lægstu launin og því minnstu möguleikana á því að fjárfesta i námi. Síðast en ekki síst vil ég nefna sem skýringu skort á raunveralegum tæki- færam til náms fyrir þennan hóp - nýjum tældfæram til náms. í harðnandi sam- keppni og kröfum um aukinn árangur er þekkingin lykill- inn að árangri og aukinni verðmæta- sköpun. Því verður það að teljast þjóðhagslega hagkvæmt að tryggja að símenntun nái til allra og þá ekki síst til þess hóps á vinnumarkaðnum sem hefur skemmsta skólagöngu. Ný tækifæri til náms En hvernig tryggjum við að sí- menntun nái til allra og hvað getum við lært af öðram þjóðum? í nágrannalöndum okkar hefur verið bragðist við með metnaðarfull- um áætlunum sem hafa það að meg- inmarkmiði að hækka menntunar- stig þjóðanna og þar með samkeppnishæfni. Megináherslan er á að bjóða þeim hópi sem hefur stysta skóla- göngu ný og aðgengi- leg tækifæri til náms. Norska áætlunin „Markviss hæfnisupp- bygging“ (Kompet- ansereformen) er sam- starfsverkefni ríkis, sveitarfélaga, samtaka atvinnulífsins og verkalýðshreyfingar- innar. Grannurinn er að gera atvinnulífið betur í stakk búið til að mæta kröfum morgun- dagsins. Úrræðin era fjölmörg og athyglis- verð og hafa það að markmiði að auka möguleika þess hóps, sem hefur stysta skólagöngu, til að bæta við þekkingu sína. Náms- tilboðin era opnari og sveigjanlegri og aðlöguð þörfum fullorðinna. Sem dæmi má nefna: • námsleyfi • námslán/námsstyrkir • annað tækifæri til að Ijúka menntun á grann- eða framhaldsskólastigi • formlegtmatverðilagtá raunhæfni (realkompetanse) • raunhæfni verði metin sem hluti af námi • auka aðgengi að náms- og starfsráðgjöf • aukin áhersla á starfsmenntun í atvinnulífinu og aukin fjöl- breytni • einstaklingurinn og þarfir hans í forgranni • rannsóknir og þróunarvinna • nýjar kennsluaðferðir - ný viðhorf Að mínu mati er þessi norska áætlun mjög athyglisverð og metn- aðarfull. Hún er forvitnileg fyrir okkur íslendinga en kallar hins veg- Hrafnhildur Tómasdóttir Nám Forðum því að hér þró- ist stéttskipt þjóðfélag, sem markast af því, seg- ir Hrafnhildur Tóm- asdóttir, hverjir hafa aðgang og raunveruleg tækifæri til menntunar. ar á byltingarkennda breytingu á ríkjandi viðhorfum til náms, náms- umhverfis og fullorðinna náms- manna og þá kannski sérstaklega þess hóps sem hefur skamma skóla- göngu að baki. Þekking byggð á reynslu verði metin Við höfum vanist því fram til þessa að meta þekkingu manna út frá formlegu námi í skóla. Á tímum símenntunar þar sem þekking verð- ur til í gegnum reynslu og nám, bæði formlegt og óformlegt, er að mínu mati orðið aðkallandi að hægt verði að fá slíka þekkingu metna og við- urkennda - að fá formlegt mat á raunhæfni. Fyiir þann hóp fullorð- inna á vinnumarkaði sem hefur stutta formlega skólagöngu að baki er þetta sérlega mikilvægt. Slík við- urkenning yrði hópnum mikil hvatn- ing til að bæta við þekkingu sína. Ég tel að hér þurfi að verða til námsleið þar sem þekking byggð á reynslu yrði metin sem hluti af námi. Þetta er eitt af því sem Norðmenn hafa verið að þróa nokkur undanfarin ár. Svokölluð fagbréf eru árangur þess og ríkir um þau almenn ánægja og sátt hjá öllum hlutaðeigandi, yfir- völdum menntamála, samtökum at- vinnulífsins og samtökum launa- fólks. Fagbréfin (Praksiskandidats- ordningen) hafa reynst vera raun- verulegt annað tækifæri til náms fyrir stóra hópa á vinnumarkaði. Ég er þeirrar skoðunar að framtíð slíkr- ar námsleiðar sé best tryggð hjá fullorðinsfræðslustofnunum eins og MFA og símenntunarmiðstöðvunum í nánu samstarfi við aðila vinnu- markaðarins og ríkisvaldið. Aðgangur að náms- og starfsráðgjöf I sífellt flóknara samfélagi hefur þörfin fyrir náms- og starfsráðgjöf stöðugt verið að aukast. Ég tel afar mikilvægt að fullorðnu fólki á vinnu- markaði sem hefur stutta skóla- göngu verði tryggður greiður að- gangur að náms- og starfsráðgjöf: • Ráðgjöf sem stuðlar að aukinni sjálfsþekkingu m.t.t. starfsvals. • Ráðgjöf þar sem einstaklingur- inn fær hvatningu og stuðning til að leggja mat á þekkingu sína og færni og hvar henni sé ábótavant. • Ráðgjöf sem styrkir og hvetur til náms og veitir leiðsögn um vinnubrögð í námi. Ég tel að slík ráðgjöf geti styrkt stöðu hópsins á vinnumarkaði og þátttöku hans í símenntun. Hún eyk- ur líkur á starfsánægju og þá um leið betri árangri og er því eftirsóknar- verð bæði fyrir einstaklinginn og at- vinnulífið. Stéttaskipting framtíðarinnar I umræðunni um símenntun hér á landi hefur verið lögð mikil áhersla á ábyrgð einstaklingsins á því að við- halda þekkingu sinni og starfshæfni. Ég vil ekki gera lítið úr þeirri ábyrgð en tel hins vegar að þeir sem hafa skemmri skólagöngu þurfi sér- staka hvatningu til náms og raun- veruleg ný tækifæri. Slík tækifæri þurfa að vera sameiginlegt verkefni ríkisvaldsins, samtaka atvinnulífsins og verkalýðshreyfingarinnar. Ég lít á það sem skyldu samfélagsins að ti-yggja slík tækifæri til náms. Verkefnið er brýnt ef við viljum koma í veg fyrir að hér verði til tvær þjóðir, þeir sem hafa þekkingu og hinir sem hafa hana ekki og sem eiga jafnvel á hættu að verða ýtt til hliðar og þurfa að treysta á forsjá sam- félagsins. Forðum því að hér þróist stéttskipt þjóðfélag sem markast af því hverjir hafa aðgang og raun- veraleg tækifæri til menntunar. Höfundur er náms- og starfsráðgjafi, verkefnisstjóri MFA.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.